Зь нізкі «Арыэль»
Просьбіт
Найперш, ці наш вы чалавек?
Ці маеце
шкляное вока, устаўныя зубы, пратэз,
бандаж ці крук,
гумовыя цыцкі ці пахвіну,
швы на месцы таго, што бракуе? Няма? У такім разе —
як мы вам можам нешта даць?
Ну ня трэба плакаць.
Расьцісьніце пальцы.
Пуста? Пуста. Вось вам рука,
што напоўніць далонь, прынясе
чайны сэрвіз, адгоніць мігрэнь
і зробіць усё, што вы загадаеце.
Заручайцеся зь ёю!
Яна гарантавана
ў канцы закрые вам павекі пальцам-адзінцом
і ад жалю растане ў паветры.
Мы робім новую партыю з солі.
Я бачу, вы зусім голы —
вазьміце вось гарнітурчык —
чорны, каляны, затое — шыты на вас зусім.
Возьмеце, ці за цаной пастаім?
Ён непрамакальны, неразьбівальны, ані крыху
не баіцца бомб, што прабіваюць страху.
Паверце, вас яшчэ пахаваюць у ім.
Што да галавы, то там у вас, не крыўдуйце, пуста.
Вось вам на гэта квітанцыя, трымайце.
Золатка, вылазь з шафы, хадзі сюды, калі ласка.
Ну, як вам, што скажаце?
Спачатку яна — чыстая, як аркуш паперы,
але ў дваццаць пяць гадоў будзе срэбнай,
а ў пяцьдзясят — залатой.
Жывая лялька, куды ні зазірнеш.
Умее шыць, гатаваць, і найперш —
гаварыць, гаварыць, гаварыць.
Працуе, усё ў паўнейшым парадку.
На дзірку вашую — латка.
Для вашага вока — карцінка.
Хлопчык мой, гэта тваё апошняе выйсьце.
Жаніся, жаніся, жаніся!
Лазар у спадніцы
Вось я і зноў —
як кожныя дзесяць гадоў —
паўтарыла —
я проста хадзячы цуд, мая скура —
празрысьцейшая ад нацысцкага абажура,
правая нага
важыць як пёрка,
твар бяз рысаў, тонкія
гэбрайскія просьціны.
Адымі ад мяне сурвэтку,
о вораг мой.
Што, страшная? —
Нос, вачніцы, поўны набор зубоў?
Горкі прысмак у дыханьні
пройдзе за дзень-два.
Усё тое мяса,
што зьела пахавальная пячора,
я на сабе ізноў адчую скора.
А я ўсьміхаюся.
Толькі смага мучыць.
Я як тая котка, што мае дзевяць сьмерцяў.
Гэтая сьмерць — трэцяя.
Столькі сьмецьця
зьнішчаць кожнае дзесяцілецьце.
Цэлы мільён валокнаў.
Натоўп хрумсьціць арэшкамі
й зазірае ўсярэдзіну — паглядзець,
як мне будуць размотваць рукі, ногі —
вось гэта называецца стрыптыз!
Спадары, спадарыні —
вось мае рукі,
калені.
Хай я толькі скура ды косьці,
але ўсё тая ж, тая самая жанчына.
Упершыню гэта здарылася, калі мне было дзесяць.
Выпадкова.
Другі раз я зьбіралася
так і застацца й не вяртацца зусім.
Я замкнулася ў сабе наглуха,
як у морскай ракавіне.
Ім давялося гукаць а гукаць,
і аббіраць зь мяне ліпкія пэрліны чарвякоў.
Паміраць —
мастацтва, як і ўсё астатняе.
Тут я майстрыца яшчэ тая.
Так паміраю, што аж пекла да касьцей праймае.
Нібыта не нібы.
Бадай, у мяне да гэтага пакліканьне.
А што, памерці ў кельлі — ня штука.
Ня штука паміраць і гэта ўсьведамляць.
Гэта як у тэатры
выходзіць на біс, сярод белага дня —
вяртацца на тое ж месца, да тых жа твараў, да грубага
зьдзіўленага выкрыку:
«Цуд!»,
які мяне вырубае.
Усталяваная плата
за сузіраньне маіх шнараў, плата
за слуханьне майго сэрца —
яно і праўда б’ецца!
А ёсьць плата — высачэзная плата —
за слова ці дотык,
ці кроплю крыві,
ці волас, ці шматок вопраткі.
Сяк-так, Herr Доктар.
Так, Herr Вораг.
Я ваш рукатвор,
ваш капітал,
вашая залатая дзяўчынка,
што расплавілася ў віск.
Я полыск, я попел,
ня думайце, што я недаацэньваю ваш пра мяне клопат.
Попел, прысак —
вы тыркаеце, корпаецеся.
Мяса, косьці, нічога больш —
кавалак мыла,
шлюбны пярсьцёнак,
залатая плёмба.
Herr Бог, Herr Люцыпар —
ня рыпаць ува мне,
ня рыпаць.
У попеле й дыме
я паўстаю з валасамі рудымі
й разьядаю мужчын як паветра.
Парэз
Як інтрыгуе —
мой палец-адзінец замест цыбуліны.
Макаўку яму зрэзала,
засталася завеса
са скуры,
такое сабе вечка, шапачка,
белая, як сьмерць.
Пад ёю — чырвоны плюш.
Маленькі пілігрым,
індэец зьняў твой скальп.
Падобны да індычага носу,
твой дыван разгортваецца
проста ад сэрца.
Я на яго наступаю,
заціснуўшы бутэлечку
з ружовай шыпучкай.
Гэта дзень перамогі!
З прахону
выбягаюць жаўнераў мільёны,
усе ў мундырах чырвоных.
І за каго яны?
Мне кепска,
а мой ты гамункул,
я праглынула пігулку,
каб не адчуваць
сябе танчэйшай за паперу.
Сабатажнік,
камікадзэ —
пляма на тваёй
балаклаве, Ку-Клукс-Клан,
матрошка,
пляма цямнее, застывае патрошку,
калі ж мяккія
шарыкі чырвані
натыкаюцца на ціхі
млынок сэрца,
як ты падскокваеш рэзва! —
вэтэран з трэпанацыяй,
распуснае дзяўчо,
адзінца пень-абрэзак.
Начныя танцы
Усьмешка ўпала ў траву —
і не адновіш!
А як ім яшчэ, тваім начным танцам,
самазабыцца? У матэматыцы?
Такія дакладныя скачкі й піруэты —
яны, без сумневу,
вечна вандруюць па сьвеце, бязь іх бы я
сядзела, пазбаўленая прыгажосьці, дар
вашага лёгкага дзьменьня, водар вашага сну,
як у мокрай травы, лілеяў, лілеяў.
Іхныя целы ня маюць сабе родных.
Халодныя жменькі эгаізму, кветкі калы,
і тыгр, які сам сябе прыхарошвае —
плямкі, цёплыя растапыраныя пялёсткі.
Камэты
мусяць перасячы так шмат прасторы,
столькі холаду, забыцьця.
Вось вашыя жэсты і абсыпаюцца —
шчырыя, людзкія, потым іхнае ружовае сьвятло
сьцякае крывёй, ападае,
падае скрозь чорную амнэзію космасу.
За што мне столькі
гэтых ліхтарыкаў, гэтых плянэт,
што зьлятаюць як дабраславеньні, як пацяруха,
шасьцісьценныя, белыя
мне на вочы, вусны, валасы,
крануць і растануць.
Нідзе.
Кастрычніцкія макі
Нават сёньняшнія сьвітальныя аблокі так не задзерлі б спадніц,
ані жанчына ў «хуткай дапамозе»,
чыё чырвонае сэрца так заварожліва працьвітае скрозь паліто —
дар, дар каханьня,
якога зусім
не прасіла ні неба,
што бляклым полымем
падпальвае свае чадныя газы, ні вочы,
нерухомыя й згаслыя пад капелюшамі.
О божа, хто ж я такая,
што гэтыя позьнія раты так раскрычаліся
ў замерзлым лесе, у валошкавым сьвітаньні.
Гулівэр
Над тваім целам, высока-высока,
плывуць аблокі, ледзяныя
і крышку пляскатыя, быццам
паўзуць па нябачным шкле.
У адрозьненьне ад лебедзяў,
яны ня маюць адлюстраваньняў;
яны нічым не зьвязаныя,
ня тое, што ты.
Спакой. Сіні сум. Ня тое, што ты —
тут, на сьпіне,
з вачыма ў неба.
Мужычкі-павучкі злавілі цябе,
сукаюць, намотваюць свае ледзь бачныя путы,
столькі шаўкоў —
іхны хабар.
Як яны цябе ненавідзяць.
Яны, вопрадні, вядуць гутаркі ў далінах між тваіх пальцаў.
Яны хацелі б раскласьці цябе спаць па сваіх кабінэтах,
пальчык тут, пальчык там, рэліквіі.
Адступіцеся!
На сем міль, на адлегласьці, падобныя
да тых, што драмаюць, недасяжныя, у карцінах Крывэльлі.
Вока, зьміргні іх так, каб іх быццам зьдзёўб арол;
цень пад губой, будзь ім прорвай.
Падарунак на народзіны
Што гэта там, пад вэлюмам — нешта брыдкае, нешта гожае?
Зь пералівамі, грудзямі, вострымі краямі?
Я пэўная, што гэта нешта непаўторнае, дакладна тое, чаго я хачу.
Калі я спакойна стаю і гатую, я адчуваю яго погляд, адчуваю, як яно думае:
«Дык гэта перад ёю я павінна зьявіцца,
гэта яна, зь цёмнымі мяшкамі пад вачыма, са шнарам — абраньніца?
Тая, што адмярае муку, адсыпае лішак,
трымаецца правілаў, правілаў, правілаў.
Хіба яна вартая дабравешчаньня?
Божухна, сьмех, дый годзе!»
Але яно ўсё пераліваецца, не спыняецца, па-мойму, яно мяне хоча.
Хай гэта будуць косьці, ці гузік з пэрлінай, мне няма розьніцы.
У любым разе, я не хачу сёлета вялікіх падарункаў,
канец канцоў, я ж засталася жыць зусім выпадкова.
Дарма я, вядома, не забіла сябе тады любым коштам.
А цяпер тут гэтыя вэлюмы пераліваюцца, як фіранкі,
празрысты цюль на студзеньскім вакне,
белы, як пасьцель нованароджанага, зьзяе мёртвым подыхам. О, слановая косьць!
Там, мабыць, бівень, калюмна-прывід.
Бачыце, мне і праўда ўсё адно, што там!
Дык чаму ты мне гэтага не дасі?
Не саромся — хай, маленькае дык маленькае.
Ну ня трэба, я гатовая і да чагосьці агромністага.
Давай ля гэтага сядзем, кожны са свайго боку, будзем любавацца, як яно мігціць,
ільсьніцца, пераліваецца, як у люстэрку.
Давай тайком на ім павячэраем, замест шпітальнай міскі.
Я ведаю, чаму ты мне яго не даеш.
Табе жудка,
што сьвет выбухне крыкам, а зь ім і твая галава,
рэльефная, бронзавая, як на антычным шчыце,
цуд для тваіх праўнукаў.
Ня бойся, гэтага ня будзе.
Я вазьму яго і ціха адыду ўбок,
ты не пачуеш, як я яго адкрываю, як храбусьціць папера,
падаюць стужкі, ніякага выкрыку напрыканцы.
Але ты ня верыш, што я ўмею быць такой далікатнай.
Каб ты толькі ведаў, як вэлюмы зруйнавалі мае дні —
для цябе яны толькі празрыстасьць, проста паветра.
Але божа, гэтыя хмары — як бавоўна.
Іх цэлыя войскі. Гэта чадны газ.
Я ціха, ціха ўдыхаю,
запаўняючы жылы мільёнам нябачных
магчымых пылінак, на якія распадаюцца гады майго жыцьця.
Ты з гэтай нагоды — у срэбным гарнітуры. О, лічыльнік —
няўжо табе так цяжка адпусьціць, даць нечаму мінуць дарэшты?
Няўжо абавязкова ставіць на ўсім пурпурную пячатку?
Забіваць усё, што можна?
Я хачу сёньня толькі аднаго, і даць мне гэта можаш толькі ты.
Яно стаіць каля майго вакна, вялізнае, як неба,
дыхае з маіх прасьцінаў, зь іхнага халоднага мёртвага нутра,
дзе пралітыя жыцьці стынуць і засыхаюць у гісторыю.
Ня трэба пасылаць мне гэтага поштай, палец за пальцам.
І ня трэба, каб я даведвалася пра гэта на словах; мне будзе шэсьцьдзясят,
калі яно прыйдзе мне цалкам, і нашто яно ўжо будзе мне, атупелай.
Толькі прыбяры гэты вэлюм, вэлюм, вэлюм.
Калі гэта сьмерць —
я буду ў захапленьні ад яе глыбокай змрочнасьці, яе пазачасовых вачэй.
Тады я зразумею, што ты не жартуеш.
У гэтым было б нешта шляхотнае, вось гэта былі б народзіны.
І нажом ня рэж, а дай яму ўвайсьці
лёгка й чыста, як плача дзіця,
каб з аднаго майго боку адпала скіба Сусьвету.
Сапернік
Калі б поўня ўсьміхалася, яна была б зусім як ты.
Ты пакідаеш тое ж уражаньне
чагосьці гожага, але бязьлітаснага.
Вы зь ёю абое — вялікія спажыўцы сьвятла.
Ейны О-падобны рот гаруе над сьветам; твайго рота нічога не расчуліць,
і твой першы ж падарунак ператварае ўсё ў камень.
Я прачынаюся ў нейкім маўзалеі; і ты тут,
барабаніш пальцамі па мармуры стала, шукаеш цыгарэты,
зьедлівы як жанчына, але не такі нэрвовы,
табе так рупіць сказаць штосьці, на што няма адказу.
І поўня гэтак жа прыніжае сваіх падданых,
але ўдзень яна сьмеху вартая.
Твае прэтэнзіі, з другога боку,
пранікаюць у паштовую шчыліну з клапатлівай рэгулярнасьцю,
белыя і ніякія, яны шырацца адтуль, як чадны газ.
Ніводны дзень не застрахаваны ад вестак пра цябе,
ты, можа, недзе ў Афрыцы, але ўсё роўна пра мяне так дбаеш.
Прывезьлі вулей
Гэта я яе замовіла, гэтую гладкую драўляную скрыню,
простую, як крэсла, якую амаль немагчыма падняць.
Яна магла б быць труной карузьліка
ці проста дзіцяці,
калі б зь яе ня чуўся гэты гуд.
Скрыня замкнутая, небясьпечная,
я мушу побач зь ёю начаваць
і ніяк не магу пакінуць яе ў спакоі.
Вокнаў няма, таму я ня бачу, што там.
Ёсьць толькі дробныя краты, выйсьця няма.
Я прыкладаю да кратаў вока.
Там цемра, цемра,
мне здаецца, што там рой афрыканскіх рук,
маленечкіх, зьменшаных у мэтах перавозкі,
чорныя на чорным, яны раззлавана там капошкаюцца.
Як мне іх выпусьціць?
Найбольш за ўсё мяне агаломшвае гуд,
няўцямная сілабіка.
Там нібы рымскі натоўп,
нявелькі, арыштаваны адзін па адным, але ж, божа, у адной камэры!
Я прыкладаю вуха да разьюшанай лаціны.
Я ня Цэзар.
Я проста замовіла сабе скрыню з маньякамі.
Яшчэ магу адаслаць назад.
Яны могуць яшчэ памерці, я іх не абавязаная карміць, я ж гаспадыня.
Цікава, ці вельмі яны галодныя.
Цікава, ці забудуцца яны, хто я,
калі я адчыню замкі, адступлюся і стану дрэвам.
Напрыклад, вастракільніцай з русявымі калянадамі
і вішнёвым пад’юпнікам.
Яны, мабыць, адразу перастануць на мяне зважаць,
у маім месяцовым касьцюме і жалобным вэлюме.
Зь мяне ж ня возьмеш мёду,
дык навошта ім на мяне зьлятацца?
Заўтра я стану літасьцівым Богам і адпушчу іх на волю.
Скрыня — толькі да часу.
Паралітык
Вось і яно. Як доўга яшчэ? —
Мой розум — скала;
ні пальцаў, каб узяць, ні языка,
мой бог — жалезнае лёгкае,
што любіць мяне, напампоўвае
мае два
мяхі праху, туды-сюды,
ён не дапусьціць
пагаршэньня,
пакуль дзень за вакном прасьлізгвае міма бягучым радком.
Ноч прыносіць браткі,
вачыстыя кілімы,
агні,
ціхія словы
незнаёмак: «Вы ў парадку?»
Накрухмаленыя, недасяжныя грудзі.
Мёртвае яйка, я ляжу
цэлы
на падушцы сьвету, які не магу крануць,
на белым, тугім
бубне сваёй кушэткі.
Мяне наведваюць фатаздымкі:
мая жонка, мёртвая, плоская, у футрах дваццатых гадоў,
поўны рот пэрлін,
двое дзяўчат,
такія ж плоскія, як яна, шэпчуць: «Мы твае дочкі»,
ціхія воды
агортваюць мае вусны,
вочы, нос і вушы,
празрысты
цэляфан, які я не магу прарваць.
Лежачы на сьпіне,
я ўсьміхаюся, як будда, усе
жаданьні, жарсьці
аддзяляюцца ад мяне, як колы сьвятла,
што абдымаюць ліхтары.
Кіпцюр
магноліі,
п’яны ўласным водарам,
ня просіць нічога ў жыцьця.
