Пугач і Котка
Па моры Котка й Пугач плылі
ў зялёным гожым чаўне,
узяўшы мёд і скрутак банкнот,
схаваны на самым дне.
Пугач глядзеў угару й пяяў
пад ціхі гітарны бой:
"О Котачка, Котка, ах, Котка мая,
я буду заўжды з табой!
З табой
адной
прыгожаю Коткай маёй!"
Сказала тая: "Мяне праймае
ваш голас аж да касьці!
Я выйшла б за вас, каб ня траціць час,
ды кольцаў тут не знайсьці!"
Плылі па вадзе яны год і дзень,
каб мора перасячы —
там быў лясок, а ў ім — Парсючок
з кальцом у сьвіным лычы,
лычы,
лычы,
з кальцом у сьвіным лычы.
"Прадай, харошы, кальцо за грошык",
жаніх папрасіў. — "Бяры".
Назаўтра ж Пугач і Котка, як бач,
вянчаліся на гары —
Індык іх злучыў, айва, чарнасьліў
і фарш былі на стале —
гулялі да зморы на беразе мора
пры месяцовым сьвятле
сьвятле
сьвятле,
пры месяцовым сьвятле.
Качар і Кенгуру
Сказаў аднойчы Качар
сяброўцы-Кенгуру:
"Як ты — ніхто ня скача
ні ўдалеч, ні ўгару.
Маё жыцьцё ў стаўку — ня мёд,
я б паўтарыў твой вольны лёт —
ды дзе ж я паўтару!"
сказаў ён Кенгуру.
"Вазьмі мяне на сьпіну",
ён просіць Кенгуру.
"Сядзецьму — і ня пікну
за дзень ні "крак", ні "тпру".
У Кастраму паскачам, у
Алма-Ату ці Катманду —
цікаўнасьцю гару!" —
прасіў ён Кенгуру.
Тут Кенгуру і кажа:
"Сказала б я "бяру",
ды ўсё патрэбна ўзважыць,
таму — не гавару.
Ад тваіх мокрых сьлізкіх лап
я раўматыз схапіць магла б —
а што, калі памру?",
спытала Кенгуру.
Прамовіў Качар гэтак:
"Усё я да драбніц
прадумаў, нат шкарпэтак
пасьпеў сабе набыць.
Цяпер штодня нашу я плед,
і, каб сагрэцца, у абед
цыгару я куру —
усё для Кенгуру!"
"Ну што ж, тады паскачам!
Сядай на самы хвост
ды з раўнавагі, Качар,
мяне ты не выводзь!"
Аббеглі тройчы ўкол зямлі —
каб вы так шчасныя былі
ўва ўсякую пару,
як Качар з Кенгуру!
Камар Цыбаты й Муха Му
Спадар Камар Цыбаты,
у шэрым і гнядым
у летні дзень на шпацыр
пайшоў на пляж — туды,
дзе дзьмуў сьцюдзёны вецер,
і там, на пляжы тым
спаткаў ён пана Муху Му
ў блакітна-залатым.
Вячэра праз гадзіну-дзьве,
а ў гульнях час хутчэй сплыве —
яны згулялі пад віно
і ў дадмінтон, і ў баміно.
Сказаў Камар Цыбаты
прыяцелю свайму:
"Ніколі да двара ты
ня ходзіш — а чаму?
Зіхоткі твой пасуе строй
да звычаяў двара,
і ў ім зьявіцца пры двары
даўно табе пара!
А там — заможныя паны,
напоі, воі, дываны!
Кароль — у чырвані, а зьлева —
уся ў зялёным каралева".
"Спадар Камар Цыбаты!",
адказваў Муха Му,
"Так, не хаджу я да двара —
і паясьню, чаму.
Калі б я ногі меў, як ты —
я б не чакаў ні дня,
але ж у ног маіх шасьці —
ня тая даўжыня!
І караля, і каралеву
я справакую без сумневу
на кпіны: "Як ня маеш ног —
ня сунь і носу на парог!
Спадар Камар Цыбаты!",
працягваў Муха Му,
"Ці не дагодзіш песьняй
прыяцелю свайму?
Сьпяваў ты гожа некалі,
пад дваццаць год таму,
ды больш ніколі не пяеш —
цікава мне, чаму?
Затанчылі б і рак, і ёрш
(калі ты толькі запяёш),
і крабы зьбегліся б здаля
тваё паслухаць "траляля".
Сказаў Камар Цыбаты:
"Я болей не пяю,
і калі хочаш — раскажу
трагедыю сваю.
Гадамі ўжо мой сьпеў ці сьвіст
нікога не кране,
і ўсё праз ногі, бо яны
задоўгія ў мяне!
Сьпяваць няможна мне на іх —
ня служыць слых, займае дых.
Ляжу, сяджу я ці стаю —
адно пішчу, а не пяю".
Спадар Камар Цыбаты
з шаноўным Мухам Му
глядзелі ў скрушнай цішыні
на аблачын гурму.
"Які ж несправядлівы сьвет!
Аж прыкра, бачыць бог:
той церпіць крыўду з-за даўгіх,
той — з-за кароткіх ног!
Адзін ня можа выйсьці ў сьвет —
ня мае ног даўгіх як сьлед,
Ня здольны засьпяваць другі —
наадварот, з-за ног даўгіх!"
Спадар Камар Цыбаты
з шаноўным Мухам Му
да чоўна кінуліся ўраз
ды ўлезьлі на карму.
Пад ветразем двух колераў
па роўнядзі вады
яны імкліва адплылі —
далёка й назаўжды.
Да запаветнае зямлі
яны праз мора шлях знайшлі,
каб там гуляць да скону дзён
у баміно і дадмінтон.
Шчыпочкі для цукру й шчыпцы для арэхаў
Шчыпочкі для цукру й шчыпцы для арэхаў
ляжалі адны пры адных на стале.
І кажуць шчыпцы: "А чаму б нам ня зьехаць
на конях скакаць па палетку, скале?
За што бессэнсоўны быў дадзены кон нам —
праводзіць у скрусе пустой дзень за днём?
Чаму сёньня кожны ўжо гоцае конна,
а мы тут ляжым і ад суму гніём?
Бадай што, скакаць мы навучымся самі —
навошта нам шпоры, сядло і аброць?
З такімі даўгімі нагамі-шчыпцамі
мы з коней ня ўпалі б — хіба самахоць!
Хадземце, з стала з вамі разам саскочым,
на стайню, па конях — і тут жа ў кар'ер!" —
шчыпцы для арэхаў сказалі шчыпочкам
для цукру, а тыя ў адказ: "Хоць цяпер!"
Па лесьвіцы зьбеглі на стайню, да коней
шчыпцы і шчыпочкі, прамовіўшы "бразь" —
адчынена стайня, стаяць у ёй поні —
хутчэй выбірай ды на сьпіну залазь!
Кацяра ў спалоху даў ходу за дзьверы,
схаваліся мышы ў снапах абы-дзе,
а гурт пацукоў — бурых, чорных і шэрых —
крычаў: "Нашых коней тут нехта крадзе!"
Зьбянтэжыўся дом і пачаў мітусіцца:
затанчыў ад шалу ўвесь чайны сэрвіз,
талеркі ды місы глядзелі з паліцаў,
прыправы хадзілі галовамі ўніз.
І лыжкі казелілі вочы з салаты,
гарчыца залезла на торт з алычы,
а тупніца выдала крык супаваты,
ад зьдзіву схаваўшыся за калачы.
Патэльня сказала: "Нішто сабе гонкі!"
А імбрык зчарнеў ды сказаў толькі "Фьюць!" —
і посуд кухонны ўвесь рынуўся вонкі
на скачкі шчыпцоў і шчыпочкаў зірнуць.
А тыя, з галёканьнем гучным і сьмехам
на поні бялютка-стракатых — у скок!
Шчыпочкі для цукру й шчыпцы для арэхаў
аб'ехалі двор, а пасьля й гарадок.
Пранесьліся вуліцай, міма вакзалу,
да мора пагналі сваіх скакуноў —
нічога шчыпочкі й шчыпцы не казалі,
адно: "Мы ня вернемся болей дамоў!"
І чутна было, колькі слыху хапала,
бражджаньне шчыпочкаў і бразгат шчыпцоў,
пакуль у смузе іх сьлядоў не растала —
яны не вярнуліся болей дамоў!
Паркалёвыя стужачкі...
Паркалёвыя стужачкі,
селі тры птушачкі
на паркалёвым камлі.
Зь сінім крыльлем былі,
у вальлі — "Цілілі",
а пасьля — узялі
й ад мяне назаўжды
ад мяне назаўжды
ад мяне назаўжды
ад мяне назаўсёды ўцяклі.
Паркалёвая просьцінка,
плыў сабе просьценька
морам вяршкоў малёк.
А насустрач здалёк
камбала і канёк —
зьняў ён ладны брылёк,
а пасьля назаўжды
ад мяне назаўжды
ад мяне назаўжды
ад мяне назаўсёды ўцёк.
Паркалёвыя шышачкі,
зьбегліся мышачкі —
чаю нам, кажуць, налі.
А як чай дапілі,
танцы ў кубку ўсчалі —
"Гоп-ца-ца!" — адылі
і яны назаўжды
ад мяне назаўжды
ад мяне назаўжды
ад мяне назаўсёды ўцяклі.
Паркалёвыя штонікі,
зьбегліся конікі,
хрушч, матылёк і пчала.
Скок-скок, "тралала"
ды "гіп-гіп ура",
а пасьля й жамяра
ад мяне назаўжды
ад мяне назаўжды
ад мяне назаўжды
ад мяне назаўсёды ўцякла.
Мятла, Шуфлік, Кавенька й Абцугі
Мятла ды Шуфлік, Абцугі й Кавенька
аднойчы ў брычцы выехалі ў сад.
Па песьні прасьпявалі караценькай —
і ў прыцемках паехалі назад.
Кавенька, як заўжды, сядзела роўна,
пашчэнкамі грымелі Абцугі,
у чорным фраку Шуфлік быў шыкоўны,
Мятла — у сініх строях дарагіх.
"Цілі-бам, цілі-бом" —
так сьпявалі ўсе гуртом!
"Спадарычна Кавенька! Вашы вабы
мяне скарылі", Шуфлік прасьпяваў.
"Шарлёткаю я вас пачаставаў бы,
калі б мой голас спадабаўся вам.
Пачуўшы, як вы шоргаеце ў прыску,
я млею з асалоды кожны раз:
ад носа да мыска любую рыску
я ўсёй душой абагаўляю ў вас!
Цілі-бом, цілі-бам —
да спадобы песьня вам?"
"Спадарыня Мятла", у ціхай скрусе
ўздыхалі ў сваёй песьні Абцугі —
"мяне не заўважаеце вы, мусіць,
з-за ног маіх, напэўна, задаўгіх?
Калі вы падмятаеце падлогу,
то просіцеся на іканастас.
Ці вы ўвесь час катуеце нябогу
таму, што фарба сіняя на вас?
Цілі-бам, цілі-бом —
гэта толькі забабон!"
Сьпявалі ўва ўнісон Мятла й Кавенька:
"Ну вы й лухту абодва верзяце!"
Мяцёлка: "Вымятайцеся жвавенька!"
Кавенька: "Ці ўвалю вам па хрыбце!"
Пачуўшы тую сварку, чулы сэрцам
рамізьнік скіраваў хутчэй дамоў —
як пачала вада для чаю грэцца,
тады ўсе супакоіліся зноў.
Цілі-бом, цілі-бам —
дасьпяваў я песьню вам!
Стол і Крэсла
Стол сказаў аднойчы крэслу:
"Я, напэўна, хутка трэсну!
Сонца мне пячэ на цемя,
а нагам халодна ў ценю!
Пагуляць са мной хадзем —
час выдатна правядзем,
ды зірнем, што там вакол!",
падбухторваў крэсла стол.
Пацікавілася крэсла:
"Мо ў цябе стальніцу зьнесла?
Каб каго куды вадзіць —
трэба перш умець хадзіць!"
Стол з жалобаю ўздыхнуў:
"Я б усё-ткі рызыкнуў,
параў ног у нас па дзьве —
калі што, не прападзем!"
І пайшлі яны паволі
пагуляць па навакольлі,
іхных ног кульгавых грукат
па каменным чуўся бруку,
і крычалі ўсе наўкол:
"Ці ня крэсла гэта й стол?
Паглядзіце, стол і крэсла
вунь куды хада занесла!"
Як пайшлі яны ў напрамку
даўна кінутага замку,
то, пры іхнае хадзе,
праблукалі цэлы дзень.
Каб дайсьці хутчэй дамоў,
нанялі праваднікоў:
Качку, Мыш і Караеда
(той найлепш дарогу ведаў).
Зноў асвойтаўшыся ў хаце,
прашапталі разам: "Браце!
Нагуляліся мы ўволю —
зьежма сала ды фасолю!"
Паспытаўшы стравы смачнай
з Караедам, Мышшу й Качкай
на галовах танцавалі,
покуль спаць не адкульгалі.
Пра двух старых халасьцякоў
Халасьцякі старыя жылі ў адным дамку —
адзін знайшоў пампушку, другі ў сваім кутку
злавіў малую мышку, сказаўшы сябруку:
"Ах, як своечасова! Бо ў нас апроч мядку
(мо, з лыжку набярэцца) й лімоннага скрылька
ніякай ежы — грошы скуль у халасьцяка!
А безь вячэры зноўку тужэй зацягнем пас —
схуднеем: выпадаюць і зубы й вочы ў нас!"
Сказаў, каторы з мышшу, таму, што меў пампушку:
"Каб нам аднекуль спэцый узяць хаця б панюшку!
Патрэбная цыбуля й яшчэ мо пастарнак —
мы б мыш прыгатавалі — во дзе ўжо быў бы смак!"
Халасьцякі старыя йшлі тут жа на кірмаш —
знайшлі цыбулін пару, пастарнаку — няма ж!
Прайшлі гароды, крамы, шукалі сяк і так —
няма нідзе расьліны з назовам пастарнак!
Ды ім параіў хтосьці: "Паблізу ёсьць грудок
(я сам пайшоў бы з вамі, ды болей не хадок),
і там сядзіць старэнечкі вучоны пастар Нак —
чытае кніжку ўпоперак, а часам накасяк.
За ногі незаўважна схапіце вы яго —
цягніце ўніз, шынкуйце скрылькамі — ды ўсяго!
Калі ж яшчэ цыбулі падсыпаць не забыць —
во будзе вам прыправа! Смакоцьце! (Можа быць)".
Ня трацячы ні ймгненьня, ураз халасьцякі
караскацца ўзяліся ўгару, на схіл страмкі,
а на гары — і праўда — сядзеў вучоны дзед
і ў здаравеннай кнізе вычытваў, што і дзе.
"Шматпаважаны пастар Нак! Пакіньце вашы справы —
мы нашынкуем зараз вас для нашае прыправы!"
Але мудрэц зірнуў на іх і ўзяў свой старадрук
ды двум старым халасьцякам па лысых цемях — грук!
Уніз па схіле й камянях кульнуліся сябры,
і не спыняліся нідзе — ні ў полі, ні ў двары,
а дакуляліся дамоў — агледзеліся скрушна:
мыш зьнікла й зьела, да ўсяго, адзіную пампушку.
Парадным уваходам дом пакінулі яны,
і больш пра двух халасьцякоў ня чулі навіны.
Залётнік Юнга-Зунга-Зы
На ўзьбярэжжы Індастану,
дзе квітнеюць гарбузы,
жыў у зарасьцях плятану
нехта Юнга-Зунга-Зы.
Крэслы два, палова сьвечкі
і гарлач стары бязь вечка —
і ўся спадчына ад таты.
(Паміж намі, быў ня надта
Юнга-Зунга-Зы багаты —
бедняком быў Зунга-Зы,
просты Юнга-Зунга-Зы.)
Вось аднойчы ў лесе недзе,
дзе квітнеюць гарбузы,
ён пачуў, як хтось на крушні
прамаўляе да казы.
Гэта быў знаёмы, ледзьве
чутны голас юнай лэдзі —
"Гэта лэдзі Джынглі!", скрушны
крык ён выдаў адчайдушны,
"Хто б яшчэ сядзеў на крушні
і зьвяртаўся да казы?" —
мовіў Юнга-Зунга-Зы.
Лэдзі Джынглі дзе б ні села —
там квітнелі гарбузы.
"Ці ня справім мы вясельля?",
запытаўся ў лэдзі Зы.
"Я стаміўся жыць самотны
ў лесе дзікім і маркотным.
Ці свайго любошчы цела
ты б мне даць не захацела?
Гэта надта б мне карцела!"
ёй прызнаўся Зунга-Зы,
шчыры Юнга-Зунга-Зы.
"На ўзьбярэжжы Індастану
ежы ўсякае вазы
я табе за грош дастану",
абяцае лэдзі Зы.
"У мяне — палова сьвечкі
і гарлач стары бязь вечка.
Незьлічона на ўзьбярэжжы
рыбы і крэвэтак сьвежых...
Я адной табе належу!",
кажа Юнга-Зунга-Зы,
закаханы Зунга-Зы.
Лэдзі сумна кажа мальцу
(недалёка й да сьлязы):
"Не, вясельле нам ня сьвеціць,
мілы Юнга-Зунга-Зы.
Я б магла і паламацца,
(заламіла лэдзі пальцы)
ды ў мяне ў далёкім сьвеце
ёсьць ужо жаніх-ангелец,
што ў сабе надзею сьпеліць,
вось як, Юнга-Зунга-Зы!
Не крыўдуйце, Зунга-Зы!
Нарачонага сваяцтва —
бізнэсовыя тузы,
што гандлююць хатнім птаствам,
пане Юнга-Зунга-Зы.
Трэба мне палова сьвечкі
і гарлач стары бязь вечка!
Лепш сябрамі нам застацца,
калі ж вас цікавіць птаства —
жаніха магу спытацца,
кошт ён зьнізіць у разы,
пане Юнга-Зунга-Зы.
А яшчэ ў вас велькі голаў
для такое драбязы —
капялюш вам зьдзьмуе вецер,
паважаны Зунга-Зы!
Каб была мая тут воля —
не сказала б так ніколі,
толькі майце вы на ўвеце:
лепей прэч адсюль плывеце,
хай жа вам спрыяе вецер,
мілы Юнга-Зунга-Зы,
мой шаноўны Зунга-Зы".
Па скале, дзе з новым пахам
заквітнелі гарбузы,
бег да мора не купацца
сумны Юнга-Зунга-Зы.
Там, каля заліву Жаху,
напаткаў ён Чарапаху.
"Не хачу тут заставацца —
уздымай мяне на панцыр
і плыві са мной на шпацыр!",
кажа Юнга-Зунга-Зы,
нешчасьлівы Зунга-Зы.
Па шырокім сінім моры
і ў цяпло, і ў маразы,
чарапаха доўга, мужна
везла Юнгу-Зунгу-Зы.
Гнаў інстынкт яе суворы
першым чынам на Азоры.
Зы трымаўся непарушна:
"Ах, бывайце", мовіў скрушна,
"Лэдзі Джынглі, лес і крушня!",
так прамовіў Зунга-Зы,
бедны Юнга-Зунга-Зы.
На ўзьбярэжжы Індастану,
дзе квітнеюць гарбузы,
лэдзі плача пастаянна
па далёкім Зунгу-Зы,
сьлёз ужо набегла рэчка
ў той гарлач стары бязь вечка,
і шматлікія разы
лэдзі ў зарасьцях лазы
прамаўляе да казы:
"Ах, скажы мне, дзе мой Зы?
Дзе мой Юнга-Зунга-Зы?"
Новая вопратка
Быў дзедка стары ў каралеўстве Бандума —
уласную вопратку дзедка прыдумаў.
Калі ж дарабіў, дастрачыў і прымерыў —
адразу ж у вопратцы выйшаў за дзьверы.
Надзеў ён на макаўку хлеб недаедзены
(у мякішы дзірку зрабіў пасярэдзіне),
зь бясконцае колькасьці мёртвых мышуляў
ён цёплую й мяккую справіў кашулю,
з трусінае поўсьці — бялізну і боты,
(шкарпэткі былі зь невядомай істоты),
на гузікі ўзяў карамэль, нагавіцы
й жакетку з найлепшай пашыў паляндвіцы.
Блінцовы пінжак аблямоўвала сочыва,
бісквітны карсэт быў павідлам прастрочаны,
і зь лісьця капусты было паліто —
любое надвор'е ў такім — хоць бы што!
Празь некалькі крокаў пачуў ён, як роў
гурт хлопчыкаў, птушак і ўсякіх зьвяроў,
бо зьбеглася з вуліц, завулкаў, двароў
шмат хлопчыкаў, птушак і іншых зьвяроў.
Каровы падзерлі дзядку паліто,
а малпы карсэцік зьвялі на нішто,
тры хлопчыкі зьелі блінцовы пінжак,
а нейкі казьліна — каўнерык-праснак,
і армія цюцькаў дзядка нагавіцы
панесла ў зубах з шчанюкамі дзяліцца —
пакуль яны мяса разьюшана тузалі,
пакрала дзятва карамэльныя гузікі.
Дамоў засьпяшаўся дзядок напрасткі,
ды беглі натоўпам за ім парсюкі —
выскоквалі з хатаў, хлявоў, нават з будак,
падзерлі шкарпэткі, бялізну й абутак.
Тут з дрэваў, будынкаў, рышткоў і кустоў
на дзеда наскочыла безьліч катоў,
што з макаўкі скінулі покрыўку з хлеба
(зьдзяўблі яе орды птушыныя зь неба)
і зьелі кашулю з мышэй нежывых,
спачатку аддзершы ў яе рукавы —
пад віскат кашэчы дадому бег дзед
у тым, у чым быў, як зьявіўся на сьвет.
Сказаў ён сабе, замыкаючы дзьверы:
"Ніколі ў такім больш ня выйду з кватэры!
Ніколі ў жыцьці! (Ужо дайце мне веры.)"
Эканд, каторы Сўот
Да жывых альбо нежывых істот
належыць Эканд, каторы Сўот?
Ён — шатэн, брунэт, ліліпут, гігант?
Мае шафу, буфэт, шыфаньер, сэрвант,
камод
той Эканд, каторы Сўот?
Малады ён? Стары? Асталоп? Мудрэц?
Любіць каву й гарбату студзіць ці грэць?
А кампот?
Га, Эканд, каторы Сўот?
Пераходзіць на сьпевы, на шэпт ці крык?
За мяжу вандруе ці раз, ці тры
на год
той Эканд, каторы Сўот?
Што ён носіць — феску, турбан, папаху?
Галавою кладзецца на Поўнач, Захад
ці Ўсход
той Эканд, каторы Сўот?
Уласнай рукой напісаўшы допіс,
пад допісам ставіць свой поўны подпіс
ці скарот
той Эканд, каторы Сўот?
Калі піша, то зубы — ці зацінае?
Піша чыста, бяз плямаў, кляксаў — ці наад-
варот
той Эканд, каторы Сўот?
Ён падданых сваіх заслужыў любоў?
Ці яны ладзяць змову, мяцеж або
закалот,
га, Эканд, каторы Сўот?
Калі будзе выяўленая віна,
іх пашле на плаху, расстрэл, ці на
эшафот
той Эканд, каторы Сўот?
Там рабуюць — ці могуць адно стаўчы?
І калі — ці белага дня, ці начы
сярод,
га, Эканд, каторы Сўот?
Давярае падданых ён галасам?
Ці плюе на тое, што лічыць сам
народ,
той Эканд, каторы Сўот?
Калі б ён у ложак ад суму зьлёг —
загадаў бы зачытваць з паэм, эклёг
ці од
той Эканд, каторы Сўот?
Калі ўночы яго абуджае сплін,
то сухар запіхвае, кекс ці блін
у рот
той Эканд, каторы Сўот?
Што ён носіць — гальштук, матыль ці бант?
І ў ім шпілька, брош, ці, як варыянт —
кляйнот?
Га, Эканд, каторы Сўот?
Загараючы ў яхце на азярцы,
найчасьцей лягае на сьпіну ці
жывот
той Эканд, каторы Сўот?
Ён спакойны, ці зь ім не абрацца бед?
Яму служыць расеец, швайцарац, швед
ці шкот,
га, Эканд, каторы Сўот?
Ці ён любіць глядзець на марскі прыбой,
ці паспаць залазіць куды ў забой
ці ў грот
той Эканд, каторы Сўот?
Налівае піва сабе галён
у фужэр, гляк, куфаль, гладыш, бідон
ці ў бот
той Эканд, каторы Сўот?
Ці пабіць ён люлькаю жонку можа,
калі ў краі здарыцца раптам збожжа
неўмалот,
той Эканд, каторы Сўот?
І які ў яго ў апрананьні стыль?
Ці адрозьніць ён між сабой фітыль
і кнот,
той Эканд, каторы Сўот?
Ці на сонца ён здольны глядзець наўпрост?
Цераз рэчку кіруе каня праз мост
ці ўброд
той Эканд, каторы Сўот?
Ці ён вучыць падданых варыць кісель?
Ці праводзіць на возеры шмат нядзель,
субот
той Эканд, каторы Сўот?
Я пэўны, што нехта з нашых шырот
ведае, да якіх істот
належыць Эканд, каторы Сўот.
Прыгоды з жыцьця майго дзядзечкі Арлі
Мой старэнькі дзядзька Арлі
век пражыў у малатарні —
сумна жыць так, аднаму,
ля старога абрыкосу,
з цвыркуном на дзюбцы носу
і ў брылі з квітком да Кносу
(боты ціснулі яму).
А калісьці ў век юначы
ўсе ён грошы прамантачыў
і пакінуў свой павет.
За мяжой на захад сонца
кожны вечар у ваконца
ён глядзеў ці не бясконца:
"О, які ж ты гожы, сьвет!"
Як мідыйцы й македонцы,
у чужой глухой старонцы
зарабляў сабе на хлеб
час ад часу гандлем лыкам,
час ад часу дзікім крыкам,
ці ў памеры невялікім
распаўсюджваў шырпатрэб.
Неяк раніцай адлюднік
белы ўбачыў прастакутнік —
нахіліцца не пасьпеў,
каб зірнуць, што за дзівосы
(гэта быў квіток да Кносу),
як цвыркун на кончык носу
незаўважна дзядзьку сеў.
Не пакінуў дзядзьку болей
той цвыркун ужо ніколі —
быў яму ён за куму.
Да буйной падобны болькі,
ён насьвістваў дзядзьку полькі
і ўначы, і ўдзень (вось толькі
боты ціснулі яму).
Сорак тры зімы ў тых ботах
ён хадзіў па тых шыротах —
і стаптаў! (Скажы каму!)
Так да роднай малатарні
дабадзяўся дзядзька Арлі
пад уласны крык кашмарны
(боты ціснулі яму).
Там, у гэтай малатарні
і памёр мой дзядзька Арлі
шмат гадоў ужо таму —
пад магутным абрыкосам
з цвыркуном, квітком да Кносу
пахаваны дзядзька босым
(боты ціснулі яму).
Эклёга, напісаная ў Каннах 9 сьнежня 1867 г.
(Суразмоўцы — спадар Лір і спадарства Саймандсы)
Эдўардус:
Чаму пануры, змрочны ты, маркотны, дружа?
Душою хворы ты — ці целам занядужаў?
Ёганэс:
А ты чаму такі ж, ці нават больш пануры?
Не чалавек — фрагмэнт разьбітае скульптуры?
Э.
А што — сьмяяцца мне, гаротнаму, па-твойму?
Апроч тваіх заўваг турботаў маю плойму.
Ё.
А я — сава хіба? Ці ж я па-чалавечы
ня маю права скрыгатаць зубамі й енчыць?
Э.
Ды енч сабе, але ж і я, дай, паскуголю,
паскрыгачу зубамі, каб пазбыцца болю.
Ё.
Вунь Кэтрын крочыць! Да яе хутчэй хадзем —
хай кожны ёй сваю бяду распавядзе,
яна ж хай вызначыць, хто з нас гаротны болей,
і хто з нас лепей, а хто горай заскуголіў.
Кэтрын:
Далей працягвайце вы енчыць разьвярэджана —
я выслухаю вас без упярэджаньня,
а потым справядліва разьбяруся,
хто ўва ўдаванай, хто ў сапраўднай скрусе.
Пачнеце, кожны хай мне выплісьне душу
(адно бяз лаянкі гняўлівай папрашу).
Ё.
Мы за мяжу прывандравалі па цяпло —
а ў Каннах зь неба, як наўмысьля, пацякло.
Э.
Нашто радзіму я пакінуў, каб знайсьці
сьнег і віхуру, што праймае да касьці?
Ё.
Што апэльсінавы нам гай ці там алівавы!
Ці, можа, скажаце, што гэта справядліва вы?
Э.
Таго, што трэба мне, няма ў маім пакоі —
затое тое, што ня трэба, пад рукою!
Ё.
Сем дзён таму я захапляўся: "Ах!" ды "Ух!" —
бялюткі спрэс зямлю вакол пакрыў кажух!
Ды захапленьне ці дарэчнае, калі
засыпаў цукар частку большую Зямлі?
Э.
Чаму ўвесь час я толькі чхаць і кашляць змушаны
ў капелюшы — так, як і абезкапялюшаны?
Чаму паэзію ператварыў у прозу
бесьперапынны, гучны шморгат носу?
Ё.
Ледзь выйду вонкі — і слатой падэшвы скутыя...
І ад сабачых шчэ нападаў я пакутую!
Э.
І на мяне бульдог вялізны бурай масьці
на ўскрайку гораду зьбіраўся быў напасьці.
Як адчуваюць блізкасьць рэзьніка цяляты —
так лысым цемем я адчуў: ён побач, кляты!
Ё.
З двух нумароў ужо мы зьбеглі, бо, на зьдзіў,
як у адным, так і ў другім камін чадзіў.
Што гэта — жарт? Ну што ж, цяпер мы трэці здымем...
Няўжо вяндліна мы, каб вэндзілі нас дымам?
Э.
Мой верны лёкай размаўляе па-албанску,
ангельску, грэцку, беларуску, італьянску,
але ж ня ўмее ён ні слова па-француску —
як соль замовіць, ці крэвэтак на закуску?
Ё.
Калі ў агонь палена кіну я сырое —
пяе, трашчыць, сьвісьціць яно, бы кпіны строіць,
пакуль агонь не разгарыцца, дый пасьля —
як тут пісаць? Яно ж пішчыць, як немаўля.
Э.
Хаджу я вонкі з накладною барадой,
каб не чапляліся: "Накрэсьлі нам прыбой!"
На тыдні выйшаў я дамоў даслаць паштоўку —
на бараду мяне крый бог забыцца зноўку!
Слуга мяне зласьлівым позіркам праводзіў,
бы думаў, мабыць: "Пераапрануты злодзей!"
Ё.
Чаму дагэтуль дождж праз дах у гатэль лье?
За што хварэю я ў падстрэшным атэлье?
Э.
Па бруку носяцца на конях апантана,
бы Дух Сьвяты па-над раўнінай Ханаана.
Павольна крочыў я сюдэма і тудэма,
мяне ня зьбіла ледзьве лэдзі Толбат, Эма —
яна ў маленстве, помню, мела іншы імідж —
з вачыма сінімі ды стужкамі такімі ж.
Ё.
Згары і зьнізу, рэгулярна, штохвілінна
з пакою кожнага я чую піяніна.
Як мне складаць склады пры гэтакім раскладзе?
Да ладу тэкст не давяду — сам я ў бязладзьдзі.
Э.
Сямёра немцаў пад вакном прайшліся з тупатам,
сэптэт зайгралі мне на нэрвах без інструмантаў.
Сьвіст, крык і лямант узьнялі — ну вось народзец, га?
Як маляваць, калі ня можаш засяродзіцца?
Ё.
Як мне навукаю займацца, калі сьлепнем
мне ў вочы мухі лезуць, і ад мух я сьлепну?
Э.
Як маляваць мне ўсімі фарбамі вясёлкі,
калі на лысіну лятуць жукі ды пчолкі?
Ё.
Як перакласьці мне нямецкіх мэтафізы-
каў, як на лоб сядаюць камары-бамбізы?
Э.
Набыў нядаўна ці то сала, ці бэкон —
паскудны кот пачаў высочваць ля вакон.
Мне зь іх — бяз розьніцы, на захад ці на ўсход —
відаць, што трапіць мой бэкон кацяру ў рот.
Ё.
Што да маіх вакон, дык шыбіна адна
ўсю ноч брынчыць, зьвініць да самага відна.
Я марна мару, што маразм начны кашмарны
змарнее ўрэшце й закемару я бясхмарна.
Э.
Калі далей ісьці тут будуць дождж і сьнег,
ня будзе чым плаціць рахункаў за начлег,
бо калі дождж ці сьнег ідуць, хто іншы пойдзе
ў мяне карціны набываць у непагодзе?
А калі так... Ад горкай скрухі й жаху стыну:
ці наагул калі патраплю ў Палестыну?
Ё.
Праз сонца зыркае, што сьвеціць скрозь алівы,
я вечна чхаю, бы смаркач які саплівы.
Э.
Калі ноч ясная, то чую ля дзьвярэй я
сабачы вой — і зь вечнай бессані зьвярэю...
Кэт.
Зануды, хопіць! Вашых скаргаў зь мяне досыць —
ад нараканьняў слых мой адпачынку просіць!
Ніхто яшчэ так беспадстаўна не скуголіў —
вось афіцыйны вырак мой! Схіліце голаў!
Цябе, Ёганэс, зразумець яшчэ магла б я,
бо перашкоды несупынныя — ад д'ябла.
Як маладзейшага, не асуджаю надта строга —
бо ты й бяднейшы за другога, больш старога.
Таму прысуд табе: пагушкай сем гадзін
дзіцятка на руках — і вольна йдзі.
Табе, Эдўардус, лішніх слоў казаць ня буду:
што траціць словы на прыдумшчыка й зануду?
Вяртайся лепей да халоднае бараніны,
манжэтаў з гузікамі, вечна адарванымі,
да ветру гнюснага, да мора, ля якога
спаймаць ты рыбу, можа, здолееш, нябога —
малюй алеем, што ў жыцьці не высыхае,
пішы тамы, якіх ніхто не прачытае,
карцінкі крэсьлі, не вісець якім на сьценах,
гарбатку пі, ці парсюкоў кармі тлусьценных,
пакуль вясновы час ізноў не заквітнее,
цябе пазбавіўшы хандры і ахінеі.
Пераклаў з ангельскай Макс Шчур, 2012.
