Паўночнакарэйскі Рэмбо

паэзія, вершы, беларуская мова, пераклад

Кім Чжун Хо (1989 – 2014?) – паэт, які за тры гады (з 2011 па 2014), што прайшлі паміж выхадам яго першага і апошняга зборнікаў, здолеў зрабіць калясальную працу. Фактычна, ён адзін выцягнуў паўночнакарэйскую паэзію з багны традыцыйнай паэтыкі.  Узброіўшы свае вершы гранічнай жорсткасьцю і іроніяй,  ён спусьціў іх з ланцуга на бяззубы літбамонд, які каторы дзясятак гадоў упарта перажоўвае сэнтымэнтальны мякіш і сёрбае пратухлы кісель псэўдапатрыятызму і сэрвільнасьці перад уладай. Да канца невядома, ці “Кім Чжун Хо” – сапраўднае імя і прозьвішча аўтара, ці гэта псэўданім. Больш за тое, ніхто дагэтуль ня ведае, як ён выглядае, дзе нарадзіўся і вырас. І гэта ня дзіўна, бо за падобныя вершы ўлады КНДР яшчэ ў 2011 годзе завочна прысудзілі аўтара да сьмяротнага пакараньня.

У сваёй дэбютнай кнізе “Міністэрства ўнутраных органаў” малады аўтар, якому на той час было споўнілася 22 гады, часткова яшчэ застаецца ў палоне дзяржаўнай ідэалёгіі і традыцыйнай паэтыкі. Лірычны герой цалкам атаясамліваецца са сваім народам і глядзіць на сьвет праз прызму распаўсюджаных у грамадзтве стэрэатыпаў. Але ў зборніку ўжо заўважны той патэнцыял, які ўва ўсю моц раскрыецца ў наступных кнігах.

Усе тыя мізэрныя зьвесткі пра Кім Чжун Хо, якімі мы на сёньня валодаем,  засталіся выключна дзякуючы самому паэту, які падаваў іх у канцы сваіх самвыдаўскіх зборнікаў. Гэтыя кніжкі невялікага фармату амаль імгненна сталі карыстацца шалёнай папулярнасьцю сярод школьнікаў, студэнтаў і працоўнай моладзі. У сувязі з тым, што зборнікі рабіліся ў хатніх умовах самім аўтарам і, адпаведна, іх наклад быў невялікі, прыхільнікі творчасьці Кім Чжун Хо ад рукі рабілі копіі і таемна пашыралі іх сярод сваіх сяброў і знаёмых. Уся краіна зачытвалася сьвежай, бескампраміснай паэзіяй паэта-бунтаўніка. Вершы маладога паэта адразу прыцягнулі ўвагу ўладаў і выклікалі рэзкае асуджэньне зь іхнага боку. Яны былі занесеныя ў сьпіс варожай літаратуры, чытаньне якой пагражае грамадзянам КНДР вялікімі турэмнымі тэрмінамі. Пачаліся перасьледы чытачоў, пасадкі ў турму, шальмаваньне ў працоўных калектывах і мясцовай прэсе.  Слава Кім Чжун Хо ішла плячо ў плячо з вынішчэньнем ягоных кніг і актыўнымі пошукамі самога аўтара службамі бясьпекі.

У выніку, празь немагчымасьць дыхаць паветрам несвабоды і небясьпекай трапіць у рукі ўладаў, Кім Чжун Хо пакідае краіну і апынаецца адразу ў Парыжы. Гэты круты паварот у лёсе творцы многімі дагэтуль успрымаецца як сьвядомая містыфікацыя. Паводле дадзенай вэрсіі, аўтар нікуды не выяжджаў, але трапіў у рукі ўладаў, быў таемна расстраляны, а труп яго – спалены ў крэматорыі. Праўда, нічога, акрамя вусных пераказаў, гэтую вэрсію не пацьвярджае. Што дазваляе лічыць яе нечым накшталт народнай легенды. Іншыя лічаць, што паэту нейкім дзівам усё-ткі ўдалося пакінуць межы краіны. На карысьць гэтага меркаваньня гаворыць некалькі сказаў, надрукаваных у канцы апошняга на сёньня зборніка “Квітней, магілка”: “Я пакінуў сваю клятую радзіму, краіну страху і ліха, бо прыстойнаму чалавеку рабіць там няма чаго. Але я ўбачыў, што і ў вольным сьвеце прыстойнаму чалавеку месца таксама няма. Што ж, ня варта было цешыць сябе ілюзіямі. І жыць далей таксама ня варта.  Бывайце, мае любыя чытачы. Бывайце, сволачы. Парыж, 20.04.2014”. Дата ў канцы, пагадзіцеся, дае падставу для роздумаў. Цалкам верагодна, што паэт заплянаваў гэты дзень невыпадкова. Знаўцы паэзіі ў курсе, што акурат 20 красавіка 1970 году ў Парыжы скончыў жыцьцё самагубствам паэт Паўль Цэлян, скочыўшы ў Сену з моста Мірабо.  Відаць, такім чынам Кім Чжун Хо даў магчымасьць сваім прыхільнікам прыйсьці і на ўласныя вочы ўбачыць, кім насамрэч ёсьць чалавек, які ў свае 25 гадоў пасьпеў кардынальна зьмяніць аблічча паўночнакарэйскай паэзіі.

Са зборніка  “Міністэрства ўнутраных органаў” (2011, Пхэньян)

ПРАЦА

Кроў мая артэрыяльная,
ня ліся фантанам, ня ліся. 
Кроў мая вянозная,
ня крапай на рукі, ня крапай –
ім яшчэ норму выконваць.

ПУЛЬС РАДЗІМЫ

Сэрца, сэрца, навошта б’есься,
Заглушаючы гукі гімна.
Ненадоўга спыніся, сэрца –
на 3 хвіліны і 31 секунду.
А там ужо рабі, што хочаш.

ПЕРАМАГАЮЧЫ ЎЛАСНЫ ЭГАІЗМ

Ува мне жыве маленькі дыктатар.
Ён зусім незаўважны – ня мае
ані вялікага войска, ані ядзернай зброі.
Але мне дакладна вядома – ён там:
бесьперашкодна вандруе
ад пячонкі да мозга,
ад пальцаў нагі да яечак.
І мне нават прыемна,
што ён уважліва сочыць
за парадкам і дысцыплінай –

не дае ані пэнісу ўстаць,
калі бачу красуню,
ані сэрцу засцаць,
калі ў небясьпецы Радзіма.

Са зборніка “Патрыятызм для чайнікаў”  (2013, Пхэньян)

ДЫСЦЫПЛІНА

На чатырох законах тэрмадынамікі,
трох кітах,
двух плячах правадыра
і адзінай праўдзе
трымаецца наша краіна.

СЬЦЯГ

Гэта – навальнічная хмарка
на шасьце ідэалёгіі.
Нязьменна сьвежая, як вецер, 
насоўка настальгіі.
Маяк, што не дае заблукаць
у варожым тумане.

СЬВЯТОЧНЫ ПАРАД

У першых шэрагах
зь вялікім транспарантам
“МЫ МАЕМ ЧЫСТЫЯ НАМЕРЫ”
ідуць асэнізатары.
За імі крочаць
з грозным лёзунгам
“РАЗДАВІМ ВОРАГА МАЗОЛІСТАЙ РУКОЙ”
даяркі ў хустачках чырвоных.
За імі школьнікі худзенькія з плякатамі
“НАШ АЛЬФАВІТ , ЖЫВІ Ў ВЯКАХ”,
“ВЫКОНВАЙЦЕ НОРМУ – ДЗЕЦІ ВЫРАСТУЦЬ САМІ”
бягуць, даланёй падціраючы смаркі.

А далей – сьпевакі, рабочыя, сяляне,
філёлягі, спартоўцы і вайскоўцы,
жаўнеры, аграномы,  мастакі,
шкловыдзімальшчыкі,  народныя майстры …
Над імі мора заклікаў, дэвізаў,
але вышэй за ўсе –
галоўны, неўміручы –
“ТАТА, МАМА, ПРАВАДЫР І Я – ДРУЖНАЯ СЯМ’Я”

Са зборніка  “Зеляней, магілка” (2014, Пхэньян-Парыж)

ВЕРНАСЬЦЬ

Мая маці – міска.
Мой бацька – ланцуг.
Мая радзіма – драўляная буда.

Брашу на чужынцаў,
брашу самому сабе,
чакаючы ласкі
ад суайчыньнікаў ціхіх,
маўклівых, тых самых,
чыя  ўлюбёная страва –
поліўка з сабачыны.

БЫВАЙ, ВОРАГ

Зрабілі па нырках “тук-тук”,
селязёнку адбілі, выбілі зубы.
Вязуць на органы зараз.
А потым – па чарапушцы “та-дах”
і ў ямку “коп-коп”.
Квітней, краіна.
Зеляней, магілка.

АПТЫМІЗМ

Пасадзілі нас у кулю.
Пусьцілі нам турму ў лоб.
Але мы, пацыенты псыхіятрычнай будучыні,
І далей верым у наш светлы дыспансэр.

НОЧ ПАЧЫНАЕЦЦА і НЕ СКАНЧАЕЦЦА

Бачыш, поўня ў чорным небе?
Гэта – дзюрка сарцірная, браце,
від зьнізу.

І нібыта ж ямо тут цукеркі,
удыхаем водар азалій,
уздыхаем над  вершам,
карыстаемся мылам,
разважаем пра космас і шчасьце...

Але толькі зірнеш навокал –
і адразу шэпчуць і сэрца, і розум:
не, ня рай гэта, не камунізм
(тут і блізка ня пахне раем),
а панылае і сьмярдзючае сёньня
што ніколі ня стане, браце,
ані прышласьцю сьветлай,
ані проста хоць нечым сьветлым.

ПІЛЬНАСЬЦЬ

Сьмерць наша  – работніца вузкага профілю.
Сьціпла стаіць у канцы канвэера,
пільнуе ад рана да рана
чалавечы вытворчы брак.
Голас не павышае.
Выпрацоўку не паніжае.
Захоўвае дысцыпліну
І вернасьць свайму прызваньню.

НАЧНАЯ ЧЫСТКА Ў ПРАВІНЦЫІ ЯНГАНДА

1, 2, 3, 4, 5, 6,
7, 8, 9,
10,11, 12…

Адна куля – адзін вораг.

Дванаццаць радасных імгненьняў
насустрач сьвітанку.

ПАМЯТКА №1

Нават аблізваючы відэлец,
Помні, што ты – часьцінка народа.
Нават зьнімаючы труп на мабільнік,
Купляючы ніткі , прасуючы майткі,
робячы дзетак у цемры пад коўдрай,
ставячы плёмбу, хаваючы родных,
голячы пахвіну, твар і падпашкі,
помні, што ты – часьцінка народа,
і твой сусед – таксама часьцінка.
А значыць, таксама здольны на тыя,
вышэйпамянёныя мірныя ўчынкі.
А значыць – хяровыя справы ў абодвух.
Бо, рана ці позна, ці ты, ці сусед твой
памылку дапусьціце, учынак падступны,
і пойдзеце сьцежкай крывой, ненароднай,
пакуль не насьцігне вас куля народная,
ножык народны, гантэля народная,
сякера народная, бомба народная,
і не пазбавіць здольнасьці дыхаць,
нюхаць, галіцца, купляць, усьміхацца,
жаваць і плявацца на ўласны народ. 

Спадабаўся матэрыял? Прапануем пачытаць:

Пераклад:
Сяргей Прылуцкі

а цяпер – кажа нарэшце вядоўца
галоўная частка мерапрыемства:
гала-парад калабарантаў
плюс разынка фэсту – ў фінале
сьвяточны расстрэл нязгодных

Пераклад:
Сяргей Прылуцкі

Ледзьве адрозьніў сон ад явы,
ледзьве дадумаўся, што ён гэта ён,
ледзьве вырабіў рукою, што плаўніком была,
крэсіва і ракету,
здольны патануць у моры па калені,
замала сьмешны нават, каб сьмяшыць пустэчу,
толькі вачыма бачыць,
толькі вушамі чуе,
вяршыня ягонай мовы – умоўны лад,
розумам ганьбіць розум,
карацей:  амаль ніхто,
але яму свабода кружыць галаву, ўсёведа, апрычонасьць
ад тупога мяса,
гляньце на яго!

Пераклад:
Макс Шчур, Сяргей Прылуцкі

Папа Рыгор, адзін, шаптаў яму праклён,
а імпэратар – зьзяў на цэлы сьвет, чый цэнтар
быў там, дзе імпэратар. Новы Рым паўстаў
на іхным супрацьпастаўленьні – «так» і «не»
верных супернікаў. 

на задні двор грузавік падвозіць
мёртвую флору і фаўну
кіроўца апусьціўшы акенца
страляе недапалкам у патыліцу ночы