З кнігі «Суцяшэньне арніталёгіяй»
*
Замкну ўваход, дзьверы прыціснуўшы ўшчыльную –
бо што як прагі да свабоды не ўпільную?
*
Замкі зьмяніў, бо ўкол зладзюгі закішэлі –
але ключы нашу ранейшыя ў кішэні.
*
Цаглінаў барво, местачковы назоў...
Зьяжджаць? Пасярэдніцтвам мэйлаў, лістоў...
*
Далячынь спрэсавалі будынкаў сківіцы...
Бадзяцца й дакурваць бычкі, ня гідзіцца.
*
Такая курва, што ў яе кампаніі
хадзіў бы па алеі, быццам з паняю.
*
Стамлёны, у куртцы старой пакамячанай,
лягчэй між каменьня з вачэй буду страчаны.
*
Піякам, птушнікам, дурным паэтам звала –
і іншых тытулаў прыберагла нямала
(такія з пыхай не далучыце да ймя вы) –
шпурляла маці іх, як сопка згусткі лявы.
Птаства сваё хаваў я недзе ў Шляху Млечным,
а з кніжкай вершаў на падлозе ў склепе кленчыў,
ня меўшы дзёрзкасьці на схованку піўной –
суседкі пільныя сьлед высачылі б мой.
Якой узьнёслай неганебнасьцю заняцца,
калі пятнаццаць вам, шаснаццаць ці сямнаццаць?
Цяпер лысею, на дзясятак шосты йду –
якой там прышласьці ўжо танчыць пад дуду?
Куды дні дзеліся і новыя ймчаць міма
ў вачах мястэчка, ад нябёсаў ананімна?
*
Сьнег пад паўночным схілам
у сонцы прадвесьня
яшчэ спадзяецца.
*
Чырвоныя клапы
цэлы дзень спарваюцца
на магілах манашак.
*
Жамяра
прыправа
ў глытках вясновага ветру.
*
Таполі –
то так, то не
ў капрызным ветры.
*
Нягледзячы на зацяглую засуху
туркаўка аплядуе
блакітнаму небу.
*
Ад паўдзённай сьпёкі
небасхіл аблупляецца –
кірлі.
*
Ківачы каровіных хвастоў
гоняць час назад,
у даўняе жніво.
*
Вечаровае сонца абмацвае
камароў
кіем сьляпога.
*
Павуціньне
падвешанае ў хваінцы
няўжо чакае падзеньня зьнічак?
*
Мой цень надвячоркам
абняў палеткі
да самага лесу.
*
Павукі
рамантуюць
дзіравы плот.
*
Кастрычніцкія дажджы –
прывялі
штучныя кветкі на могілках.
*
Да гэтага яблыку
бусаком не дацягнуся.
Памрэ ў самоце.
*
Бэлька ў пуні.
Павуціньне.
Засілены матыль.
*
Падмерзлае сьвятло
бязвольна вісьне
зь ліхтароў.
*
Вецер надзьмуў
у кроны лістоўніц
сонечнага верасьня.
*
Праветрываньне храму –
выхлапныя газы
глытаюць ладан.
*
Віхор цэлы дзень
а ўначы
раскіданыя па небе Плеяды.
*
Апошні прыпынак
на гэтай трасе:
Сонца.
*
Люстэрка, жорсткая
люстрацыя абрысаў...
Лепш старэць у лужынах.
*
Адзіная сьняжынка
віруе за акном.
Зноў кажу пра маўчаньне.
*
Паштовая скрынка:
зноў у ёй толькі тое,
што выпісаў сам.
*
Асфальтаваны прасёлак –
мёртвая лісіца ня можа
дагнаць мёртвай жабы.
*
Храм адлюстроўваецца
ў рацэ –
рыбіная імша.
*
Цягам цэлага месяцу
ніводнага пахаваньня –
мёртва на вёсцы.
*
Таполі абляцелі –
вастрэй гучаць
сваркі ў панэльным доме.
*
Кветкі бручкі
і сьмярдзяць, і пахнуць...
Зьмірыся ўрэшце з жыцьцём.
*
За адну запалку
прагледзець
усе творы.
Сад каля хаты
1.
Нават ня піскне,
сядзіць цярпліва
самка сьнегу
ў былым шпачыным гнязьдзе.
2.
Калодзеж
пад бэтонным вечкам,
дзе твае ўласныя стрэлкі,
уласныя жабы,
уласнае сонца на паверхні?
3.
Размова двух сьлімакоў
у бадыльлі на гурбе кампосту.
Спрэс мудрыя,
разважлівыя словы
ў самым занядбаным куце
саду.
4.
Нейкі час стаю
і ўдыхаю вачыма.
Праменьне сонца
пахне кропам.
5.
Асабліва доўга
смакаваў я на языку
апошнюю трускалку
пры канцы ліпеня.
6.
Варсянка і сумнік
ужо мяне перарасьлі,
але я выцягваю восень,
як козыр.
7.
Матыль мітусіцца
ля дзьвярнога замку.
Я яму адмыкаю
і ўваходжу ў хату.
Зьбіраючы фасолю
Сад брыў, па шчыкалаткі ў плытчыні,
апошнім пылам лета.
Бадыльле цьвялілася
з дохлых рыбін-гуркоў.
Я даіў доўгія струкі
цыцкастых фасолевых кароў,
а сонца пачынала дэклямаваць
восеньскія вершы
кітайскіх паэтаў.
Кірлі
Узьняліся з поля –
белай прасьцінай,
якую, аднак, неўзабаве
падрала на шматкі вышыня.
Восень
Але што ні кажы,
восень – прыгажуня!,
крычыць яна сяброўцы,
таксама п’янай.
За плячыма ў яе – тысяча
мужчын, што яе паймелі,
і прынамсі шэсьцьдзесят
восеняў-прыгажунь.
Між бібліятэкай і супэрмаркетам
Бяздомныя пускаюць па коле
віно ў пакеце.
Пры гэтым хістаюцца, мармычуць
пустыя, бескарысныя словы.
Непадалёк –
дваццаць тысяч кніг,
прыгожа ўпарадкаваных...
Войска пачуцьцяў,
армія духу
ў шыхтах паліцаў.
Люстэрка
Пабляклае, зшарэлае люстэрка
з плямамі хворай пячонкі
над рукамыйнікам
у прыгарадным бары.
Так і трэба,
думаю,
спрабуючы скласьці ў ім
пазл-галаваломку свайго аблічча –
марныя высілкі.
Намацваю толькі кавалкі,
аскепкі,
быццам з гэтым люстэркам
старэю ад нараджэньня.
Украінцы
Калі што дзе тут капаюць,
то ўкраінцы...
Няпранае шмацьцё,
замызганыя кірзачы.
Ад іх сьмярдзіць потам, брудам,
танным півам.
Нат мясцовыя алкашы
круцяць носам.
Толькі кастрычнік,
нетыпова цёплы,
да іх міласэрны.
Ён здымае зь іхных твараў
перадсьмяротныя маскі
кволымі пальцамі
свайго задуменнага сонца.
*
Ён сядзеў за суседнім сталом
і нахіляўся да мяне.
Нешта хацеў паведаміць.
Хаця гаварыў хутчэй сам з сабою,
ціха й невыразна.
Урэшце, яму было за дзевяноста,
пасьля інфаркту...
Былы шынкар,
хадзячая хроніка Вітаразчыны.
Крызіс, беднасьць,
захоп памежжа,
вайна, выгнаньне немцаў,
люты, дружыньнікі...
Я б хацеў нешта
ад яго даведацца,
але канец канцоў –
менавіта балбатня,
каверканьне мовы –
ці не выказвае
ў найвышэйшай ступені
праўду пра жыцьцё?
*
Калі ўсе сышлі,
я, схаваўшыся пад сядзеньнем,
аплядаваў
суфлёру.
*
Я заплюшчыў вочы
й раптоўна ўбачыў яе:
шашу, што пракладаюць
праз нас.
*
Глынаць зычныя
да самага выгнаньня з мовы.
Ліпкае рэха ўкраінкі
з падносам куфляў.
Надвячорак як запальніца,
што ўсё ніяк не загарыцца.
Маці ў восемдзесят пяць
1.
Зь пятнаццаці гадоў
за швейнай машынкай.
Ад яе ўся сьпіна
крывая.
Да сёньня засталася
жменька кліентак.
Калі не прыходзяць –
наракае,
прыходзяць –
наракае.
2.
Згадвае Бэхіне,
дзе нарадзілася.
Сады, паркі,
палац, прамэнад...
Князь Паар з княгіняй.
Дамы з курорту.
За імі – аблок сьветліні,
у якім крочыць яна.
3.
Сто дваццаць мэтраў
градак з кветкамі.
Гарбаціцца над імі,
я зь ёю.
Сьцежкі павінны быць
узорна праполатыя.
Хадзіць па іх дазволена
толькі вачам суседак.
4.
Адкладальнік горшы гультая,
заўжды паўтарала
пра мяне і тату,
і да сёньня бярэцца за ўсё
адразу, не марудзячы,
тым часам як я ўсё цікую
Вечнасьць, якая ўхваліла б
мае крокі па жыцьці.
5.
Зь любой нагоды перапаўняецца нецярплівасьцю,
а я ёй кажу пра сябе:
Божа, ды сьціхні ты!
І наўмысна выконваю яе жаданьні
як мага больш павольна,
імкнучыся быць, як камень
кінуты ў крапіве,
нерухомы, непатрэбны.
6.
Яна ўжо старая жанчына,
кажу сабе калі-некалі.
Глядзі на яе неўпярэджана,
з эмпатыяй.
Толькі потым бачу,
як у яе замест рук
вырастаюць
шчупальні з прысмочкамі,
і спачуваньне зь ёю заўжды мяне
крыху забівае.
7.
Калі я нечым яе ўгняўлю,
яна ўжо ня енчыць,
як паранены зьвер.
Не пагражае богам
ані самагубствам.
Толькі сама сабе
пару хвілін бядуе.
Нават сіла для гістэрыкі
ўжо яе пакідае.
8.
Ну і куды ты зноў?, пытаецца.
Да сям’і –
гэтыя словы
я адмыслова акцэнтую.
Яна з пагардай адмахваецца
і ўпірае пакрыўджаны пагляд на шалвею,
якая лісьліва
цьвіце ля ейных ног.
9.
Чую,
што яна мяне зноў кліча,
але не адгукаюся.
І я маю права недачуваць,
спрабую пераканаць
сябе самога.
10.
Нават у яе дома
я ад яе ўцякаю.
Уцякаю,
калі прыношу пакупкі,
падстрыгаю ёй валасы.
Уцякаю,
калі яна дае мне
жыцьцёвыя парады,
калі лае
жахлівы сьвет знадворку.
А кутком вока
пры гэтым бачу – наводдаль
сын і дачка
рыхтуюцца
да ўцёкаў ад мяне.
11.
Прасіла, каб я прыбраў
купку гнілых дулек
пад грушай.
Але я бачыў у ёй
процьму пчол,
“паўлінавых вачэй” і адміралаў,
што ссалі салодкія сокі
з прагнай заўзятасьцю...
І зноў адчуў
заганную, упартую
цягу да хаосу
ў садзе, сшытым,
бы строі,
якія пасуюць.
12.
Часам скардзіцца,
якая яна страшэнна бедная,
іншым разам – хваліцца,
колькі наашчаджала.
А мяне нешта зноў цягне
да бамжоў ля шапіку,
пазычыць Чэсту паўстольнік,
смактаць з гарла піва,
абы-што казаць,
абыякава назіраць
за тачкамі,
што абы-чаго валяць валам
у Нікуды.
13.
Уначы часта чую,
як яна шоргае ў прыбіральню.
Мачу шчэ ўтрымаю,
кажа амаль з гонарам.
Калі слабасьць да вершаваньня
мяне пакіне – ці застанецца мне прынамсі
сіла сьціскаць мачацечнік?
А Дзяржпрэмію за тое,
што своечасова
дабег да ўнітазу –
атрымаю ці не?
14.
Выпраўляючыся на могілкі, апранула
блакітны гарнітурчык.
Адным вокам цікуе,
хто будзе ўражаны.
Ёй не падабаюцца мае зацёртыя джынсы
й апатыя ў поглядзе й голасе.
Нябыце,
ці існуе такі верш,
за які я б заслужыў тваё
неўміручае захапленьне?
15.
У цэлай хаце
памыў ёй вокны.
Думаў,
яна мяне за гэта пахваліць.
Яна маўчала,
і вочы мітусьліва блукалі,
быццам яе кудысьці адносіў
вялікі грыф-ненажэра.
16.
Гэта дакладна будуць
самыя апошнія
ёю сшытыя
строі.
Каму ты іх робіш?,
пытаюся.
І сама ня ведаю,
адказвае мне яна.
Пераклаў з чэскай Макс Шчур, 2014.
