Той, хто мроіў пра чароўную краіну

паэзія, вершы, беларуская мова, пераклад

Індус пра Бога
(The Indian upon God)

Я крочыў берагам ракі па мокрых камянёх.
Душу зачараваў заход, закалыхаў трысьнёг,
Заваражыў адвечны сум... Ды раптам над вадой
Убачыў курапатак я, што беглі чарадой.

Сышліся ў кола, і адна прамовіла: “Сябры,
Над намі – Бог, ён мудры птах, які жыве ўгары.
У дзюбе Курапатка-Бог трымае небасхіл,
А вочы – сонца зь месяцам, а лівень – кроплі з крыл”.

Я зноў пакрочыў і пачуў між лотасаў: “Мы ўсе –
Адбіткі Бога, што цьвіце ўгары ва ўсёй красе;
Мы ўсе – Яго сьцябліны цень, а шумная рака –
Адна расінка, што цячэ зь Ягонага лістка.

А я ішоў усё далей, і зь цемрадзі алень
Мне зьзяе зорамі ўваччу і кажа: “Ноч і дзень
Нясе на сьпіне Бог-Алень, бо чый яшчэ парыў
Такога б сьветлага, як я, і сумнага стварыў?”

Я доўга крочыў – і паўлін прамовіў: “Хто сабраў
Яскравы ўзор птушыных пёр і мятлікаў, і траў, 
Як не вялізарны паўлін, што ў цішыні начэй
Разгортвае свой зорны хвост зь мільярдамі вачэй?”

Азёрны востраў Інішфры
(The Lake Isle of Innisfree)

Устану й пайду, і выйду да вострава Інішфры,
Над вадою жытло збудую з галін і гліны –
Дзевяць бабовых градак, пчолы нясуць дары,
Слухаю на прагаліне хор пчаліны.

Ціхім туманам спакой ахіне душу,
Будуць ліловы заход і золкі сьвітанак,
Зорная поўнач і вечар з цвыркунамі ўвушшу,
З трапяткімі крыламі канаплянак.

Устану й пайду, бо чую паўсюль і заўжды,
Днём і ўначы, на дарозе й дублінскім тратуары, –
Там, каля берагу, хвалямі ціхай вады
Плешчуць у сэрцы мары.

Той, хто мроіў пра чароўную краіну
(The Man Who Dreamed Of Faeryland) 

Ён крочыў праз натоўп у Драмахэры,
Вачыма лашчыў шоўк, кранаў мусьлін,
Ён марыў пра пяшчоту і жанчын,
Пакуль зямля не расчыніла дзьверы.  
Ды ўбачыў рыбаў на стале – яны
Сьпявалі, падымаючы галовы,
Пра край зямлі, пра вырай вечаровы,
Куды не далятаюць нашы сны,
На востраве, дзе ўсё – дастаць рукою,
Дзе любяць назаўжды і ўпершыню
Пад небам, што імкнецца ўвышыню...
Ён слухаў іх. І больш ня меў спакою.

Ён па пясках блукаў у Лісадэле,
Журыўся, што галеча – люты зьвер,
І дзе б дастаць манэтак ды папер,
Пакуль у цьвілі косткі не збуцьвелі.
Але чарвяк разявіў брудны рот
І прасьпяваў з калюгі, – сьмех дый годзе! –
Што недзе там, на захадзе ці ўсходзе,
Жыве шчасьлівы й велічны народ.
Там небасхіл пяшчотны і вялікі,
А той, хто танчыць, – вечна малады,
І сонца з поўняй сьпеюць, як плады...
Ён слухаў. І забыў пра ўсе разьлікі. 

Ён думаў каля студні ў Сканавіне,
Як помстаю адкажа ім на зьдзек,
Каб землякі запомнілі навек,
Што добрае жыве, а злое гіне.
Але з-пад ботаў засьпяваў драсён
Пра тое, што маўчаньне кліча ў госьці,
Што іх народ – абраньнік весялосьці,
Што ў бераг ночы б’юцца хвалі дзён,
Што поўнач ахінае й навальніца,
Як срэбра, тоне ў золаце сьвятла,
Пакуль каханьне паліць нас да тла...
Ён слухаў. Помста мусіла спыніцца.

Ён пад пагоркам спаў у Лугнаголе
І сьніў, як можна сьніць адно пасьля,
Што ўсіх на сьвеце забярэ зямля,
Каб не аддаць нікому і ніколі.
Але чарвяк, што аплятае косьць,
На вушка ўсё шаптаў, ля самай скроні,
Што Бог трымае неба на далоні,
І ў кожным пальцы – лета й маладосьць.
І танец – кожнай хваляй, кожнай хвіляй,
Пакуль каханьня радасны прыліў
Сьвет Божым пацалункам не спаліў...
Ён не знайшоў спакою і ў магіле.


Закаханы апавядае пра ружу ў сваім сэрцы
(The Lover Tells Of The Rose In His Heart)

Усё непрыгожа й брудна, паўсюль маркота з нудой,
Рыпяць іржавыя колы, гразнучы ў вечнай слаце,
Дзіця рыдае, аратай стомленай крочыць хадой, –
І ўсё размывае твой вобраз, што ў сэрцы ружай цьвіце.

Ня выразіць гэту роспач, ня выплакаць гора зь бядой...
Я пераствару ўсё нанова, у велічы й пекнаце –
Зямлю, ваду і нябёсы шкатулкай зраблю залатой
Для мрояў пра мілы твой вобраз, што ў сэрцы ружай цьвіце.


Песня вандроўцы Энгуса
(The Song Of Wandering Aengus)

Калі адчуў, што ўвесь гару
І жару ў думках не спыніць,
Я зьняў зь ляшчыніны кару
І ягаду надзеў на ніць.
Пакуль сузор’і-матылькі
У ветры танчылі на ўзьвіў,
Я выйшаў з вудай да ракі
І стронгу срэбную злавіў.

Я кінуў на падлогу ўлоў,
Агонь разводжу ў ачагу...
Ды прамаўляе мой улоў
І, я паклясьціся магу, –
Дзяўчына зьзяе ў харастве,
У косах яблыневы квет,
Мяне па імені заве –
І растае... Прастыў і сьлед.

І хай прайду я ўсю зямлю,
Шукаючы яе адну,
Але руку ў руку злаўлю
І вусны вуснамі крану.
Зьвяду ў духмяную траву,
Дзе зь вечных яблынь пекнаты
Зь ёй поўню срэбную сарву
І сонца яблык залаты.

Руды Ханраан пяе пра Ірляндыю
(Red Hanrahan's song about Ireland)

Чорны вецер цярноўнік крышыць на Куман-стрэнд,
Хвошча зь левай рукі, усё гольле ломячы ўшчэнт.
Нашая моц перад сілай гнецца, – ды толькі ярчэй
У няскораных сэрцах палае сьвятло вачэй
Кэтлін, дачкі Хоўліэна.

Вецер выкручвае хмары над стромаю Нокнарэй,
Над старажытным прахам сьмерць і страх вядуць рэй.
Горкая навальніца ў сэрцы маланкамі б’е,
Толькі ня гасьне надзея, пакуль мы кахаем яе,
Кэтлін, дачку Хоўліэна.

Жоўтыя хвалі ірвуць бераг пры Клот-на-Бар,
Вецер кроіць паветра, зьліва плюецца ў твар.
Нашая кроў, як паводка, віруе гневам старым,
Толькі, як сьвечкі перад распяцьцем, – перад табою гарым,
Кэтлін, дачка Хоўліэна.

Верасень 1913-га
(September, 1913)

Хто мае больш, той мае рай,
У кашальку твае сьвятыя:
Манэткі-пацеркі зьбірай
З малітваю пра залатыя!
Цяпер ханжа і крэдытор
Трымаюцца за ўсіх трывалей.
Ірляндзкі рамантызм памёр,
Яго з О’Ліры пахавалі.

А нашы волаты жылі –
Аж гульні забывалі дзеці.
Ляцелі ветрам па зямлі,
Маліцца – не на гэтым сьвеце!
Калі плывеш наперакор,
Нясуць на шыбеніцу хвалі...
Ірляндзкі рамантызм памёр,
Яго з О’Ліры пахавалі.

Лятуць з бацькоўскае зямлі
Чароды ўчорашніх гарэзаў.
Загінуў Эмэт у пятлі,
Тоўн сабе вены перарэзаў.
Ды што іх праведны дакор
Жывым на гучным карнавале?
Ірляндзкі рамантызм памёр,
Яго з О’Ліры пахавалі.

Калі б вярнуліся яны,
Хто на выгнаньні жыў за морам,
Хто піў самоту да труны,
Вы запяялі б гучным хорам,
Што за яе руды віхор
Сканалі хлопчыкі ў навале...
Ды што ваш хор таму, хто ўмёр,
Каго з О’Ліры пахавалі.


Дзікія лебедзі ў Куле
(The Wild Swans at Coole)

Дрэвы ў восеньскім харастве.
Сьцежка сухая вядзе
Туды, дзе вечар глядзіць у ваду,
А ў вечаровай вадзе –
Лебедзі, птушкі жыцьця майго:
Шэсцьдзесят без аднаго.

Восень прыйшла ў дзевятнаццаты раз
З тых пор, як я іх лічу.
Толькі пачну – і ўзьляціць чарада,
Белыя крылы ўваччу,
Золкага ветру кастрычніцкі сьпеў.
Зноў палічыць не пасьпеў.

Да сьнежнай велічы іх іду –
І сэрца баліць штокрок.
Калі я на беразе ўпершыню
Слухаў восеньскі змрок,
Іх крылаў набат для маіх вушэй
Гучаў лягчэй і цішэй.

Пара за парай нястомна плыве,
Вернасьць плыве і страсьць,
Сэрцы, якім ня дасьць пастарэць
І разлучыцца ня дасьць,
Бо загадвае біцца ўдвух, –
Іх нерухомы рух.

Як сама таямніца, плывуць...
Дзе, у якой зямлі
Бараніць ім гнёзды свае,
Чый позірк цешыць, калі
Аднойчы выйду на бераг дарма
І ўбачу, што іх няма?


Тры напрамкі
(Three Movements)

Рыба Шэксьпіра ведала мора й раку.
Рыба рамантыкаў плавала вольна... ў сачку.
Што там за рыбіны сёньня сушаць луску на пяску?

Кухулін рахманы
(Cuchulain Comforted)

Шэсьць невылечных ранаў нёс у змрок
Забіты волат, грозны і славуты,
Праз тагасьветны лес, за крокам крок.

І цені – кожны ў саван захінуты –
Зьяўляліся й зьнікалі. Ды герой
Ня бачыў, у ярме сваёй пакуты.

Тады адзін, з птушынай галавой,
Іх правадыр, падкраўся пакрыёма
І кінуў вою палатна сувой.

Герой стаяў маўкліва й нерухома,
І мёртвыя прыйшлі, тады адзін
Сказаў: “Твой боль суцішыцца, вядома, –

Наш саван ваярам дае спачын,
А безь яго прытулку ў нас няма ім,
Бо латы нас пужаюць, Кухулін!

У вушка голкі нітку прадзяваем –
І шыем!” Што рабіць, ён зь імі сеў,
Сшывае нітку радасьці з адчаем.

“А зараз, – кажуць, – ты пачуеш сьпеў,
Але найперш даведаесься, хто мы:
Нас пакараў за боязь вышні гнеў –

Трымцім, дрыжым ад вусьцішы бяз стомы...”
А ў галасах – не чалавечы страх,
Хтось іншы, абсалютна невядомы

Гучыць, гаворыць... не, сьпявае птах.


Цыркавыя жывёлы пакідаюць арэну
(The Circus Animals' Desertion)

I

Шукаю тэмаў, толькі ўсё дарма,
Шэсьць тыдняў іх шукаў – і не знайшоў:
Старое сэрца (іншага няма!)
Баліць ад згадак, мрояў, міражоў.
Вясна ці лета, восень ці зіма, –
Маіх жывёлаў цыркавое шоў,
Гімнасткі, клоўны, хлопцы на хадулях
Жывуць у сэрцы й не прагнаць адтуль іх.

II

Што прыгадаць? Як некалі ўначы
На ветразі сны Ойсіна населі,
Праз выспы мараплаўца ведучы –
Дарэмны бой, дарэмнае вясельле,
Дарэмны сон.... Адвечны сьпеў, гучы!
П’яная мроя, горкае пахмельле...
Ды што вяло вандроўцу ў мора тройчы?
Я сам, пра грудзі яго любай мроячы.

Пасьля “Графіню Кэтлін” напішу,
Старой легендзе даючы назоў, –
Як д’яблу за народ прадасьць душу,
Але ўратуюць неба і любоў.
Каб мела і каханая ўвушшу
Мой голас – і нянавісьць да рабоў,
Цяпельца праўды разьдзімаў маною –
Дзеля каханьня, што ўсяму віною.

Пакуль Сьляпы і Дурань кралі хлеб,
Са зброяй Кухулін паўстаў на хвалі:
Былое – таямніца, памяць – склеп,
Ды сэрца таямніцы хвалявалі,
Каб мой герой і ў сёньняшнім сьвятле б
З навалай біўся й рады даў навале, –
Калі шчыруюць аўтар і акторы,
І нешта болей значыць – той, каторы...

III

Адкуль прыходзяць вобраз і настрой,
Што ў галаве віруе, бы ў катле?
Анучы, сьмецьце, костачкі – гарой,
Бутэлькі, прасы, чайнік на стале,
Пацёрты строй распусьніцы старой...
Пара канчаць парад-але... Але
Там, на гарышчы, – хочаш, варушы! –
Схаваны ржавы скарб маёй душы.

Ля падножжа Бэн Балбэна
(Under Ben Bulben)

І

Рытуал, што ў таямніцы
Ладзілі жрацы і жрыцы,
Што выносілі ўначы
Ад вядзьмаркі крумкачы;
Гімны вояў і кабет,
Чый прытулак – іншасьвет;
Словы-жарсьці, словы-здані,
Словы-клятвы на сьвітаньні,
Старажытныя заклёны,
Што й цяпер віхор шалёны
Да Бэн Балбэна нясе, –
 
Вось, што значаць яны ўсе.

II

Хто жыве ў ірляндзкім краі,
Той ня цалкам памірае,
Покуль разьдзяляе кон
Сьмерць душы і роду скон.
Хто памрэ ў сваёй пасьцелі,
Хто ад цяжкай раны ў целе, –
Нам спакою не дае
Страх згубіць яго (яе).
Ды бясьсільная труна,
Покуль помніць ён (яна).
Што ім вечны супакой –
Тым, хто ў памяці людзкой?

IIІ

Ёсьць малітва на зямлі:
“Госпадзе, вайну пашлі!”
Словы робяцца маной
І канчаюцца вайной.
Шоры падаюць з вачэй,
Чалавек расьце хутчэй,
У душы спакойны гнеў
Душыць роспач і сумнеў,
Мудрасьць мужнага вядзе,
Каб знайшоў сябе ў бядзе,
Выбраў мэту, спраўдзіў лёс
З той, зь якой усё ўсур’ёз.

IV

Бард і дойлід твораць храм,
Каб і модным песьнярам
Помніць геніяў былых,
Што да Бога мелі слых,
Да крыніц сьвятла вялі.

Густ і мера – соль зямлі:
Форма даўніх пірамід,
Бронза, мармур і граніт,
Фарбы, што ў руках кіпелі, –
І з-пад купала ў Капэле,
Моц Адама паўстае,
Спакушаючы Яе.
Мікелянджалаў парыў
Чуйным розумам стварыў
Дасканаласьць, што жыве
Ў чалавечым харастве.

Твораць шэсьць вякоў назад
Пэрспектыву – райскі сад,
Бог, анёлы й прыбышы,
Дзьве нявінныя душы.
Дрэвы, кветкі, аблачыны
Выглядаюць, як павінны.
Быццам сьніш – і пакрысе
Прачынаесься ў красе,
Дзе, нібыта сну працяг,
Неба высіцца прасьцяг.
Кола круціцца далей,
Творцы сьняць усё сьмялей –
Калвэрт, Ўілсан, Блэйк і Клод,
А пасьля – сарваны плод,
Крызыс духу і разлад,
Змрок, хаос і заняпад

V

Помні, бард, пра рамяство:
Песьняй творыш хараство.
Сёньня верш, якім жыву,
Ставяць з ног на галаву.
Хто вас плодзіць, рыфмачы?
Шкода ложкаў уначы!
Апявай сыноў зямлі,
Шляхту плуга і ральлі,
Шлях сьвятых і весялосьць
Тых, хто вып’е ўсё, што ёсьць.
Ваяроў і гордых пань,
Што казалі: “Край, паўстань!” –
І семсот гадоў каналі...
Дык сьпявай найдасканалей
Тых, хто ў шчасьці і журбе
Нёс Ірляндыю табе.  

VI

Тут, на ростанях дарог,
Ўільям Ейтс у глебу лёг,
Пад гарой шматвекавой,
Па суседзтве з той царквой,
Дзе ягоны продак – пробашч.
Ані помніка зь ёй побач,
Толькі словы ў вапняку
Запаветам земляку:

“Позірк спыні
На сьмерці й жыцьці...
Вершнік, далей ляці!”

Спадабаўся матэрыял? Прапануем пачытаць:

Пераклад:
Андрэй Хадановіч

Калі паэт
кратае краты,
не кажы:
“Як жа па-іншаму
гучаць
арфы!”

Пераклад:
Андрэй Хадановіч

...Сталічнае жыцьцё зноў робіцца стабільным,
Правераны кліент ідзе ў бардэль стары,
Сінеюць прыцемкі, і з водсьветам магільным
Сьвятло прагрэсу — газ — шалее ў ліхтары!

Секция мусоропровода, липкая от засохшей грязи.
Четыре метлы. Тележка.
За батареей — в морщинах старческой кожи стоптанное рыло ботинок.
Тупой тесак.
Грязная замасленная куртка с поясом.
— Только ничего не трогай там! — говорит дворничиха,
русская, и идет в соседнюю дверь.
Ухожу и смотрю на рекламный щит:
чистые ухоженные дети с глазами, осветленными фотошопом.

так быстро остывает след 
листа 
он голову сломя 
стремится 
к равновесию 
и памяти плита
и крик голодной птицы
и сны о смерти
когда ходит смерть 
молчи ее как можешь