Канец канцоў, што яшчэ застаецца сказаць?
(After All, What Else Is There To Say?)
Калі я сяджу сам-насам з аркушам
і пішу мой розум робіцца
чымсьці накшталт апантанай
бабскай балбатні;
але ж каб думаць і бачыць, па-за сабой,
у кватэры сьцены
самога сусьвету
я чакаю: чакаю пакуль неба
ня зьявіцца такім якім ёсьць,
чакаю моманту калі
сам верш
стане маім спосабам прамовы, не
загадзя ўрачыстай дэклямацыяй,
а выказваньнем праўды.
Нью-Ёрк, 1949
*
(Tonite all is well...)
Сёньня ўвечары ўсё добра... Якая ж
жахлівая будучыня. Мне дваццаць тры,
нараджэньне жалезнага веку,
брама цемры. Я хварэю,
цягам гэтага шалёнага месяцу
я стаў фізычным і духоўным імпатэнтам.
Я раптоўна ўсьвядоміў, што мая галава
аддзеленая ад майго цела;
я ўсьвядоміў гэта некалькі начэй таму,
сам,
калі ляжаў бяз сну на канапе.
Патэрсан, лета 1949 г.
Мэтафізыка
(Metaphysics)
Гэта адна-адзіная нябесная
цьвердзь; а значыць
гэты сьвет — абсалютны.
Іншага сьвету няма.
Кола замкнулася.
Я жыву ў Вечнасьці.
Варункі гэтага сьвету —
варункі Нябёсаў.
Нью-Ёрк, 1949
Блакітны анёл
(The Blue Angel)
Марлен Дытрых у песьні лямантуе
па мэханічным каханьні.
Яна абапіраецца на ўвешанае выпускнымі шапачкамі дрэва
пасярод плято каля мора.
Яна — цацка ў натуральную велічыню,
вечнасьць у выглядзе лялькі;
ейныя валасы маюць форму абстрактнай шапкі
зь бялюткай сталі.
Ейны твар напудраны, тынкаваны і
нерухомы, як у робата.
Зь ейнай скроні, каля вока, тырчыць
маленькі белы ключык.
Яна тупа пазірае блакітнымі райкамі,
разьмешчанымі пасярэдзіне белых вочных яблыкаў.
Яна апускае вейкі, і ключык
паварочваецца сам.
Яна адкрывае вочы, і тыя — пустыя,
як у статуі з музэю.
Ейны мэханізм пачынае рухацца, ключык зноў
паварочваецца, выраз вачэй мяняецца, і яна сьпявае —
аднойчы вынайду магчыма
як сум душы суняць
але сьпярша знайду мужчыну
каб розум свой заняць
Сон, Патэрсан, 1950.
Мо прыйдзе здань
(A Ghost May Come)
З элемэнтаў майго стала —
гадзіньнік.
Жыцьцё зьвялося да яго
ціканьня.
Дастынава сучасная лямпа —
фігурыстая, разгалістая, пакручастая.
Апошняя спроба сказаць слова.
І разны
зьмеявідны нож з Мэксыкі,
зь дзяцінскай
галавой арла на тронку.
Нью-Ёрк, 30 сьнежня 1951 г.
*
(I feel as if I am at a dead...)
Я адчуваю сябе нібы ў
тупіку, са мною канец.
Усе мною ўсьвядомленыя духоўныя факты
праўдзівыя, але я ніяк не магу пазбавіцца
адчуваньня замкнутасьці,
брыдоты свайго «я»,
марнасьці ўсяго, што я
бачыў, зрабіў і сказаў.
Магчыма, калі б я здолеў працягваць,
усё здалося б мне не такім агідным, але я
ўжо ня маю надзеі і я стаміўся.
Нью-Ёрк, 1952
Запіс сну: 8 чэрвеня 1955 г.
(Dream Record: June 8, 1955)
Начная папойка ў мяне дома, з хлапцом,
Сан-Францыска: я ляжу і сплю:
цемра:
Я зноў паехаў у Мэхіка-Сіці
і ўбачыўся з Джоўн Бэраўз, тая сядзела
ў плеценым садовым крэсьле, нахіліўшыся наперад, рукі
на каленях. Яна вывучала мяне
чыстымі вачыма, з маркотнай усьмешкай, ейнаму
твару вярнулася тое вытанчанае хараство,
якое тэкіла з сольлю зрабілі ненатуральным
яшчэ да таго, як куля трапіла ёй у лоб.
Мы гаварылі пра жыцьцё з таго часу.
Маўляў, і што цяпер робіць Бэраўз?
Біл на гэтым сьвеце, у Паўночнай Афрыцы.
Ого. А Керуак? Джэк жыўчык,
усё той жа дабраславёны геній, як і заўжды,
нататнікі поўныя Будды.
Дай яму бог удачы, засьмяялася яна.
А Ганке ўсё яшчэ сядзіць? Не,
апошні раз бачыў яго на Таймз-скўэр.
А як Кені? Жанаты, бухае, залаты хлопец
на Ўсходнім беразе. А ты? У мяне новыя каханьні
на Заходнім —
Тады я ўсьвядоміў,
што сьню яе: і спытаўся
— Джоўн, што адмысловага ведаюць
мёртвыя? ці можаш ты па-ранейшаму кахаць
тых, каго ведала пры жыцьці?
Што ты пра нас памятаеш?
Яна
растала на маіх вачах — У наступны момант
я ўбачыў ейны змочаны дажджом надмагільны камень
ззаду на ім нечытэльную эпітафію
пад вузлаватай галінай невялічкага
дрэва сярод зарослай травы
мэксыканскага саду куды ніхто не прыходзіць.
Супэрмаркет у Каліфорніі
(A Supermarket in California)
Як мне сёньня ўвечары думаецца пра цябе, Ўолт Ўітмэн, ідучы па ходніках пад дрэвамі з хворай галавой, усьведамляючы сябе й гледзячы на поўню!
Згаладалы і стомлены, я зайшоў, каб затарыцца вобразамі, у нэонавы супэрмаркет з садавіной і думаў пра твае пералічэньні!
Якія пэрсікі й якія сьветлацені! Цэлыя сем’і закупляюцца ўначы! Праходы поўныя бацькоў сямействаў! Жонкі сярод авакада, малыя сярод таматаў! — а ты, Гарсія Лёрка, што там рабіў, каля кавуноў?
Я бачыў, Ўолце Ўітмэне, бязьдзетны, самотны стары крыхабор, як ты корпаўся ў лядоўні зь мясам і зіркаў на хлопчыкаў у аддзеле гародніны.
Я чуў, як ты выпытваў у кожнага: Хто закалоў сьвініну? Па чым бананы? Ці ня ты — мой Анёл?
Я туляўся між бліскучых штабеляў бляшанак, сочачы за табой, а за мною ў маім уяўленьні сачыў ахоўнік.
Мы хадзілі адкрытымі галерэямі разам у нашай самотнай прымсе, спрабавалі арцішокі, перамацалі ўсе марожаныя далікатэсы і так і не наблізіліся да касы.
Куды мы ідзем, Ўолт Ўітмэн? Дзьверы зачыняцца праз гадзіну. У якім кірунку сёньня паказвае твая барада?
(Я дакранаюся да тваёй кнігі, выдумляю нашую адысэю ў супэрмаркеце й пачуваюся абсурдна.)
Мы так і будзем хадзіць усю ноч па вылюднелых вуліцах? Дрэвы накладваюць цені на цені, вокны ў дамах згасьлі, нас абодвух чакае самота.
Ці будзем мы марыць пра страчаную Амэрыку любові, ідучы дахаты, у наш маўклівы катэдж, міма сініх аўтамабіляў, запаркаваных каля дамоў?
Ах, любы бацька, сівабароды, самотны, стары настаўнік мужнасьці, якую Амэрыку ты напаткаў, калі Харон перастаў штурхаць свой паром, і ты выйшаў на дымістым беразе, стаяў і глядзеў, як човен зьнікае ў чорных водах Леты?
Бэрклі, 1955
Занатоўка арганнай музыкі
(Transcription of Organ Music)
Кветка ў шкляной пляшцы з-пад арахісу што стаяла ў кухні выгнулася каб дацягнуцца да сьвятла,
дзьверы шафы расчыненыя, бо я туды зазіраў, і тая засталася адкрытай, чакаючы мяне, свайго гаспадара.
Я пачаў адчуваць сваю нікчэмнасьць, калі ляжаў на матрацы на падлозе і слухаў музыку, нікчэмнасьць, вось што змушае мяне сьпяваць.
Пакой над мною замкнуўся, я спадзяваўся на прысутнасьць Творцы, убачыў свае фарбаваныя ў шэры колер сьцены і столь, што ўтрымлівалі маю прастору, утрымлівалі мяне
як неба ўтрымлівала мой двор,
і адчыніў дзьверы
Вінаградная лаза караскалася па слупе на ганак, лісьце ўначы было там жа, дзе яго пакінуў дзень, жывёлападобныя галоўкі кветак заставаліся там, дзе яны паўсталі
каб думаць пра сонца
Ці магу я ўваскрасіць словы? Ці маё адкрытае нутраное вока запарушыць думка пра неабходнасьць іх занатаваць?
Ласкавае імкненьне кветак расьці, іхная спагадлівая прага быцьця, мой амаль што экстаз ад радасьці існаваць сярод іх
Прывілей быць сьведкам свайго існаваньня — і ты мусіш цягнуцца да сонца...
Перад мною стос маіх кніг гатовых мне служыць
яны чакаюць там жа, куды я іх паклаў, яны ня зьніклі, час пакінуў іх недачытанымі, як яны ёсьць, дзеля майго карыстаньня — мае нагрувашчаныя словы, мае тэксты, мае рукапісы, мае каханьні.
У той момант на мяне найшло прасьвятленьне, я ўбачыў чульлівасьць у сэрцы рэчаў і выйшаў у сад, плачучы.
Я ўбачыў чырвоную квецень у начным сьвятле, сонца зайшло, кветкі тут жа выцягнуліся і нібы застылі ў часе, чакаючы жыцьцядайнага дзённага сонца...
Кветкі, якія я, нібы ў сьне, верна паліваў на захадзе сонца, ня ведаючы, як моцна я іх люблю.
Я такі самотны ў сваім трыюмфе — калі не лічыць іх — я ўзьняў галаву — уквечаныя чырваньню кусты клікалі мяне кіўкамі і зазіралі ў вокны, чакаючы ў сьляпой закаханасьці, іхнае лісьце таксама спадзяецца і паварочваецца пляскатымі далоньмі да неба каб атрымаць — усё створанае заўжды гатовае атрымліваць — як і сама пляскатая зямля.
Музыка cпускаецца згары, як апускаецца высокая гнуткая сьцябліна пад цяжарам кветкі, бо яна мусіць прынізіцца, каб выжыць, каб працягваць піць радасьць да апошняй кроплі.
Сьвет ведае пра каханьне ў сваіх грудзях і ў гэтай кветцы, самотны пакутнік сьвет.
Бацька-бог — літасьцівы.
Лямпавае гняздо было груба прымайстраванае да столі ўжо пасьля пабудовы дома, штэкер добра ў яго ўваходзіць, цяпер туды падключаны мой фанограф...
Дзьверы шафы адчыненыя для мяне, бо я іх так і пакінуў, а раз пакінуў, то яны зрабілі мне ласку й не зачыніліся.
Дзьвярэй на кухню ў мяне няма, толькі прахон, што прыме мяне, калі я захачу зайсьці ў кухню.
Памятаю, калі я ўпершыню займаўся каханьнем, Г.[элен] П. зрабіла мне ласку й пазбавіла мяне нявіннасьці, я сядзеў у доках у Провінстаўне, 23-гадовы, радасны, акрылены спадзяваньнем на Бацьку-бога, брама ягонага ўлоньня адчынілася, каб прыняць мяне, калі я захачу ўвайсьці.
Па ўсім доме ў мяне нескарыстаныя электраразеткі, гатовыя мне раптам спатрэбіцца.
Кухоннае вакно адчыненае, каб увабраць паветра...
Тэлефон — сумная гісторыя — стаіць на падлозе — у мяне няма грошай, каб яго падключыць —
Я хачу, каб людзі кланяліся мне пры сустрэчы, кажучы «ў яго дар паэзіі, ён бачыў жывую прысутнасьць Творцы».
Творца зьявіў мне сябе на момант, каб задаволіць маё жаданьне, не падмануць мяне ў маёй апантанасьці Ім.
Бэрклі, 8 верасьня 1955 г.
На магіле Апалінэра
(At Apollinaire’s Grave)
«...voici les temps
Où l’on connaîtra l’avenir
Sans mourir de connaissance»*
І
Я наведаў Пэр-Ляшэз у пошуках Апалінэравых парэшткаў
у той жа дзень што прэзыдэнт ЗША завітаў у Францыю на вялікую канфэрэнцыю кіраўнікоў дзяржаў
ну і няхай сабе лётнішча ў сінім Арлі вясновая празрыстасьць паветра над Парыжам
Эйзэнгаўэр вяртаецца з сваіх амэрыканскіх могілак
а над магіламі жабаедаў на Пэр-Ляшэз прывідны туман густы як марыхуанавы дым
мы зь Пітэрам Арлоўскім ціха крочылі па Пэр-Ляшэз і абодва ведалі што памрэм
таму пяшчотна трымаліся за ўміручыя рукі пасярод мініятурнай вечнасьці падобнай да горада
вуліцы й шыльды з назвамі вуліц камяні й пагоркі імёны на кожнай дамоўцы
мы шукалі страчаны адрас знакамітага француза зь Ніадкуль
каб ушанаваць ягоны бездапаможны мэнгір сваім ласкавым блюзьнерствам
і пакласьці мой уміручы амэрыканскі «Сковыт» на ягоныя маўклівыя «Каліграмы»
каб ён пачытаў між радкоў сваімі рэнтгенаўскімі вачыма Паэта
гэтак жа як ён нейкім цудам вычытаў у хвалях Сэны сваю сьмяротную лірыку
спадзяюся што нейкі юны хуліган пакладзе свой памфлет на маю магілу каб Бог чытаў яе мне цягам халодных зімовых начэй у раі
нашых рук больш няма там мая рука піша цяпер у парыскім пакоі на вуліцы Жы-лё-Кёр
Ах Ўільям колькі дзёрзкасьці ў мазгах якая там сьмерць
я прайшоў увесь цьвінтар а так і не знайшоў тваёй магілы
што ты меў на ўвазе пад гэтай фантастычнай чарапной павязкай у сваіх вершах
О ўзьнёслая сьмярдзючая мёртвая галава што ты мне хочаш сказаць
нічога і гэта нават нельга лічыць адказам
нельга ўехаць аўтамабілем у двухмэтровую глыбіню магілы хаця маўзалей сусьвету дастаткова вялікі для чаго-заўгодна
сусьвет гэта могілкі і я бадзяюся па ім адзін
ведаючы што Апалінэр быў на той жа вулічцы паўстагодзьдзя таму
ягонае шаленства тут паблізу, за рогам, і Жэнэ таксама між нас крадзе кнігі
Захад зноў вядзе вайну і чыё толькі прадбачлівае самагубства магло б аднавіць справядлівасьць
Гіём Гіём вось цяпер я зайздрошчу тваёй славе наколькі ж табе абавязанае амэрыканскае пісьменства
тваёй «Зоне» зь ейным шалёным даўгім радком поўным нейкай лухты пра сьмерць
давай вылазь з магілы і пагаворым праз дзьверы майго розуму
выдавай новыя чароды вобразаў акіянскія хокку сінія таксоўкі ў Маскве афрыканскія статуі Будды
памаліся за мяне ў грамафонным запісе з свайго мінулага жыцьця
доўгім скрушным голасам што чытае глыбока мілагучныя строфы маркотныя й пашарпаныя як першая ўсясьветная
я еў сінія моркаўкі што ты даслаў нам з магілы і еў Ван Гогава вуха і маніякальны пэёт Арто
я пайду па вуліцах Нью-Ёрку ў чорным паліто францускай паэзіі
на хаду выдумляючы нашую гутарку ў Парыжы на Пэр-Ляшэз
і свой будучы верш натхнёны крывавым сьвятлом што залівае тваю труну
ІІ
Тут у Парыжы я ў цябе ў гасьцях О сяброўскі цень
адсутная рука Макса Жакоба
малады Пікаса прывозіць мне ў прабірцы Міжземнае мора
я сам на старым камуняцкім банкеце ў Русо зьеў ягоную скрыпку
афігенная вечарына на караблі Бато-Лявуар не згаданая ў алжырскіх дзёньніках
Тцара ў Булоньскім ляску тлумачыць альхімію зязюль-кулямётчыц
ён плача перакладаючы мяне на швэдзкую
у прыстойным прыкідзе фіялетавым гальштуку й чорных штанах
гожая пурпурная барада выступіла на ягоным твары нібы мох што абвісае з муроў Анархізму
ён бясконца грузіў Андрэ Брэтона сваімі вавёркамі
і аднаго дня дапамог яму падраўняць ягоныя залатыя вусы
стары Блез Сэндрар прымаў мяне ў сваім кабінэце і нудна апавядаў пра агромністыя далячыні Сыбіры
Жак Вашэ запрасіў мяне кінуць вокам на ягоную жахлівую калекцыю пісталетаў
бедны Както азмрочаны сьмерцю калісьці бліскучага Радзіге ад ягонай апошняй думкі я страціў прытомнасьць
Рыго з рэкамэндацыйным лістом да Сьмерці
і Жыд што ўхваляў тэлефон і іншыя выбітныя вынаходкі
мы ў прынцыпе зь ім згаджаліся хоць ён і распускаў плёткі пра лявандавую бялізну
аднак пры ўсім гэтым ён глыбока ўпіваўся Ўітмэнавай травой яго інтрыгавалі ўсе каханкі званыя Каларада
амэрыканскія прынцы што прывозілі цэлыя абярэмкі шрапнэлі й бэйсболу
О Гіём сьвет які так лёгка перамагчы сам здаваўся ім лёгкім
ці ведаў ты што пазьней гэтыя вялікія клясыцысты ў палітыцы захапілі Манпарнас
і ніводны парастак прарочага ляўру не ўквечваў зеленьню іхныя лбы
ні каліва зелені ў іхных падушках ні лісьціку не засталося ад іхных войнаў — Маякоўскі прыехаў і ўзбунтаваўся
ІІІ
Я вярнуўся прысеў на магільную пліту і пазіраў на твой шурпаты мэнгір
кавалак тонкага граніту гэткі незавершаны фалас
крыж што растае ў камні на ім два вершы адзін Сэрца дагары нагамі
другі Прызвычайцеся як я Да тых цудаў пра якія я абвяшчаю Гіём Апалінэр дэ Кастравіцкі
нехта паставіў слоік поўны рамонкаў і сюррэалістычную шаблённую керамічную ружу купленую ў таннай краме
вясёлая магілка з кветачкамі й сэрцам дагары нагамі
пад файным імшыстым дрэвам пад якім я прысеў зьмеявіты комель
летняя пышная крона парасон над мэнгірам і нікога вакол
Et quelle voix sinistre ulule Guillaume qu’es-tu devenu**
ягоны сусед звычайнае дрэва
там унізе купка скрыжаваных касьцей і магчыма жоўты чэрап
і апублікаваныя вершы «Алькаголі» ў маёй кішэні ягоны голас у музэі
Вось крокі сярэдняга веку гучаць па жвіры
мужчына ўпіраецца вачыма ў імя пасьля сыходзіць у кірунку крэматорыя
тое ж неба шыбуе над галавой аблокі як на прыморскай Рывіеры ў ваенныя дні
п’яны закаханы Апалён час ад часу прымаючы опіюм сустрэўся зь сьвятлом
Калі ён сышоў во дзе мусіў быць у Сэн-Жэрмэн шок Жакоб і Пікаса кашляюць у цемры
павязку разматалі галава зьнерухомела ляжыць на ложку выпрастаны пухлыя пальцы таямніца й асоба выпарыліся
далей па вуліцы на званіцы б’е звон птушкі цвыркаюць у каштанах
Сям’я Брэмон адпачывае побач над іхнай магілай павіс магутнагруды сэксі Хрыстос
мая цыгарэта тлее між кален і поўніць старонку дымам і полымем
мурашка бяжыць па маім вэльвэтавым рукаве дрэва на якое я абапіраюся пакрыёма расьце
кусты й галіны прабіваюцца скрозь магілы на граніце ільсьніцца ядвабнае павуціньне
ніхто іншы як я сам тут пахаваны і сяджу пад дрэвам каля ўласнай магілы
Парыж, зіма-вясна 1958 г.
* Вось часы/ калі людзі ўведаюць будучыню/ і не памруць ад гэтага веданьня
** І той злавесны голас галёкае Гіём што з табою стала
