Побач з рыбамі

паэзія, вершы, беларуская мова, пераклад

АКСАНКА

Калі ты ляжыш на тратуары праспэкта Стэпана Бандэры,
трымаючы ў зубох айчынную цыгарэтку,
Аксанка выходзіць з тралейбуса
і, спыніўшыся над табою,
узіраецца ў адсутны гузік
на тваім пінжаку,

а ты, узяўшы між двух пальцаў сваю прыму-люкс,
выцягваеш яе з рота
і кажаш:

калі я ляжу на тратуары праспэкта Стэпана Бандэры,
трымаючы ў зубох айчынную цыгарэтку,
ты выходзіш з тралейбуса
і, спыніўшыся нада мною,
узіраесься ў адсутны гузік
на маім пінжаку,

а я, узяўшы між двух пальцаў сваю прыму-люкс,
выцягваю яе з рота і кажу:

калі б нехта ляжаў на тратуары праспэкта Стэпана Бандэры,
трымаючы ў зубох айчынную цыгарэтку,
ці выйшла б ты з тралейбуса
і, спыніўшыся над ім як нада мною,
ці ўзіралася б у адсутны гузік
на ягоным пінжаку,

і ці ён бы тады узяў між двух пальцаў сваю прыму-люкс,
ці выцягнуў бы яе з рота
і ці сказаў бы:

Аксанка, ведаеш,
у цябе такія цёмныя вочы,
што ў іх можна высыпаць сьмецьце,
усё адно нічога ня бачна.

ЧАЛАВЕК

Чалавек, які ўмее есьці і спаць –
дасканалы грамадзянін,
машына для працы,
дыстальны прыкус.

Такія людзі паміраюць самастойна, засяроджана,
атрымаўшы кулю ў шыю або ў патыліцу,
трываючы боль, нібы нетактоўную хвальбу.
Народная культура – культура рэвалюцый і войнаў, уявы.

Нараджаць, насуперак сваім недахопам;
адпавядаць умовам часу;
быць прыладай.

Бачу розных людзей, утылітарнага прызначэньня, –
на плястыкавых мыліцах.

І зямля – чорная грузкая субстанцыя.

ЗАРЭЧЧА

Я так доўга – да праўды,
да гэтага фатэля, да якога прырос нерашучасьцю,
да горада, які са сьцягамі, які вітае дыкатара,
да кедаў з пазалотаю, да некага,
да каго я так доўга.

Я нікому нічога,
коска, якая можа нас здрадзіць,
і адзін здымак, які можа нас здрадзіць,
і дыктатар, які можа нас раздушыць,
і дыктатар, якому нічога.

Вытраўляю кіслатою свой сон,
а пад устылым воскам –
узаемная нерашучасьць, мы для сябе тынэйджары,
мы не прызнаемся сабе ў здрадах,
мы сабе аніпраўды.

Безадказна так жыць сумесна,
дзелячы аднаго дыктатара на дваіх.
Урэшце гэты шлях скончыцца,
і ці будзе праўда яго канцом?

Мы круцім словы, дрэнна пахнем,
нешта губляем, можа і жадаючы быць "намі",
ня маючы абавязкаў, абуваемся
і выходзім, а там – нейкая рэспубліка,
і пахне сабе мясам свабоды.

НОЖ

Гэтая зямля штозімы прамярзае ўсё глыбей і глыбей,
і зноў мушу вяртацца дамоў
з нажом у кішэні.

А можа калі-небудзь буду ведаць,
што такое – дзьверы замкнёныя і згублены ключ,
і выбітыя зубы, і неспакой нясьцерпны,
і спаленыя кнігі, і пах ветру,
і сьнег на твары, і сьнег на кулямёце,
і што такое – сьмерць, калі нехта яшчэ цябе чакае,
сьцеліць ложак, прасуе кашулі…

Часам сьнег грузкі, як украінская гісторыя.
Нядзельнай раніцай, калі ўсе яшчэ сьпяць,
сьвет навокал, нібы ледавік.
Калі ж уторкваеш нагу ў сьнег –
набіраеш поўныя чаравікі вады.

Сягоньня напішу, што нічога ня знаю.
Узіраюся, і маўчу,
у далеч нябесных рэчываў і злучэньняў;
і нічога не адбылося;
і маўчу.

Пераклаў Сяргей Прылуцкі

ПРЫПЫНІЎ НЕБА

Неба скрозь ясеневае лісьце –
дваццаць чатыры
кадры. Нібы малако
льецца ў каву.
Ані з дэманамі, ані
з дарогаю не параўнаю сябе:
моўчкі адседжваюся.
Бачу сябе як школьніцу
з мамінымі коскамі
й бацькавай грыўнай.
У цёплай плыні
пільных вятроў – гніцьцё
й красаваньне. Зь першай кропкі
ў апошнюю перасоўваюцца цені.
Гэтая сьпёка заклейвае мне
рот, гэтыя сьведкі –
сьведчаць супраць, гэтыя цьвінтары –
бяз прыпаху спэрмы.
Рудавокае дзяўчо – такою я сабе здаюся, –
ногі абветраныя крокамі,
а скура – вятрамі.
А вятры ўгары, у ясенях,
ня часта да іх маюць клопат,
я бачу. Ясна, што
я гуляю супраць часу.
Як школьніца зьнікомасьці
ў руйнаваньні, уміраньні й архівацыі,
я выціскаю ўсьмешку сталых зубоў
і ружовага языка, і я яшчэ ня ведаю,
кім мне давядзецца назвацца.
Я пахну тым ветрам,
што раскадроўвае сьмерць і пажаду,
і голыя хлопцы ў стаўку – мая вера:
на шыю вешаюся яму, на шыю...
Аксанка, Ірынка, Вяруся,
Волечка, Марысечка, Галачка,
Танечка, Багданка,
Наталачка.
Разьлічваю адлегласьць скрозь густое сьпёчнае паветра,
і чым даўжэйшы робіцца той прасякнуты потам і асалодаю шлях,
тым болей я веру, што як дзяўчынка я разумею свае замілаваньні,
усе зварухненьні нэрваў у носе й прастаце,
усе грашовыя нелады і ўпартую абструкцыю,
я за школьнаю партай, гатовая пераказаць усе вывучаныя вершы,
не разумеючы зусім нічога.
І як далёка зацягне мяне дарога, ці ж я ведаю?
Куды прастуюць усе памерлыя, якую з дарог звычайна яны абіраюць,
і як у прыбоі падгнілых цыбулін і бульбін
пазнаць характэрны прыпах уміраньня людзкой істоты?
Чарговая хваля пылюкі
зразае яскравасьць зь лісьця,
у дэманаў гэтага часу – абпаленыя твары,
і выюць яны ад бязмоцы.

ПРЫХОДЗЯЦЬ ДА МЯНЕ

Кніжка, якую давялося купіць,
ёсьць вынікам няёмкай размовы,
зь якой я ня мог выблытацца.
Кніжка-беспатрэб.
Мрою пра Крыварыўню,
пра звалку плястыку й гукаў,
пра тартакі, што пахнуць мокрым і паленым.
Гэта кніжка пра мулкія вязаныя шкарпэткі
на кашчавых ступаках
пра скуру на абліччы,
амаль празрыстым.
Прыходзяць да мяне:
“Браце, браце...”
Бліскавіца ў мазгах,
рэпнутая дэка скрыпкі,
яе стогны, больш уяўныя,
чым удаваныя.
Голад, што вядзе мяне
разам з кніжкай і апарожненымі гуцуламі,
зь недасяжнай дыхніцай,
недасяжнымі пяткамі,
клітарам і ноздрамі,
да якіх я не насьмельваюся дакранацца,
нібы да гарачага хлеба.

З ТЭЛЕВІЗАРА

З тэлевізара стомы абсарбую штосьці няўважна.
Мабыць, у гэтым ёсьць выгада.
Ня варта прасіць часу, якога няма:
яшчэ ня сыты словамі, а ўжо вязьніца.
Хацеў сказаць:
павучальная твая любоў, – 
але ўсё ў мінулым, мой дарагі дружа.
Я ня сплю, бо ўсё ператвараецца
ў зьневажальную гутарку.
І дакуль ёсьць гэтая слата –
дымяцца руіны.

ЗНЭРВАВАНАЯ ЦЫГАРКА

Цыгарка выглядае асабліва доўгай у роце каратыша,
пляшка віна, залатая аправа.
Галубы, што цьвеляць адзін аднаго,
шум, шум і сьметнік-дыялёг.
Шум настойвае:
чалавек, што мае нос,
чалавек, што гаворыць і плюецца,
чалавек зь дзьвюма нагамі,
чалавек гучны і неўраўнаважаны,
чалавек сам-насам,
чалавек гучны і выбуховы.
Каратыш ня злазіць з мыліцаў, інтэрпрэтуе пісьмо,
выцягваючы драбязу значэньняў і сэмплы для паўтораньня.
Сьмех запаўняе прастору ды цягне за сабою.
Вуліца, ублытаная ў транспартныя кішкі,
і галубы, што раптам зрываюцца з тратуару
шэрымі плямамі.
Адкуль сьмех? Дзьве дзяўчыны.

МЕСТА, АДНО ЗЬ МЕСТАЎ

Малюю на бруднай шыбе машыны
сваю разьюшанасьць.
Вось мой варты жалю сябар,
зь якім я не магу больш размаўляць.
Тут жа чалавек, сьлізкі ад нястрыманасьці,
зь якім я не вітаюся. Тут вочы вучыцелькі,
якая нікога ня вучыць. Тут суполкі,
якія практыкуюцца ў супрацьстаяньні.
За шыбай усяго толькі места,
корпусы самазаглыбленых машын,
жанчыны вяртаюцца з працы,
сьвеціцца крама памылак,
чаравікі для іншых,
што не зьбіраюцца зважаць на чужую інакшасьць
ні заўтра, ані ніколі.
Тое, што я раблю сёньня,
павінен рабіць заўтра. Здаюся сабе вялікім,
я, мізэрны й цяперашні.

ПОБАЧ З РЫБАМІ

Хачу блізкасьці, але выпадкова чужэю,
кішкі выходзяць зь мяне пасьля ікры,
якая чакала вызваленьня.
Хачу крычаць,
дастаю гаманец бяз грошай,
вочы, акрэсьленыя чорным.
Побач з рыбамі хачу крычаць,
жаночыя прынады,
якімі мне распаролі жывот
ад шчэлепаў да хваста.

СКРАЗЬНЯК

Насалоджвайся.

Людзі размнажаюцца дзякуючы іхняй прыроджанай авантурнасьці.

Можна толькі чакаць нагоды. Як яблык, што ўтрымлівае ў сабе ваду й насеньне.

Туман, пустэча. Сьвет недаствораны, без назваў.

– Вось які стан натхненьня, няўжо
надышоў час для сябе самога? Наколькі я магу з’абыякавець?
Каму дагаджаць?

Дзень радасны, дзень бясхмарны, дзень неспадзяваных сьмерцяў.
Дзень бязь неба, дзень усьвядомленай сьмерці.

Дзьверы, што адчыняюцца, што пагражаюць, што працяжныя, крокі.

Газ, які атручвае, выклікае сьмех, вясновы.

У паэзіі няма маралі й правілаў. Ненавіджу, не навіджу, не на віджу.

А ты? Лятучы, кагерэнтны, апісаны, – з гэтага сьвету, краявіды,
насельніцтва; ад тады і тады, – нібы я, ты.

З туманнага вечара, як раптоўнае аўто, вынырвае чалавек, на грудзях скрыжаваныя рукі.
Прымітыўны час, – распускаецца ў паветры. Стаяў тут, у джынсах. Цяпер няма.

– І сёньня можа здацца, што скрозь асфальт расла трава, якой не было,
табе можа здацца, што ты трымаеш у руках зярнятка зямлі, якое зусім зьнясіленае.

Ты мне казала:
– Уяві, калі б у такі вясновы дзень, сёньня, пачалася вайна...

Пераклаў Макс Шчур

Спадабаўся матэрыял? Прапануем пачытаць:

Пераклад:
Макс Шчур, Сяргей Прылуцкі

Пэдагогі гадаюць, цікавіцца вуліца:
ці раскрыецца хлопчык аднойчы, як вустрыца?

Пераклад:
Макс Шчур, Сяргей Прылуцкі

Таго, што здольны вырабляць Цыклёп,
агораць Чалавецтва не змагло б,
ды ён ня мае аднаго трафэя:
Цыклёп па-людзку гаварыць ня ўмее.
Па гвалтам падпарадкаваным краі,
па трупах і ня трупах, што ў адчаі,   
як гаспадар, ён крочыць, рукі ў бокі,
ды з вуснаў бздуры выпускае толькі.

Пераклад:
Макс Шчур, Сяргей Прылуцкі

Папа Рыгор, адзін, шаптаў яму праклён,
а імпэратар – зьзяў на цэлы сьвет, чый цэнтар
быў там, дзе імпэратар. Новы Рым паўстаў
на іхным супрацьпастаўленьні – «так» і «не»
верных супернікаў. 

Пераклад:
Макс Шчур

Хто стрымае хвалю гневу,
быццам воз неўтаймаваны,
вазаком заву такога!
Рэшта — проста лейцы сьцяла.