Кароткія тэксты
Вычварэнцы
Яны прыдумалі гульню і пачалі гуляць.
Вечарам ён і яна ішлі ў кінатэатр «Цэнтральны», дзе ў 1997 праходзілі дыскатэкі. Былі там і столікі з ежай і алкаголем. Пад столлю ў цемры круціўся люстраны шар, білася музыка ў сценах «Цэнтральнага».
Адбіткі люстраного шара — бліскучае срэбра на тварах наведнікаў.
Замаўлялі каньяк. Ён заставаўся сядзець за столікам, яна ішла таньчыць.
Круціўся шар, раскідваў срэбныя водбліскі-зайчыкі. Цені мітусіліся на сцепах старога кінатэатра.
Карнавал. Пераўвасабленне.
Ён сядзеў з сумным задуменным выглядам, у чорнай шаўковай кашулі і назіраў за яе танцам, за тым, што яна робіць. Рабіла яна тое, пра што яны загадзя дамовіліся.
Падчас танца знаёмілася з хлопчыкам. Выбірала маладзейшага за сябе, запрашала за столік. Хлопчыка частавалі. І распавядалі гісторыю, у якой яны былі — муж і жонка. І ён казаў:
— Я мастак і заможны чалавек, але... маю праблемы.
Усе словы прагаворваліся ціхім голасам на адной ноце. Ён тлумачыў, што мае праблему з патэнцыяй — падманваў, але выглядала пераканаўча. Лёгка верыцца, калі чалавек прызнаецца ў слабасці.
— А жонка ў мяне маладая, прывабная, — ён рабіў жэст рукой, каб падрэсліць прывабнасць жанчыны — бландынкі з тварам адсутным, як у гіпсавай фізкультурніцы ў парку. Ціхія словы, інтанацыі даверу.
Пад столлю круціўся бліскучы шар.
Калі чалавек хоча верыць, ён верыць. А чаму б і не? Бывае ж такое — бізнесовец, імпатэнт і мастак, жонку кахае, таму не хоча пазбаўляць яе жыццёвых радасцяў. Бывае? Бывае! У адным людзі моцныя, у іншым — слабыя. Слабыя людзі могуць быць і забяспечанымі, і бяспечнымі. Можна дапамагчы. Здаецца, калі дапамагаеш імпатэнту — рызыкі няма. Ён прапаноўваў хлопчыку заняцца з сэксам з яго «жонкай», а ён будзе глядзець, і маляваць, і яшчэ:
— Я заплачу 50 даляраў.
Хлопчык пагаджаўся, выходзілі з Цэнтральнага, пераходзілі праспект ў дом насупраць — з эркерамі, балконамі, калонамі і паўкруглымі вокнамі.
У кватэры на апошнім паверсе перад выхадам на дах, ён глядзеў, як яна займаецца сэксам з хлопчыкам і маляваў.
А пасля ён падводзіў хлопчыка да паўкруглага вакна паказваў на дом насупраць і казаў:
— Бачыш дом?
— Ага, — ківаў хлопчык.
— Я там працую.
— ???
— Плаціць табе ніхто не будзе.
Хлопчыка выганялі з хаты.
Яна так і распавядала, што біла юнака тапкам і крычала:
— За сквапнасць!
Пасля прыгоды заставаліся маляванкі, падобныя да коміксаў. І расповеды — у некалькіх версіях. У яго версіі яна з хлопчыкам займалася сексам па-рознаму, у яе версіі — яна толькі біла тапкам і карала за сквапнасць. Былі яшчэ версіі хлопчыкаў, але пра іх мы не даведаемся.
Жыццё і шахматы
У мяне ёсць школьная сяброўка Каця, у школе яна займалася шахматамі — шмат часу праводзіла на спаборніцтвах. А яшчэ раней — была той дзяўчынкай, якая ў Гомельскім парку абыгрывала дарослых і сталых шахматыстаў. Яе прыводзіў тата ў парк. Цяпер яна не любіць гаварыць пра шахматы.
А я часам распытываю у яе — ці можна правілы гульні ў шахматы прыстасаваць да жыцця.
Кожны раз чую адно — не, бо жыццё нельга пралічыць.
Але хаця б на кароткі перыяд можна зрабіць жыццё прадказальным?
Апошні раз я пачула такое:
— У шахматах абмежаваная колькасць фігур — 16 белых і 16 чорных. А ў жыцці колькасць фігур неабмежаваная.
— А калі скараціць сваё асяроддзе толькі да значных для сябе фігур?
— Можна і скараціць, але так можа здарыцца, што на тваё жыццё паўплывае постаць, якую ты не адзначыла, як значную. І паўплывае вельмі моцна.
Каця прыводзіла мне яшчэ прыклад з жыцця — з крымінальнай хронікі Гомельскага раёна. Адна жанчына мела каханка, які жыў у сваім доме. Жанчына хацела, каб ён пераехаў да яе, і вырашыла спаліць яго дом. Разлік быў: ён застанецца без дома і пераязджае да яе.
Яна залезла на гарышча, пачала падпальваць, але пачаўся дождж і вецер, з’явіліся сведкі. Яе судзілі. Каханак адмовіўся ад яе, застаўся жыць у сваім доме.
А ў шахматах — яна магла б перамагчы.
Успамін пра Уладзіслава Ахроменку
З Уладзіславам Ахроменкам мы вучыліся ў адной школе нумар 26 горада Гомеля. Ён бы на тры гады старэйшы.
Я памятаю Уладзіслава Ахроменку як хлопчыка, апранутага ў светлы ў клетачку строй замест сіняй школьнай формы, а замест піянерскага гальштука — мятлік.
На школьных імпрэзах ён граў на сцэне на піяніна.
Падчас вучобы ў школе ў нас быў агульны вораг — садыст, якога мы згадвалі і абураліся ім да апошняга часу — ужо ў дарослым жыцці.
Мы ішлі ў жыцці побач і паралельна.
Жылі ў адных гарадах, працавалі на адных працах.
У 90-ыя гады Уладзіслаў Ахроменка быў легендай у асяродку літаратараў, якія рабілі камерцыйныя раманы.
Гаварылі, што ён піша па 36-40 старонак у дзень. Гэта 1994 год. Як? Ніхто не мог зразумець, як так хутка можна было пісаць. Пра гэта я спыталася ў Ахроменкі летам 2015 году ў Беластоку.
— Табе цікава праз столькі гадоў?
— Вельмі. Усім было цікава. Таямніца.
— А з вас ніхто не падумаў, што я прафесійны піяніст?
— І што?
— Хуткасць пальцаў. Хуткасць набора тэксту. Я добра граю Брамса!
Пераслед
Даведалася пра забаву пасляваенных дзяцей на самым пачатку 50-х гадоў.
Называлася яна «ганя́ць».
Займаліся гэтым дзеці, якія нарадзіліся падчас вайны.
Сэнс гэтага «ганяць» быў у маўклівым пераследзе.
Дзеці дамаўляліся пра аб’ект і моўчкі ішлі за ім па горадзе — у дадзеным выпадку па пасляваенным Барысаве.
Дзеці не абзывалі, не абражалі, не білі, яны проста ішлі следам.
У выніку ў таго, каго «гналі», здавалі нервы.
У натоўпе «гончых» маглі быць і сябры таго, каго «гоняць».
Часам «ганялі» парачкі дарослых закаханых, якія хацелі адасобіцца.
«Ганяць» маглі знаёмых і незнаёмых, часта першапрычына гону была няяснай для ўдзельнікаў.
Уральскія камары
У краме, дзе ўсё для рыбалкі, набывала корм для акварыўма і спытала: ці беларускі матыль?
Сказалі, што беларускі — з глыбокіх віцебскіх азёраў.
— А я ведаю, што і рускага матыля прадаюць.
— Прадаюць — вялікі, чырвоны, хоць сам яго еш. Уральскі.
— І камары з яго ж не нашы вылупляюццца?
— ???
— Рускія камары. Не ўвесь жа матыль трапяе на корм рыбам нешта ж застаецца. І з іх вылупляюцца камары. Скажыце мне, як біёлаг, ці не біялагічная гэта зброя?
Змяшальніцтва, смех, а пасля:
— Не, не зброя, у нас жа саюзная дзяржава.
— Але камары рускія вылупляюцца, ўральскія.
— Так.. І яны змешваюцца з нашымі і атрымліваюцца больш надзейныя. І моцныя. як коні.
— Мацней кусаюць?
— Ну, не толькі. Там, у тайзе, ёсць камары з такімі «насатымі тварыкамі», што брэзент прабіваюць. Мне тата распавядаў — ён там у экспедыцыях быў.
Апарыша ў Беларусі таксама ад кенійскай мухі прадаюць.
Легенда пра Пралетарскія могілкі ў Воршы
Могілкі маюць назву «Пралетарскія» — паводле вуліцы, дзе знаходзяцца. Старажытныя, заснаваныя на зямлі Базыльянскага кляштару, які быў недалёка — на беразе ракі Аршыца.
На могілках дзейнічала драўляная ўніяцкая царква, якая пасля стала праваслаўнай.
Падчас Другой сусветнай вайны на могілкі ўпала бомба. З гэтым выпадкам была звязаная страшная гісторыя, якую пераказвалі адно аднаму аршанскія дзеці — пра тое, як патурбаваныя выбухам нябожчыкі ляталі па небе ў трунах і без. А пасля вайны прывіды патурбаваных нябожчыкаў сядзелі на галінах могілкавых дрэваў. Але дзеці не баяліся і хадзілі на могілкі.
Царква таксама пацярпела падчас выбуху, але адразу пасля вайны яшчэ дзейнічала і прымала вернікаў. Была знесеная ў 60-я гады.
«Либідь»
Цягнік Санкт-Пецярбург — Кіеў.
Цягнік называецца па-украінску «Либідь» — Лебядзь. Паводле легенды, «Либідь» — сястра трох братоў-заснавальнікаў Кіева: Кія, Шчэка ды Хорыва.
Размовы ў цягніку «Либідь» — асобная тэма.
Падчас Майдану цягнік нагадваў вулей, пасажыры спрачаліся паміж сабой, гаварылі гучна і шмат.
З 2014 года, калі пачалася вайна, размовы ў цягніку сціхлі.
Шэпт і маўчанне. Ніхто не ведае, з кім едзе побач у цягніку.
Верасень 2018 года.
Цягнік зноў поўніцца гулам.
У верасні 2018 года са мною ў купе ехалі тры чалавекі.
Усе тры — з Пецярбургу. Святар праваслаўнай царквы Маскоўскага патрыярхату з украінскім грамадзянствам. Інжынер — адмысловец па маразільным абсталяванні, які ехаў у Дняпро, каб усталяваць помнік на магіле сваёй маці. І яшчэ яшчэ малады хлопец — у госці да сваякоў у Кіеў.
Традыцыйны пачатак размовы — чысціня ў Беларусі.
Пачынае адмысловец па маразільным абсталяванні:
— Ці заўважылі вы, якія чыстыя лясы ўздоўж чыгункі?!
— Вось, што значыць, калі ёсць адзін Гаспадар, вось што значыць цвёрдая рука, — адазваўся поп.
— А гэта ўсё ад таго, што Лукашэнка дазволіў людзям браць сухастой бясплатна сабе на распал печак. Таму людзі самі выходзяць у лес і цягнуць сухастой сабе на панадворкі. Бясплатна. Добры гаспадар.
— Так, так гаспадарская рука. Так раней па ўсёй Русі быў Цар — памазанік Божы.
І ў гэты момант (не жартую) з верхняй паліцы, дзе едзе піцерскі хлопчык, мне на галаву звалілася папяровая кніга — Джордж Оруэл, «1984».
Масква
На станцыі метро Тэатральная — барэльеф: сялянка, певень і яйка. Певень і яйка адпаліраваныя да залатога бляску. Падыходзіць жанчына — гладзіць пеўня, гладзіць яйка, хрэсціцца і адыходзіць. Напэўна, «на шчасце» штосьці загадала і такім чынам прысягнула пеўню і яйку — «год Пеўня» яшчэ не скончыўся па ўсходнім календары.
Кнігарня «Біблія-Глобус» на Лубянцы. Кнігі: Пуцін, Трамп, Сталін, далей — кнігі з серыі «Бібліятэка злачынстваў», «Зараза» — пра інфекцыі, якія перадаюцца людзям ад жывёлаў.
Жанчына каля кніг Вікторыі Токаравай нервова: «Што выбраць, што выбраць, люблю Токараву. Але што выбраць? Якія тут сюжэты? Як паглядзець? Інтэрнет тут не ловіць. А што ж вы хочаце — чатыры будынкі ФСБ навокал!»
Касцёл святога Людовіка ў Маскве на вуліцы Малая Лубянка — адзіны касцёл, які дзейнічаў у Маскве пры СССР.
Кажуць, што там усё было перапавіта праслухоўваючымі прыстасаваннямі і дратамі. Цяпер тут імша адпраўляецца па-руску, па-французску, па-ангельску і па-літоўску.
Былі на імшы на рускай мове. Цікава, што «занядбанне» у расейскім варыянце гучыць як «неисполнение долга».
Казанне святар пачаў з таго, што дэпартамент маёмасці хоча адабраць будынак, і прапанаваў памаліцца за «правительство Москвы и департамент имущества».
Нікулінскі раённы суд, паліцыянт пры ўваходзе бярэ беларускі пашпарт з візамі і... Тут перадаю даслоўна, бо не перакладаецца:
— Что это такое? Откройте нормально, чтобы не колупаться! Что это? Откройте, где по-русски! Ну, всё через ж-пу! Почему нельзя было сделать, чтобы номер был на той же странице, где фамилия? Как на той? Не на той. Где? Вы ВРЕТЕ! Вы всё врете! Врушка!
2017-2019
