(урыўкі)
Калі я на доўгія гады пакідаў Прагу дзеля Парыжу, быў 1968-ы год, Прагу якраз акупавала чужаземнае войска, а я адчуваў сябе чалавекам, за сьпінай якога абрынуўся ў прорву сьвет, дзе ён дагэтуль жыў, разам з усім, на што ён мог сяк-так абаперціся. Хоць патрэба пісаць у мяне засталася, але ж мае нататкі, у якіх я гэтую патрэбу вэнтыляваў, не маглі ўжо надалей быць падобнымі да дзёньніку, які я вёў да катастрофы. Абвостранае ўсьведамленьне марнасьці (ці прынамсі адноснасьці) рэчаў, выкліканае ў мяне згаданым абвалам, паставіла пад сумнеў у тым ліку сэнс якога-любя захаваньня; засталося толькі пісьмо як штораз новае сьцьвярджэньне – і доказ – уласнай прысутнасьці, паўтаранае дзеля элемэнтарнай патрэбы не захлынуцца. Такім чынам занатаванае мною трэба разумець усяго толькі як сьляды таго, хто спрабаваў ісьці наперад, без надзеі ні на што большае, як толькі на працяг самой дарогі.
1960-я
*
(…) А каля Мура камунараў, нягледзячы ні на што, тваё цела пакрываецца гусінай скурай, хай нават толькі каб задаволіць сваю патрэбу прыпадабненьня да яго жорсткай паверхні.
*
а) Спадніца ўздымаецца на флагшток.
б) Дэфляраваць падарунак.
в) Здаецца, што кнігу, якую я цяпер чытаю, я ад “а” да “я” выдумаў сам.
*
Канец працоўнага дня, галерэі й музэі знудзяць сваімі вартаўнікамі.
*
Раніца, абгортка ад бадзягі, адкінутая ў кут.
*
Раптоўнае ўварваньне бясконцасьці паміж шклянкай і яе адбітым, зьнянацку незваротна далёкім дном.
*
Сьмешны як пэданцтва слоўнікаў.
*
Музыка, або зьлёгку патрывожаная паверхня цішыні.
*
Няма нічога больш кранальнага, чым калі два абліччы, што ўнутрана рыхтуюцца да пацалунку, дасягнуць кропкі, зь якой ужо няма вяртаньня. (Непарушная зона сьвятла між целамі каханкаў, што стаяць твар у твар.)
*
У люстэркавых ашалёўках бістро – адным Парыжам болей.
*
(Такім чынам, я пакінуў за сабой увесь гломазд, каб надалей жадаць толькі белай вапненай кельлі з адзіным крэслам, рукамыйнікам і ложкам. Але “той, хто пражыў адзіны дзень, да сьмерці мае, пра што думаць”: кельля абжываецца, няхай пакуль толькі ценямі, і аднойчы зь яе зноў будзе цэлы сьвет.
Нават мая фрагмэнтарнасьць ня ёсьць суцэльна выракам лёсу; найнікчэмнейшыя дэталі, на якія я лічыў сябе расьцярушаным, паступова асьвятляюць адна адну і непазьбежна складаюцца ў цэласную карціну.
Гэтак жа і ўрыўкі, што ствараюць маю будучую пісьмовую спадчыну, зь неабходнасьцю ўвасабляюць сувязны цалак. Мала таго: усе параскіданыя зацемкі, дзёньнікавыя запісы і заўвагі, артыкулы і ўводзіны да артыкулаў ёсьць адным і тым жа, зноў і зноў пачынаным тэкстам: адной і той жа незакончанай прадмовай, якая, натуральна, ёсьць толькі зачынам самой сябе. Любая мова ёсьць доказам адной і той жа цішы.)
*
Пытаньне невыказнасьці: ніхто ніколі не даведаецца, зь якой асалодай я слухаю францускую мову рускіх эмігрантаў.
*
Ветраны дзень, мой допіс вяртаецца назад праз акно.
*
Мой чэлес – таксама нехта іншы.
1970-я
*
Я не апісваю рэчаіснасьць, не адчуваю сябе ані здольным, ані пакліканым рабіць агульную інвэнтарызацыю гэтай велічнай і пачварнай гурбы руін, якая так прывабна ажывае перад нашымі вачыма ў раманах Заля, Пруста, і – перадусім – Чэндлэра. Проста ўносіць свае запісы ў якасьці пазнакаў на палях бязьмежнай і невычарпальнай кнігі быцьця, у элемэнтарным памкненьні засьведчыць яе існаваньне – і несупынную прысутнасьць-адсутнасьць усяго – так, як кроплі, што падаюць на бераг, прыносяць паведамленьне пра мора.
*
Так ці іначай, урэшце мы скажам усё.
*
1 траўня: спаць сном працоўных. (У пустым мэтро рэклямы да часу замянілі павялічанымі раздрукоўкамі з швэдзкіх порначасопісаў.)
*
Роля ўнутранай уявы ўва ўспрыманьні: столькі гадоў я быў перакананы, што ў мяне вузкае выцягнутае аблічча, бо я так адчуваў – і хацеў яго такім бачыць – зьсярэдзіны. Насамрэч, аднак, мой твар квадратны, як брукавец.
*
Тэатральная п’еса:
Два мужчыны сядзяць за адным столікам у кавярні, але не заводзяць гутаркі. Цягам усяго спэктаклю яны моўчкі спрабуюць змагацца з нудотай – бяз словаў гуляюць з запалкамі і абрусам, абкусваюць пазногці, надоўга закочваюць вочы ў столь. Урэшце, пад самы канец мужчыны пазіраюць адзін на аднаго й першы і апошні раз прамаўляюць: разьвітваюцца і загадзя радуюцца будучай сустрэчы, пасьля чаго абодва ўстаюць і рушаць кожны сваёй дарогай.
*
Коратка прыкладаючы скронь сваёй абцяжаранай выпрабаваньнямі галавы на астуджальны камень Бадлеравай магілы, бачу, што нябёсы й зямля сапраўды мяняюцца месцамі –
*
Маланкавая гармонія зь сьветам у момант чханьня.
*
Быць ці ня быць інтэлектуалам, фальшывая праблема. Існуюць стварэньні (мы) у апошняй стадыі гніцьця, зь якіх тхніць праўда.
*
Вызваленчы бок паэзіі ў тым, што яна дазваляе нам час ад часу перакласьці на паперу мёртвую вагу нашага “досьведу” (перажытага) і гэтым аблегчыць валізу, якую мы цягнем з сабою да магілы. Хай ужо мае вершы, гэтыя абношаныя і астылыя апранахі, так нічога й не зьмянілі ў незайздроснасьці майго (ані чыйго б ні было) жыцьця, але яны прынамсі адбяруць у згаданай ганебнай яміны частку яе здабычы.
*
Кантакты зь іншымі: увесь час адны конкурсы ды іспыты, ласкавае – а мо й міжвольнае – але нязьменнае падзуджваньне паказаць, што я ўмею, што магу прапанаваць на паўсюдным рынку людзей, наколькі якасная подбіўка ў маёй уласнай скуры. Гэтага дастаткова, каб выклікаць у вас непазбыўнае, пагрозьліва бяздоннае жаданьне выставіць сябе дурнем.
*
Немагчымасьць жыцьця. Я толькі сталы накід і праект непаўторнага існаваньня, “мы занадта любілі жыцьцё, каб вучыцца мастацтву жыць”.
*
У якой сытуацыі літаратура? Я ведаю толькі тое, што калі я быў апошні раз у выдавецтве “Галімар”, там пахла воцтам.
*
(Усім нутром не трываю друкаваньня на машынцы, спартовай хапатлівасьці газэтчыкаў – але маёй уяве пра пісьмо зусім не адпавядае ані прыўкраснае пяро дзевятнаццатага стагодзьдзя, якое яшчэ болей рамантызуе ноч кружляньнем па-над рукапісам “Песень Мальдарора”. Мне ўсё-ткі патрэбная пэўная сухасьць, пэўная доза сучаснага бюракратызму, якую пісьмо набывае толькі з прыходам атрамантавай асадкі; толькі яна адпавядае строгаму й жудка-астуджальнаму выкліку чыстай старонкі.)
*
Прабавіць жыцьцё нэрвовым прыгладжваньнем валасоў, абкусваньнем пазногцяў, тупаньнем нагой і калупаньнем у носе.
*
Можна будзе сказаць, што мы нічога не зрабілі, затое ўсё зразумелі. (Сьвет, дзе тыя, хто думае, пальцам не паварушаць, а дзейнічаюць адны ёлупы.)
*
Найлепшыя трансвэстыты – самі жанчыны.
*
Дзяўчына з суворым тварам, але прыветлівым задам.
*
Застаецца ўжо толькі запаўняць анкеты ўласнай крывёй.
*
Адзіны інструмэнт, на якім яшчэ можна граць: глухое піяніна бяз струнаў, поўнае грунту з гароду.
*
Кравец стаіць перад майстэрняй разам з кліентам і цягам сяброўскай гутаркі незаўважна крэмзае па ягоным пінжаку крэйдай.
*
У мяне няма прычынаў жыць далей, апроч чыста асабістых.
*
Ісус, татулеў сынок-пестунок.
*
Апоўдні: палец, дыстанцыйна кіраваны маім поглядам, дасягае жаночай пелькі і ўтыкаецца ў самы “яблычак”.
*
Што арган грае, а ткацкі станок не – усяго толькі выпадковасьць, выпадковасьць і свавольства, якое, як усякае свавольства, вымагае аднаўленьня справядлівасьці. Усе прыборы й прылады, усе без выключэньня кшталты працы зробяцца крыніцай непаўторнай музыкі. Ужо цяпер можна мроіць: як будзе гучаць шыцьцё нагавіцаў? Пілаваньне пазногцяў? Зацятае ўзламваньне касы і цярплівае разгадваньне красвордаў?
*
(Кароткая млосьць ад першай цыгарэты:) Уся мая выключнасьць палягае ў тым, што я тут лішні.
*
Пакута нікога ня робіць лепшым – усяго толькі больш абачлівым.
*
Двайны папрок з боку сну, у абодвух выпадках аднолькава істотны: у тым, што ўдзень мы ня ўмеем думаць – ані дзейнічаць – з той жа свабодай, як у сьне, і што толькі ўначы мы здольныя зьяднаць сваю самоту з астатнімі настолькі натуральнай, адначасова разьняволенай і глыбокай повязьзю. Калі б ня сон, мы маглі б спаць спакойна…
*
Канец вуліцы да бясконцасьці адсоўваецца ўдалеч пяшчотнымі “жабкамі” сьвятла на стрэхах запаркаваных таксовак-прывідаў, пашыхтаваных для апошняга картэжу па Чыкаго часоў сухога закону.
*
“Вакол сьвету ў тэпцях”.
*
Заўжды крыху зьдзіўляе, калі раніцай прыходзіш у сьцюдзёную кавярню першы і знаходзіш стульчак яшчэ цёплым.
*
Запачаткаванае гніцьцё робіць цела смачнейшым.
*
Паўстань, банкруцтвам катаваны!
*
Пайсьці выгуляць сваё лібіда.
*
Паэзія як жывы слэнг мысьленьня.
*
(…) Гамлетаў слуга: “Гаспадар прасіў перадаць, быць ці ня быць”.
*
Сьвядомасьць і вусьціш: натхнёнасьць нашых пахмельляў як абарона ад згрызотаў.
*
Млосьць, якую мы адчуваем пры згадках пра тыя часіны дзяцінства, калі мы былі найменей свабодныя. Так, турма – але з празрыстымі сьценамі, абкружаная з усіх бакоў бязьмежным акаёмам –
*
Нашто пісаць? Каб злаваць нацыю і кпіць з мацярок і дзяцей.
*
Надвячорак у Ру-дэ-Б’еўр: мангалоідная ведзьма валачэ друкарскую машынку, котка, зачараваная мёртвай паперчынай пасярод праежджай часткі, зьнерухомела, з галавою пад гільятынай брамы.
*
З фасаду адкрышылася зграйка галубоў.
*
Словы як імёны настальгіі па рэчах, кожная зь якіх сама ёсьць толькі тугой па ўласнай прысутнасьці.
*
(Я пісаў, каб пазбавіцца вусьцішы ад таго, што я ні з кім не падзяляю свайго адметнага ўспрыманьня рэальнасьці. Сёньня, калі я ўжо сам для сябе безнадзейна празрысты й банальны, я пішу, наадварот, у памкненьні зрабіцца ўва ўласных вачах крыху большым дзіваком.)
*
Семдзесят сёмы, або калі прасьцей: з 1927 году прайшло ажно паўстагодзьдзя.
*
Вецер зрывае з машыны, што едзе міма, брудную вясельную аздобу і выварочвае яе на левы бок: звычайны голуб.
*
Чаго сёньня ўжо нідзе не дастаць – дык гэта самога сьвету.
*
Паэзія ёсьць пашырэньнем рэальнасьці – як прасторы і як праблемы.
*
Восень скарыстаных квіткоў на пэроне мэтро.
*
Дзень поўны холаду й сьвятла, як вялізная, залітая сонцам лядоўня. Недзе ў самым яго цэнтры, пры вяртаньні з кірмашу – напоўненая мазутам малая вустрыца пад капотам запаркаванай машыны.
*
Сябры адыходзяць да суседняга стала прывітацца, і я бачу, як з-за яго зь няўпэўненай усьмешкай падымаецца наскрозь пажаўцелы Ёнэска, усё больш і больш падобны да сваёй будучай васковай фігуры ў паблізным музэі Грэван.
*
Выходзячы раніцай з дому, бачу, як машына цягне на тросе іншую. Потым прыглядаюся: ніякага тросу між машынамі няма. А дзень толькі яшчэ пачынаецца...
*
І ўсё-ткі: увесь гэты байстручы сьвет супраць адзінага цела!
*
Дыямэнты з 15-працэнтнай зьніжкай.
*
Раман, закляты ў словах «узімку ў Вэнэцыі».
*
Мыла, або магніт на валасьню.
*
Успрымаю, то бок атрымліваю на рахунак.
*
Улоньні дам, вузкія цясьніны цяпла ў негасьціннай шэрасьці дня.
*
Мысьленьне раптоўна зноў нараджаецца зь бяздоннай расколіны, якая ў ім расступілася.
*
Яшчэ пры жыцьці распусьціцца ў глыбінях памяці сваіх бліжніх.
*
Нецярпліва чакаючы адказу на ліст, які я ўсё яшчэ ня ўклаў у канвэрт, заўважаю, што час зноў застапарыўся.
*
Прыгоды: прайсьці інкогніта пад уласнымі вокнамі. (Для падарожжа дастаткова зьняць пакой у гатэлі насупраць.)
*
Зьвядзеньне даўніх рахункаў праз абмен ненавіснымі поглядамі зь незнаёмкай, што праходзіць міма.
*
Рулі недапалкаў цэляць у мяне з попельніцы,
будова-модніца на фоне нядзельнага неба віхляе сьцёгнамі ў рытме майго захопленага дыханьня.
*
Адзіная недаравальная лянота: тая, якую мы дазваляем сабе ў дачыненьні да ўласных радасьцяў.
*
Раблю крок насустрач, каб паціснуць руку мадам Б., і тут мой твар нерухомее: гэта не яна, а нейкая эрзац-дама з тым жа імем. Больш таго, я заўважаю, што яна сама ніякавее, гледзячы на мяне. То бок я таксама – ня я?
*
Заклік ІІ: цёмна-зялёны прыбой дрэваў за кратамі з парывамі сухога пасьляабедзенага ветру ломіцца ў адчыненую браму парку.
*
Пры канцы нядзелі няпэўна папаходжваць па вуліцы, асьветленай запыленай поўняй і поўнай сьвежавыкапаных ямаў, між малым кінаклюбам для некалькіх чульлівых душаў і «сапраўдным» кінатэатрам, што ўлівае ў публіку, складзеную з прыстойных сямействаў і закаханых параў, нудоту ў «Technicolor». Усё гэта насамрэч толькі дзеля таго, каб выкурыць адзіную сёньняшнюю цыгарэту і рытуальна выкінуць яе ў чорную яму, абгароджаную штакетамі. Калі гэты твой жэст адбудзецца, ён ужо будзе толькі аслабленым рэхам уявы, якую ты сабе пра яго стварыў...
*
Вядома, кожны з нас, спадароў, быў бы рады, калі б у якасьці супрацьзачаткавага сродку нам было б дастаткова накладной барады.
*
Узяць кнігу з паліцы, адкрыць яе й падысьці зь ёю да самага вакна; крохкасьць і пакрыёмае напружаньне гэтай раптоўнай канфрантацыі між вуліцай і кабінэтам, дзённым сьвятлом і паўзмрокам у галаве, калі мяжу ўтварае толькі тонкая шыба. А яшчэ лепей, калі звонку на вуліцы – як цяпер – кішаць паліцыянты, а кніга ў маёй руцэ – «Фантамас».
*
Я бачыў, як ты зьнікла ў зялёных дзьвярах і застаўся адзін на парозе другой паловы дня; але яшчэ перад тым, як рушыць цераз яе шырокую разлогу, я зайшоў на каву й смакаваў каля стойкі бістро пэрыяд нерашучасьці, які сваім сонцам і холадам заклікаў сябе ўхапіць – я адразу пазнаў у ім адзін з тых момантаў, калі нават філіжанка кавы ператвараецца ў сьвяточнае застольле; тых момантаў, выключна дзеля якіх – ведаем мы гэта ці не – мы ўласна і існуем. (...)
*
Хутка вясна, дзе-нідзе на вуліцах некалькі ўзброеных скальпэлямі хірургаў зноў схіляецца над вытрыбушанымі машынамі.
*
Чым больш мы аддаляемся ад будынку Цэнтру, тым больш мой малады калега страчвае шарм і інтэлігентнасьць, якімі вылучаецца ў кантэксьце працы – нягледзячы на тое, што мы трымаемся вобласьці нашага супольнага зацікаўленьня. Неяк так афіцыянт, які ў залі кавярні ёсьць каралём, пры сустрэчы на вуліцы ператвараецца ў ананімнага мінака, пазбаўленага славы.
*
Тлушч пырскае й абуджае ў патэльні рэха фабрычнага цэху.
*
Няма спрэчкі, ты амаль стаў геніем. Калі б ты яшчэ быў не такі незасяроджаны...
*
Зноў прыгожая раніца, якой даўно не было. Перад дом насупраць вынесьлі столік, засьцелены трэснутым люстэркам замест абруса.
*
На даляглядзе вынырвае невялічкі палац, выбягае нам насустрач і зноўку аддаляецца, разам са сьвітай усіх невядомых магчымасьцяў, якія нам прапануе.
*
Чаго мы шукаем? Іншых і іншай прасторы на мяжы з нашай, у якасьці збочваньня на дарозе да сябе саміх, неабходнага для таго, каб належна ацаніць уласную прысутнасьць.
*
Вяртаньне ў летні горад: белая працоўная блюза вісіць на круку ў вітрыне мясной крамы, паміж тушамі; сьлесар высоўвае галаву з будкі і ўважлівае выслухвае споведзь кліента, не перастаючы займацца ягоным замком з такой сур’ёзнасьцю, быццам абясшкоджвае міну.
*
Сыходжу ад старога майстра з Будапэшту, спадара Шарля, які ўцёк адтуль у часе вайны, і ненадоўга спыняюся на лесьвіцы, каб яшчэ раз прагледзець адрамантаваны антыкварны партфэль. У той жа момант з-за дзьвярэй, ля якіх я ўсё яшчэ неўпрыкмет для сябе стаю, вырываецца гоман нямецкамоўнай сваркі, нібы падоўжаная адрыжка гісторыі –
*
Рабочыя выціраюць скрыжаваньне вуліц вялікімі каменнымі анучамі.
1980-я
*
Усё яшчэ белая: бабулька ў пераходзе мэтро з усяе моцы раскурвае папяровы чэк, сьляпы выйшаў не з кійком, а адразу з нэонавай трубкай ад лямпы.
*
Нішто ўжо ня дзейнічае як сьлед. Учора я нават прайшоў да вакзалу цераз статак галубоў, якія сядзелі сабе далей, як прылітаваныя, і нават не завуркаталі.
*
Чалавек, заняпад як анёла, так і жывёліны.
*
Доўга лашчыць ключом замок замест прэлюдыі.
*
Табе ўрэшце давялося грымнуць нагой па люку, каб нагадаць сабе, што ты сам – частка спэктаклю, на які лупаціш ува ўсе бакі вочы.
*
(Я пішу, каб прапанаваць іншым пару падстаў жыць. Ня столькі пасярэдніцтвам таго, што сам кладу перад імі для прачытаньня, колькі пасярэдніцтвам іхнага ўласнага мысьленьня – туляньня – якому я іх адкрываю.)
*
Зноў ноч, жуда сьвету выплывае на паверхню ў кашмарах тых, хто сьпіць –
*
Чым далей, тым меншая патрэба засяроджваць галоўнае ў выяве ў яе цэнтры, як лічылі патрэбным яшчэ першыя фатографы і кіношнікі. Ажно здаецца, што для таго, каб бачыць сьвет, нам надалей давядзецца глядзець на яго наўскосна, як на карціну, што пры франтальным паглядзе занадта адсьвечвае.
*
Ровары прылеглі ў ценю, як сабакі.
*
Яшчэ доўга пасьля таго, як я ўстаў, плеценае крэсла згадвае мяне зь ледзь чутным патрэскваньнем.
*
Раптоўная прыгажосьць невядомай дзяўчыны ў натоўпе шэрых, нецікавых мінакоў. Вядома, прыгажосьць ёсьць нутраным зьзяньнем і адлюстраваньнем “душы”. Але ці не была найперш сама душа створаная тварам і тым сьвятлом, якое ён вылучаў навокал сябе, а таксама ўсьведамленьнем сваёй асобы, якое дзяўчына набывала дзякуючы свайму твару? А што тады стварала твар? Адкуль бярэцца прыгажосьць?
*
Пустая, насьцеж адчыненая машына пасярод поля: трэба праветрыць сонечны дзень.
*
Замарожаныя крэвэткі сыплюцца ў ванну перад крамай з тым жа грукатам, зь якім сыплюцца каменьчыкі на труну; на бульвары мярзьлявая дзяўчына туліцца да чырвонай аварыйна-пажарнай скрынкі.
*
Спалучыць у сабе паэта з каханкам і рэвалюцыянэрам, як хацелі сюррэалісты? Я дакладна не рэвалюцыянэр; што да паэта й каханка, то яны – толькі супрацоўнікі прыватнага агенцтва, якое мае – баюся – адзіную мэту: застацца прыватным.
*
“Пакуль галюся – жыву”.
*
Учора, пасярод любоўнага дужаньня, раптоўнае зьяўленьне твайго сьцягна адчавіла мне ўвесь мозг сваёй сьветлавой масай.
*
(Праваліцца ў аргазм, як вярблюд у вушка йголкі – і зноў прызямліцца, спустошаны, на халоднай плянэце.)
*
На пераходным мастку па-над каляінамі нейкі мужчына сварыцца зь іншым, якога амаль захіляе ад мяне сьпінай. Тым ня менш, галава другога ўзбуджана паскоквае й раз-пораз зьяўляецца то над адным, то над другім плячом першага – рыхтык так, нібы мужчыны палымяна абдымаюцца.
*
Масавая высадка валізаў на Сэвастопальскі бульвар.
*
Грымоты расьцьвялілі зграю аварыйных сыгналізацый па суседзтве.
*
У найгоршым выпадку, я экспэрт па гарадзкіх поўнях.
*
Для сябе я – самая вядомая асоба, за мяне мне вядомейшы толькі Элвіс Прэсьлі.
*
Ад пэўнага часу я ўжо малюю сабе сваё таемнае жыцьцё не на фоне папоек дваццатых гадоў, а на больш цьвярозай сцэне трыццатых, часу балёнавых плашчоў і сацыяльнай нястачы. Я пасталеў.
*
У сьвежапабеленым пакоі ў гатэлі насупраць не выключаюць сьвятла ні ўдзень, ні ўначы, каб сьцены лепей сохлі. А на пэроне мэтро сёньня нехта выбляваў цэлы букет ружаў.
*
Хадзіць як мага больш выпрастаны, каб на цябе лепш вяліся твае прывіды.
*
Уява, горшая за ўяву кніг, якіх я не пасьпею прачытаць: думка пра ўсё тое, чаго я ніколі не пачую нават на праслуханых кружэлках.
*
Цэнтрысты трымаюцца ўбаку.
*
Эпоха, у якую нават сапраўдны дырыжабль над летнім местам – ня болей чым настальгічная цытата.
*
Нашто пісаць? Я проста спрабую жыць, вось і ўсё.
*
Толькі адна асалода большая за радасьць ад працы: асалода ад вызваленчага рашэньня на ўсё плюнуць і нічога не рабіць. Толькі адно прыемнейшае за шпацыр: вяртаньне з шпацыра дамоў. Вядома, нічога не зраўняецца з асалодай ад чытаньня; апрача толькі жэсту, зь якім мы адкладаем кнігу, каб узьняць вочы на сьвет за вакном.
*
Кіроўцы грузавікоў некалькі дзён баставалі і блякавалі сваімі машынамі дарогі пры француска-швайцарскай мяжы. Мяне гэта хутчэй раздражняла, я ў думках бачыў толькі грубых, вульгарных і схільных да гвалту тыпаў, што патрабуюць паляпшэньня выключна з прычыны свайго хамства і фашызоіднага жаданьня паскандаліць. Сёньня ўвечары газэтныя загалоўкі абвяшчаюць канец страйку: “Кіроўцы саступілі”. А я заўважаю за сабой, што раптоўна ім спачуваю, што мяне амаль расчульвае ўява ваяўнічых, але бездапаможных хлапцоў, якія, як мне цяпер здаецца, зноў дазволілі бессаромна сябе падмануць. “Благія” адным махам чарадзейнага кійка ператварыліся ў “добрых”, дзякуючы адзінаму журналісцкаму лёзунгу. Якія ж убогія сэнтымэнтальныя клішэ, што сілкуюцца рэхам найтаньнейшых раманчыкаў і мэлядрамаў бульварных тэатраў, здольныя вызначаць нашае стаўленьне да астатніх!
*
(На магіле
найлепш будзе напісаць:
раніцай трынаццатага
напрадвесьні
з Р.
шэсьць разоў запар)
*
Дзеля чаго пісаць? Дзеля моманту замірэньня, калі перачытваеш напісанае, сам-насам з цыгарай, філіжанкай кавы і плыняй часу.
*
Мая адзіная таямніца: недаступнасьць зьнешняга выгляду майго аблічча, якім яно бачыцца астатнім.
*
Навошта пісаць кнігі? Каб мець пераплёт над галавой.
*
Цягам рэпэтыцыі ў пустым начным тэатры “Адэон” акторка прамаўляе словы, пасьля якіх павінен прагучаць – з далечы – крык аднаго з актораў, але ёй нечакана адказвае з вуліцы крык невядомай, што там кагосьці настойліва гукае. І што ніколі пра гэта не даведаецца…
*
Нават і праз доўгія гады раптоўна адчутая жывёльнасьць фізычнага каханьня: і ў гэтай, такой нібыта чыста чалавечай сфэры, адбываецца толькі пастаянны дыялёг між намі й чужасьцю сьвету, схаванай у нашых уласных целах – зь няяснай задачай зрабіць яе сваёй.
*
Радасьць – незацікаўленая, нянавісьць – наадварот: ангажаваная.
*
Толькі састаранасьць змушае прадметы прамаўляць, асьвятляе іхную непранікальную цемру красамоўнай цялеснасьцю ранаў. Дакуль прадметы неўжываныя й новыя – гульнявы кубік і дом, прасавальная дошка – яны адказваюць мне толькі маўчаньнем “рэчаў у сабе”, чыстых апрадмечаных функцый і ідэяў, замкнутых у сваёй не-чалавецкасьці.
*
Спэрма – калматая, бліскавіца – голая. А рэмень здымае мерку нашай сьмешнасьці.
*
Усе гэтыя выкшталцоныя цыркавыя нумары: раманапісцы выстаўляюць напаказ свой апавядальніцкі імпэт і кіпучы досьціп, што пераліваецца цераз край; скрыпачы кожным рухам смычка пераконваюць нас у сваёй палкасьці ці жаўручынай нястрымнасьці! Ніхто ўжо не выказваецца, кожны толькі ўдае выказваньне – і па-аматарску перагульвае. Несумненна, улучна з тымі, хто тут зноў і зноў фігуруецца ў ролях бліжніх, увасабляючы справядлівых бацькоў, вытанчаных застольнікаў, надзейных сяброў…
*
Я скончыў пісаць; заставалася выключыць сьвятло, паадчыняць вокны ў ноч, вярнуцца да стала і дазволіць адчуваньню яшчэ раз бруіць скрозь мяне, гэтым разам бязь лішніх словаў.
*
Мёртвая птушка на сьцежцы ў парку назаўжды зьнерухомела, толькі сьляды драмы, ахвярай якой сталася птушка, па-ранейшаму ўносяць у гэтую сцэну дзеяньне і пазбаўляюць яе цяжару.
*
Трыюмфальная арка выяўляе пустэчу. (Трыюмф: толькі пустэча пад выгбай аркі.)
*
Чарговая вясёлая часінка ў кампаніі будучых мёртвых.
*
Як толькі я зьнікну, сьвет непазьбежна патоне ў брудзе й праміскуітэце, пазбаўлены ўрэшце майго дакорлівага позірку зь яго бязглуздым, але настойлівым заклікам да парадку.
*
Мне будзе дастаткова, калі вы прызнаеце, што я гляджу на сьвет вачыма паэта.
*
Суботняя раніца, нябожчык-сусед з паверху над намі працягвае пыласосіць.
*
З коміна Дзяржбанку пільна ідзе дым.
*
З чарговай адкаркаванай бутэлькі віна чуецца пагардлівае “Пф!” – ізноў пральецца кроў.
*
Блазнаватая жанчына выйшла з аўтобусу, але мы, “нармалёвыя” пасажыры, дзякуючы ёй паварочваемся адны да адных і заўзята заводзім гутарку. Праз палёгку, якую мы цяпер адчуваем, жанчына адчыніла нам дзьверы ў калідоры, куды мы самі, без суправаджэньня шаленства, былі б няздольныя ўвайсьці.
*
Кожная пасьпяхова завершаная думка – перамога бязь межаў і бяз будучыні.
*
Калі я разважаю, то заўжды пры гэтым хаджу – нават калі насамрэч не ўстаю з ложку.
*
У часе начнога вяртаньня па бясконцым суботнім бульвары ногі вытыркаюцца зь мініспадніцы як абгарэлыя сярнічкі на фоне нязгаснай чырвані карэтаў хуткай дапамогі й пажарных машынаў.
*
Вока Старога выглядае нас з жаночага ўлоньня.
*
Франтаваты сьляпы-дэнды, што пры хадзе круціць у пальцах белы кіёк – такі сабе жывы афарызм для сябра-мэтафізыка.
*
Посуд: спачатку памыць, потым раструшчыць.
1990-я
*
З новай вясною паўсюль і па-рознаму ашчаджаюць. Нават малады бацька, што возіць па парку ў Нантэр каляску зь сьвежанароджаным дзіцём, адначасова падстрыгае ёю траву, як газонакасілкай.
*
На каго скіраваная нашая жарсьць? На тых, што рассунуць сьцёгны й створаць гэтак падзею. Ці ўжо тым, што выявяць свой схаваны юр, ці тым, што інтымнасьць надасьць іхнай прыгажосьці меншую дыстанцыянаванасьць – альбо наадварот, зробіць іхнае сяброўства больш адчужаным. Ніякай вялікай таямніцы, толькі раптоўнае злучэньне вядомага з прыхаваным; але надзеленае ўсёй сьляпучай зіхоткасьцю, якая ўзьнікае пры ўзаемапраніканьні двух празрыстых шкельцаў.
*
Канчатковая мэта: навесьці на бармэна перавернуты аб’ектыў і бачыць, як ён зьяўляецца перад табою, нібы вястун на даляглядзе.
*
Галавакружная мэлёдыя тваёй хады, якую ні з чым ня зблытаць, раптам пазнаная пасярод ананімнай масы лявіны мінакоў –
*
Толькі мастацтва ўрэшце злучае нас з жыцьцём.
*
Безьзьмястоўнасьць нясьпелых, убоства састараных абліччаў: большасьць жыцьця мы праводзім за працай над пралёгам – а пасьля й над эпілёгам – да сябе саміх? Гэтак жа як сьвяткаваньне палягае ў падрыхтоўцы да сьвяткаваньня, а пасьля ў яго абмеркаваньні?
*
Прыстань у Сэн-Лязар (студзень): Я стаю на дамбе пірсу як на капітанскім мастку, але пад мною разяўляецца толькі аўдавелая паражніна вялікага чорнага парому. Пры гэтым усё, што я чакаю ад вандровак, утрымліваецца ў ценю, які дамба адкідае на паблізны слуп, чый заімшэлы зеленаваты камень азараецца сонцам: ціхая ўзрушанасьць раніцы, што лёгка, але пэўна падымаецца ў кірунку палудня, момант, калі горад, у які мы прыехалі ўчора, ёсьць ужо жывой прысутнасьцю і ўсё яшчэ толькі абяцаньнем, тым часам як на імгненьне зноў здаецца, што нічога немагчымага няма.
*
Горача, але чэская жывёлагадоўля не здаецца: Скрынкі для перавозу хатніх улюбёнцаў – Шчыпцы для кляшчоў – Падсьцілкі для катушкоў. Здохнем вартымі замілаваньня.
*
Злучыць у адну опэру ўсе “о” сваіх пазяханьняў, сваіх разяўленых ад зьдзіўленьня нулёў.
*
(У Брусэлі): новая віетнамская сталоўка “Бадлер”.
*
Адлюстраваньні некаторых вокнаў у вэнэцыянскіх каналах, ня больш чым шчылінкі сьвятла – дрыготкія экраны для нашых прыватных фільмаў.
*
Не да канца разрэзаныя лусты зімовых надвячоркаў.
*
Раз ты ўжо цэлы дзень гультайнічаў, як ранцье, то чаму цяпер, калі ўсяго толькі абшкрабаеш моркву, уздыхаеш, адрасуючы папрок сутоньню, з тварам замучанага раба?
*
Нашыя бліскучыя спакушальніцкія нумары, якімі мы спрабуем дадаць кашчэю-ў-сабе крыху шарму.
*
Раней я тоўк часнок больш пераканана.
*
Нью-Ёрк: “Right lane must turn right”, Брадвэй цягнецца скрозь места, як праслойка сала скрозь біфштэкс.
*
Значыць, я тут пры канцы стагодзьдзя, без машыны, безь дзяцей і тэлевізара, не забясьпечаны ані мабільным тэлефонам, ані аўтаадказьнікам… Усё-ткі я нечага дасягнуў.
(Але чаму ты часам ходзіш на дыбачках па ўласнай кватэры… ды яшчэ ў апусьцелым доме?)
*
Славуты скульптар адышоў ад нас у лепшы сьвет, а вось стары дуралей, з чыёй газэты я пра гэта даведваюся, па-ранейшаму ўзьлягае, разваліўшыся, на сядзеньні мэтро насупраць.
*
Счырванелая захадам сонца, але поўная холаду, маса сабору, перад якім мы стаім, мае нешта супольнае толькі зь месяцам, які выплывае з па-за яе на неба – салідарнасьць дзьвюх аднолькава вылюднелых і далёкіх плянэтаў.
*
У выстаўленай напаказ ваньне зь лёдам да бутэлек шампанскага раз-пораз прымазваюцца нягеглыя кардонныя пакеты з танным сокам, вобраз эпохі.
*
Эрас канца эры: насупраць мяне ў мэтро сядзіць проста маладая жанчына з доўгімі валасамі, кашчавым тварам і глыбокай абыякавасьцю да свайго ўлоньня ў белых майтках, якое яна неўсьвядомлена выстаўляе напаказ пад чорнай, залішне кароткай спадніцай.
*
Тое, чым мы займаемся ў ложку, часам сапраўды нагадвае тое жыцьцё дарослых, што калісьці ў дзяцінстве выклікала ў нас такую цікаўнасьць.
2000-я
*
Летась у лістападзе я зноў на хвілю ўгледзеў такую прыгожую калісьці Карыну. Яна ня надта зьмянілася, толькі на ёй быў вязаны каптурок, пад якім яна стулялася ў сябе з жэстамі крыху як у старой дзевы, у твары згасла колішняе зьзяньне. Толькі і ўсяго; гэтага хапіла, каб зіхоткая недаступная істота ператварылася ў звычайную цётку.
*
Пагода, ідыёты паваляць дыхаць паветрам.
*
Не перастае ліць дождж, я з радасьцю адкідаю думку пра куплянкі й застаюся ў ложку з кнігай. Толькі яшчэ на момант зь ня меншай асалодай затужу па геройскай мітусьні рэзьнікаў за вылажкай разьлямантаванай нядзельнай крамы –
*
Хто такі П’ер М.? Пасьля таго, як ён званіў мне і прапаноўваў супрацу, без сумневу ўжо нападпітку, празь некалькі дзён звоніць зноў і тымі ж словамі паўтарае сваю прапанову, відавочна ня маючы найменшай згадкі пра папярэдні званок. Ці быў той усяго толькі нерашучай рэпэтыцыяй сапраўднага выступу? Цяпер ён перад мною жыўцом, але зусім не падобны да таго чалавека, якога я бачыў падчас нашых размоў па тэлефоне; кранальную юначую зьбянтэжанасьць у ягоным голасе замяніла больш звычайная, а таму і менш вартая даверу настойлівасьць з мэтай мяне пераканаць. Але ж ці значыць гэта, што я памыліўся і што той, хто настолькі ясна зьявіўся мне ў ягоным голасе, папросту не існуе? А мо ён хутчэй сышоў са сцэны, выканаўшы сваю ролю? Толькі куды, за якія кулісы? І хто ўсё-ткі той, што сядзіць перад мною?
*
У Празе перад палацам “Адрыя” выгульвае сябе паслухмяны курэц, азначаны, як і належыць, цыдулкай зь імем.
*
Дзьве жаночыя выявы на адной плятформе: самнамбуля, што нацягвае між двума пальцамі пасму валасоў, каб зайграць на ёй нячутнае арпэджа, бы на арфе, і сакратарка ў нагавіцах, што зь нецярплівасьцю атлеткі на старце шоргае драўлянай падэшвай, пакуль перад ёю ня спыніцца прыбылы цягнік мэтро. У каторай зь дзьвюх горшы дыягназ?
*
Дакінуць свой недапалак у абгарэлыя руіны.
*
Што б ні казалі, а сьвет страціў уменьне сьвяткаваць, як толькі перастаў радавацца з chambres séparées, адасобленых боксаў у вінарнях.
*
Выпускаю з рукі сашчэпку, нахіляюся й вызваляю яе з пазу між дзьвюма запыленымі паркецінамі; прынамсі, я так думаю. Але ж я памыляюся: замест яе я падабраў іншую, якая ўпала туды год таму.
*
Пасьля прывіднага нью-ёркскага фэервэрку, зь якім мы ўрэшце ўвайшлі ў новае тысячагодзьдзе – а ўсе кнігі рэзка пастарэлі – паглыбілася бездань нязьменнага спакою ў вечаровых вуліцах вакол Сэн-Жэрмэн-дэ-Прэ, як і ў зацемненых салёнчыках за вітрынамі тутэйшых антыкварыятаў.
*
Чым далей, тым болей сьвет праедзены памылкамі друку.
*
Зьяжджаю, напоўнены гатэльным сьняданкам, як дзённым рацыёнам роспачы.
*
Летняя Прага – усе разгадваюць адную й тую ж крыжаванку, у палудзённай сьпёцы з фасаду зьвісае заснулая статуя.
*
Галовы, абцяжараныя нябачнымі вежамі ўсіх капелюшоў, шапак і бэрэтаў, якія насілі цягам жыцьця.
*
Што да Бога, то ён умешваецца ў хаду рэчаў ужо толькі каб паказаць, што яго няма.
