Прафесія: вандроўнік

паэзія, вершы, беларуская мова, пераклад

Са зборніка “Дасканалае няшчасце” (1987)

ТАКАЯ МАЛЕНЬКАЯ З ТАКОЙ ВЯЛІКАЙ ТОРБАЙ У ТАКІ ПОЗНІ ЧАС

павер усё яшчэ наперадзе спачатку некалькі вуліц
потым ліфт з натуралістычным малюнкам закаханых падчас спароўвання
вока суседкі ў вочку а вось і гарачая кава тэлевізар
рэпрадукцыя Сэзана на цвіку закаханым у сцяну
па вушы па разбітую галоўку ўсё яшчэ
наперадзе восем гадзін сну
ранішняя чуласць каларыфера і заўсёдны камплімент гандляра ў кіёску
ідзі далей усяго яшчэ пару вуліц пастарайся заснуць
а зранку пастарайся ўстаць бо хто рана ўстае таму Бог дае
ў лоб
чаму стаіш ідзі ідзі ўсё яшчэ наперадзе я ж казаў
табе напэўна няма і васямнаццаці
ўсё яшчэ наперадзе казаў я калі ўсё скончылася


САЦЬЯ

Не падыходзіць да Бога на адлегласць кінутага каменя
а да словаў чапляцца папракаць у падатлівасці
адмаўляць у значэннях

быць чалавекам у Дарозе
а не словам чалавек у слове Дарога
быць словам а не словам слова

слова ператвараць у цела
цела не хаваць за сямю сукенкамі
не перабіраць ані ў словах ані ў адзежы

ня пераапранацца ў клоўна пакутніка вар’ята
хадзіць у падзёртых лахманах
– дзірка адзіная Дарога да Праўды
трэба толькі выкінуць камень з рукава
і без вялікіх словаў адысці ад Бога
да сябе


ШЧЭЦІН. СКАРГА

Яшчэ струменю гумарам няроўным,
нібы сапсаваны фантан. Жартаўліва пытае Малая:
“На што прычоску ставіш, на цукар?” Адказваю
яшчэ жартаўлівей: “На зэро”.
Паўсюль чужы. У трапяткіх жаночых абдымках,
аўтобусе тлумным, на блізкіх сэрцу
лесвічных пляцоўках, між пляшак з-пад шампанскага
і піва, калі размову падтрымліваю сам
і калі яна мяне, паўсюль чужы, як мова.

З узлётаў мне застаўся толькі ўзлёт брыва,
з падзенняў – падзенне ціску.

Усё яшчэ крэмзаю вершы, упарта праўленыя завяшчанні,
якімі не адпісваю нічога і нікому.
І гэтае жывое адчуванне, што не існую
і аніхто не здольны мне дапамагчы.

Нешта вельмі важнае ў мяне забрана;
ледзь не апоўначы кульгавы дварняк
праводзіць мяне на стаянку таксі,
а я не здольны нават на падзяку.


Са зборніка “Адмова ад супрацоўніцтва” (1989)

***

шчыпцы Амеліі Ю.
дамарослай акушэркі смерці
і цэнзарскія нажніцы
вырабілі на адным заводзе


Са зборніка “Так” (1989)

ЗАБІТЫ САЛДАТ ЗГАДВАЕ АНАРХІСТКУ, ЯКАЯ МЕЛА СТОЛЬКІ СЭКСУ, ШТО ЎРЭШЦЕ БЫЛА ВЫМУШАНАЯ ЯГО ПРАДАВАЦЬ

Яе абудзіў пачатак вайны. Выскачыла з-пад коўдры
голая, вясёлая. Радасна падумала,
што зноў разваліцца якая-небудзь дзяржава.
Зашморгнула фіранкі, прыгатавала гарбату,
замовіла тэлефонную размову з Салонікамі
і папрасіла, каб я знайшоў яе майткі.
Урэшце нацягнула мае штаны ад уніформы,
вельмі гэтым усцешаная.


НЯЗМЕРНАЕ

Не вымярай справядлівасць, на кожны інструмент
знойдзецца больш дакладны. Тысячная частка
меншая за сотую. Памыляешся на мікрон, на долю секунды,
а нібы на кіламетр схібіў і спазніўся на вякі.
Не абыходзься з нязмерным як з рэччу.

Ты адно інструмент. Дазволь нязмернаму
карыстацца табой. Бо не здрыганецца Ягоная рука.


Са зборніка “Кампот з арангутанга” (1989)

***

Уцёкі найспрытнейшая форма свабоды;
Вясновы смутак выкіне цябе на аўтастраду
і калі Бог за стырном грузавіка тармазне,
крануўшыся пыльнай ручкі адчуеш як кідае ў гарачку
нібы адчыняеш дзверы з надпісам “Oral sex”.
Не заедзеш далёка ніколі, стрыножаны ветрам,
але ўцякай, уцякай;
зялёнае лёгкае Дарогі напоўніцца тваім дыханнем,
стомленыя звяры заплывуць у гавань тваіх даўгіх валасоў,
не дай загнаць сябе ў пастку,
неадшуканая Свабода – у табе.


Са зборніка “Сабой па мапе” (1989)

ЛАСКУЎКА

ручай імчыць па камянях нібы вар’ят на ровары
ледзьве ўпісваючыся ў павароты

гляджу на яго з акна апошні раз гэтай вясной
і не адчуваю смутку развітання

паеду спешна як збеглы з лякарні вар’ят
бо дзесьці павінен быць рай або іншае месца
дзе паэты непатрэбныя


Са зборніка “To all the whales I'd love before” (1996)

ПРАФЕСІЯ: ВАНДРОЎНІК

Жыццё прыходзіць па нас і пакідае калі заўгодна.
Лямпачкі на табло вакзальнага гадзінніка
складаліся ў форму лічбаў, да ад’езду аўтобуса
засталося дзве хвіліны. Цётка побач размашыста перажагналася,
ззаду нехта нішкам каўтнуў таблетку. Я склаў абы як у галаве
гэты верш і зашпіліў яго на пас памяці.
На суседнім пероне адпачываў аўтобус з Плоцку,
кіроўца ўтульна рассеўся на двух сядзеннях
і з асалодай жаваў бутэрброд з катлетай і агурком.
Мабыць, слухаў радыё, але па ім не было нічога відаць, ніякага смутку.
Толькі гэтыя вочы, летуценныя вочы Гіёма Апалінэра,
што піша з фронту чарговы ліст Мадлен.


Са зборніка “Не знаю” (1989)

НЕ ЗНАЮ

не знаю як зваць старую кабету што выйшла зараз на
балкон паліць кветкі не знаю назвы ніводнай з іх і
не знаю чаму так цяжка падтрымліваць жыццё
ў расліне зверы чалавеку і не знаю каторая зараз гадзіна
не знаю ці варта пачынаць сягоння ліст да
Малгажаты і не знаю ці не звар’яцею да ранку а
было б надзвычай нетактоўна высылаць ёй у першым жа лісце
вар’яцкія трызненні і не знаю што зараз робіць
Ганна Марыя якія боты ў яе на нагах ці з’ела ўжо
сняданак і не знаю на якім мерыдыяне і якой
паралелі знаходзіцца і не знаю ці тагасветнае жыццё
выпадкам не больш паскуднае і не знаю нічога пра кампутары
а столькі ж людзей размаўляе цяпер пра кампутары існуюць
кампутарныя клубы выходзяць адмысловыя часопісы  і не знаю
ці я ніколі ня быў закаханы ці закаханы дагэтуль і не
знаю чым адшараваць каструлю бо не маю сродку
для мыцьця можа пяском і не знаю чаму
мушу цешыцца пабіццю рэкорда Польшчы невядомым мне
плыўцом і не знаю як жыць між людзей пасля колькіх гадоў
адзіноты і не знаю як з флейты здабыць гук вышэй
на актаву і не знаю што ў палітыцы дзеецца і не знаю
хто зноўку прытуліць мяне і ці надоўга і не знаю
што з вершамі рабіць якія ўсё прыходзяць і прыходзяць і
не знаю што ўдарыла мне ў голаў адзецца ў белую кашулю
як царкоўны служка і не знаю ці зрабіў я добра запаліўшы
ладан чый водар нагадвае мне столькі месцаў і столькі
людзей і не знаю праз каго і пры якой нагодзе прышле
мне заўтра грошы на сняданак Пан Б. і не знаю
што я даў бы за дзве пляшкі піва і не знаю цалкам
не маю ўяўлення як дзіркі прарабіць у пацерках дбайна
папоўдні выпаленых з гліны і не знаю па якому праву
ад мяне вымагаецца мець пасведчанне асобы калі больш-
менш яшчэ ўсведамляю хто я хто
мая маці і які мой знак і не знаю чым вывесці
кроў на кашулі і не знаю якія хваробы звілі сабе
гняздо ў маіх вантробах і сам не знаю якую
бляцкую прыемнасць зрабіў Паўлу Марцінкевічу лістом
які спадабаўся яму “як, бляха, не знаю што” і не знаю
хто і з якою мэтай свішча за акном і не знаю
якім чынам Ісус хадзіў па вадзе бо
не надта веру што ступаў ён на палі ўбітыя ў дно
і не знаю чаму Бротыган учыніў самагубства магу
толькі здагадвацца і не знаю ці слушна падазраю
што метафары нараджаю заднім мозгам і не знаю
каму я ўласна належу і не знаю што прысніцца мне
сёння ўначы вельмі хацелася б каб гномы і не
знаю каторы раз запар слухаю Блюз Чырвонай Арміі
хлапцоў з The Waterboys і не знаю колькі зараз
даюць за даляр і не знаю не разумею як мог я колісь
быць такім дурнем каб маліцца і прасіць на каленях аб нейкай
хярні ад якой залежала маё жыццё не вартае і фунта
ліха і не знаю фунт ліха гэта мала ці многа
ніколі не меў фунта ліха і не знаю ці Праўда тое
што казаў Конап што ўрады ГДР і В’етнаму адзіныя
ў свеце прызналі апраўданым расстрэл
натоўпу кітайскімі жаўнерамі і не знаю ці напраўду
не належыць забіць як стрэмку ў мозг але ж
не як сабаку такога сабе Дэн Сяопіна і не знаю ці дакладна
так пішацца гэтае прозвішча ці можа імя
пагарджаю гэтай свалатой і ягоным клятым прозвішчам
ці можа імем і не знаю куды падзеліся леташнія
снягі і не знаю чаму muerte для мяне гучыць больш
грозна, чым Tod ці смерть,  якая гучыць ужо зусім
несур’ёзна і не знаю чаму сэкс мяне ўжо не прыцягвае
як раней і не знаю ці нешта значыць тое, што так лёгка
я перайшоў ад сьмерці да сэкса і не знаю што ўласна
адчуваюць мае Сябры дапамагаючы мне ці не
раздражняюцца і не знаю колькі цыгарэт штодня
выкурваю і не знаю што рабіць мне далей з так прыемна
пачатым вечарам і не знаю ці добра б зачыніцца
ў шафе і ўяўляць што я зачынены ў раі
што я шчаслівейшы за слівы і сусвет маю
ў дупе на самым дне дупы ў браніраванай дупе за сям’ю дупамі


Са зборніка “Сумны ў лунапарках, смешны ў лунапарках” (1990)

ЦЯПЛО

Вяртаюся пасля пяцёх дзён адсутнасці
яшчэ п’яны, але ўжо не шчаслівы.
Здаюся сабе драбнейшым за дзесяць грошаў,
аднак яна ўва мне бачыць паэта.
Цалуе мяне двойчы, па-дзіцячы, з прычмокам,
а потым нармальна, не хаваючы раздражнення.
Яе губы, слізкія ад лішку памады,
як маленькія змеі.
Запускаю руку пад блузку
і раптам мне робіцца добра, хоць усё яшчэ не разумею
свету. “Будзеш маёй жонкай”, – прапаную спехам.
“Добра ўжо”, – смяецца. – “Заставайся.
У гэткі мароз не выгнала б нават сабаку.”


ІМЯНІНЫ. МЯНЕ ЗАПРАСІЛІ ЗА СТОЛ

Некалькі няўдалых сямейных пар вакол стала,
што ломіцца пад цяжарам
гора
забітых жывёлін.
Горы мяса, каб прыхаваць збянтэжанасць і бездапаможнасць,
кветкі, букеты кранальна крохкіх
нябожчыкаў каляровых, парны водар гніення
(“ах, як цудоўна пахнуць” – захапляецца юбіляр).
Гарэлка, цудоўная божая вынаходка,
шырокімі струменямі ліецца на млын
языкоў, што мелюць паражнечу. Шум размоваў,
двухсэнсоўныя жарты недалужных донжуанаў
у загранічных кашулях, пад якімі
кішэчнікі напружана працуюць перарабляючы ў гаўно
аздобленыя зелянінай салаты і неверагоднай канструкцыі тарты.
Няўмелыя кампліменты з прынадліва шчырай адрыжкай у прыдачу,
штучныя агні на тварах,
адурэлых ад нуды, і проста на вачах старэючых кабет,
падцёклы макіяж адкрывае тое, што скура можа прыхаваць
пад цягліцамі нацягнутай ўсмешкай
або цікаўнай мінай. Таямніца шлюбу
валяецца ў вялікай попельніцы з астатнім смеццем,
шматвекавая марнасць пастаянна паўтараных, як вызвольныя
паўстанні, спробаў Кахаць, быць верным і сумленным
у шлюбе, упартасць вартая асла,
абы сябе ня зганьбіць да самае смерці.
Перарывісты трывожны сон фаласаў, абуджаных
уплеценым у свецкую размову бліскам дэкальтэ
і зноў усыплёных бухлом; ціхая задумлівасць,
заглушаная гучнай музыкай, пад столлю лунае
дух крэтынізму, калматы гібрыд сістэмы адукацыі і кажана,
зачараваны паталогіяй іх думак і пачуццяў
і здзіўлены несапсаванасцю дзяцей,
што азіраюцца навокал соннымі вачыма.
Спусціўшыся спрытна да крэсла і яйка з маянэзам,
аглядаюць Дарогу, якою – нічога іх ня вучыць – ідуць ізноў.
Аднойчы ўжо абварыліся мылам з чалавечага тлушчу,
найноўшым доказам прагрэсу, імем якога развіваюць прамысловасць, гаспадарку,
універсітэты, тэхніку і структуру гуманітарных дысцыплін,
зараз у Францыі нелегальна робяць адзін
унікальны пажыўны касметычны крэм з эмбрыёнаў.
Часам іх накрывае ціша, калі раптоўна
нехта пастукае відэльцам па шклянцы ці стрэліць у каміне галавешка,
тады на паверхню выходзяць уся іх роспач і безабароннасць
і дым узносіцца з чырвоных іх галоваў, калі забыўшы, што казалі,
яны задумваюцца, што ж сказаць, бо неадменна трэба сказаць хоць нешта.
Мінае час, не шкадуючы нават дзяцей.
“Заспявайце што-небудзь”, – адгукаецца Марта з кута, лежачы пад бокам
у вялізнага і непрытомнага плюшавага мядзведзіка.


Са зборніка “Арытмія” (1993)

НОЧ №144

Нэрваль і Норвід, такія імёны я даў сёння ноччу сваім чорным ботам.


СНЯДАНАК

Жыць разам болей немагчыма.
Гэты сняданак можа стаць апошнім.
Папросту я купіў мышалоўку і вось цяпер
ямо вэнджаны сыр,
я за сталом, яна з дроціка,
дэталі просценькага, але страшэнна эфектыўнага механізма.
Сыр засядае ў горле ад такой карціны, дрыготкаю рукой
цягнуся за напоем з гібіскусу. Паволі, асцярожна,
свет у кожную секунду можа выбухнуць.


Са зборніка “Языкі агню” (1994)

ДОЎГІЯ РУКІ ХРЫСТА

Месца мусіла быць святым. “Святое Месца,
урочышча над Распудай у Аўгустоўскай пушчы,
старадаўняе месца паганскага культу”, – паведамляе зацемка
на адваротным баку мапы. Назва ўзбуджвала. Размяшчэнне спакушала,
лукавіна рэчкі з аднаго боку, возера Ялова з другога,
далёка ад чалавечага жытла. І мы  адкінулі думку
пра замак Камедулаў на Вігерскай паўвыспе.

З Галдапі да Алецка павольны цеплавоз
цягнуў тры вагоны акурат дзве гадзіны. Як у дзіцячых марах,
я сядзеў на ступенях з выпрастанымі ў ноч
нагамі, раздзьмутымі ноздрамі і разгарачанай галавой.
Заўтра зранку – у Рачкі. Заходняе мястэчка.
Адкуль з заплечнікамі дзесяць кіламетраў.

Наглуха замкнёная каплічка, некалькі аўто, дзве бабулькі,
дрэвы наўкол абвешаныя вотумамі даверу.
“Тут некалі Дзева Марыя аб’явілася, даўно ўжо”,
тлумачаць бабкі. “А што там, за мостам?”
“Тут паўсюль святое месца”. “Вы так лічыце?”
“Прыйдзем, памолімся, а праз пару дзён зноў”.
“Усярэдзіну нельга ўвайсці?” “Людзі ёсць розныя, пане.
Смецілі, пілі гарэлку, разводзілі ўсярэдзіне агонь”.
Крыжы падаўжаюць тонкія рукі Ісуса. Дзе толькі можна пазапіханыя
манеткі і купюры. Адзін з крыжоў прыпалены, шыльдачка пазелянела:
“Старажытны дубовы крыж, пастаўлены, верагодна,
даўнімі тутэйшымі жыхарамі, яцвягамі з дружыны Скамэта,
якія ў 1283 г. ў колькасці 1600 душ
прынялі хрышчэнне і з’ехалі ў Самландыю баючыся
пераследу нехрышчонымі супляменнікамі. Паганцы яго
прыбралі, падпалілі і кінулі ў рэчку,
наноў паставілі праз два гады
пасля прыняцця хрышчэння Скамэтам і рэштай яго дружыны.

Кс. проб. Каханскі з Янаўкі, на падставе гісторыі
і паданняў мясцовага насельніцтва.”

На мосце – маці з сястрой на якіх я падумаў, што сёстры.
Здзівіліся, што мы прайшлі дзесяць кіламетраў.
А яшчэ – што не рыбалю. “Што, рыбу не любіце?” “Люблю”.
Мне рэдка ў размове так лёгка, свабодна і прыемна.
“Мы тут выпадкова. Ці ведаеце што-небудзь пра гэтае месца?”
“Тут культавае месца яцвягаў. Але культ, як відаць, памяняўся”.
Увечары – перапалка з турыстамі:
“Прашу не шумець і не сікаць у рэчку, з якой я п’ю ваду”.
З’едуць позна ўначы. Месца стане святым.
З зямлі, адзінай
і для паганцаў, і для хрысціян, моц пяройдзе ў маё цела.
Лідка зранку заўважыць голасам змякчаным снамі:
“А не пішы пра тое, як…” “Зраблю, як захачу”, – абрываю.

Святы – агонь на ветры і ў валоссі маім попел.
Святая чапля плыве па-над нашай палянай.
Святою моваю мовіць нязвыклая тут рэчка,
бераг светлы і бераг цёмны, з гэтага боку луг, лес – з другога
і дно валоссем зялёным неадменна нам мые стопы.
Святыя – нашыя целы, што змагаюцца з плынню.

Ёсць Бог, адзіны ва ўсім. У траўцы, драўляным мосце,
купе смецця пад крыжам, каменні на дне ракі.
Па-над словамі і выявамі, набажэнствамі і ахвярамі
ўзвышаецца нерухомы Вялікі Вечнасці Ўладар,
насуперак якому ўвечніць хочам нам дадзеныя хвілі –
дарэмныя старанні, як і надпісы, убачаныя нечакана,
вынік мазолістай працы на дубовым крыжы Скамэта:
“Я сраў тут. Генэк з Ястшэмбя. Мы былі тут – Ян і Эльжбета”.


Са зборніка “Каралева колераў” (1995)

ЧАСЫ МЯНЯЮЦЦА

Міцкевіч падпірае даланёю скронь, любіць калі добра чутна
як цікае гадзіннік. Дрэмле. Абудзіўся, піша ліст Марылі
Радовіч: “На снежаньскім галасаванні за Найлепшую Песню Месяца
я аддаў голас за Вас, за Вашыя вялікія вочы
падобныя на колы дыліжансу”.

Ісус брыдзе па вадзе; пацвельвае з яго,
праносячыся побач, водны лыжнік. Разагнаныя маторкі
дзеляць возера на чвэрці як замкі-маланкі.
Хвалі даходзяць да ступняў Ісуса, Ісус хістаецца, губляе раўнавагу,
бубніць праклёны
і ідзе на дно.

Несур’ёзны Моцарт страшэнна нудзіцца на канцэртах
сур’ёзнай музыкі. На шчасце, ён мае ў галаве
другую клавіятуру. Калі і гэтага не хапае,
крычыць: “Чаааадууу!”, а потым хуценька вяртаецца
ў сваю эпоху. “Не пазяхай, Амадэй”, – шэпча яму на вуха
пажылая дама, што пахне жывіцай.

І толькі Марыяна Алькафарада ўсё сядзіць у сваёй келлі,
піша кроўю лісты: “Пане, ты мяне пакінуў, вялікую мне крыўду
прычыніў, паехаў да сваіх францужанак, што не маюць забабонаў,
нічога пра мяне не знае Amnesty International, я тут
пасмешышча, аб’ект для гнюсных паклёпаў,
ад тугі ў мяне выпадаюць зубы і валасы, ад плачу я вірлавокая як жаба,

ты памыляешся, калі думаеш, што я пішу табе кетчупам”.


Са зборніка “Кра” (2005)

***

З балкона гляджу на горад,
на пустыя скрыні панэлек, нерухомую рэчку;
вежы сабору, ратушы, касцёлу францысканцаў
тырчаць, нібы алоўкі на стале ў пустым
кабінеце чарцёжніка. Часам недзе рыпне
механізм невідочны, кемліва піскне
аўто, да якога з ключамі ідзе ўладальнік,
нядзеля, і таму жыццё цягнецца няспешна.

Краса пачынаецца там, дзе канчаецца поле нашага зроку.

Перамога паволі, няўхільна рабілася паразай.

Маеш яшчэ якой роспаччу падзяліцца?

Спадабаўся матэрыял? Прапануем пачытаць:

Пераклад:
Сяргей Прылуцкі

напішы каханая
ці ідзе яшчэ тая вайна

я дагэтуль ня ўмею жыць пад гусеніцай танка
мова б’ецца за калючым дротам словаў

я б хацеў быць зараз
адной зь няправільных лічбаў лято

вайна – яна як жанчына
пра яе можна забыць

Пераклад:
Сяргей Прылуцкі

а цяпер – кажа нарэшце вядоўца
галоўная частка мерапрыемства:
гала-парад калабарантаў
плюс разынка фэсту – ў фінале
сьвяточны расстрэл нязгодных

Пераклад:
Сяргей Прылуцкі

Ледзьве адрозьніў сон ад явы,
ледзьве дадумаўся, што ён гэта ён,
ледзьве вырабіў рукою, што плаўніком была,
крэсіва і ракету,
здольны патануць у моры па калені,
замала сьмешны нават, каб сьмяшыць пустэчу,
толькі вачыма бачыць,
толькі вушамі чуе,
вяршыня ягонай мовы – умоўны лад,
розумам ганьбіць розум,
карацей:  амаль ніхто,
але яму свабода кружыць галаву, ўсёведа, апрычонасьць
ад тупога мяса,
гляньце на яго!

Пераклад:
Сяргей Прылуцкі, Макс Шчур

Побач з рыбамі хачу крычаць,
жаночыя прынады,
якімі мне распаролі жывот
ад шчэлепаў да хваста.