40.
Хвалько-сонца, што мне твая апека — пачакай!
Ты асьвятляеш толькі паверхні, я — узламваю паверхні і глыбіню.
Зямля! Здаецца, ты чакаеш нечага з маіх рук —
старая бабця, кажы, ну чаго табе?
Мужчына ці жанчына, я мог бы сказаць, як я люблю вас, але ў мяне займае мову,
мог бы сказаць, што ёсьць у вас, а што ўва мне, але ў мяне займае мову,
мог бы сказаць пра сваю тугу, пра пульс маіх начэй і дзён.
Глядзіце, я не чытаю лекцый і не раздаю міласьціну,
калі я даю — я даю сябе.
Вы, недалужныя, баязьлівыя,
расьцісьніце сківіцы, я ўдыхну ў вас крыху адвагі,
расьцісьніце кулакі, падыміце кляпы кішэняў,
мне няма як адмовіць, я абавязваю, у мне столькі месца, гібель,
і ўсё, што маё — я ахвярую.
Я не пытаюся, хто вы, якая мне розьніца,
вы зробіце толькі тое і будзеце толькі тым, што я ў вас укладу.
Да ўборшчыка бавоўны і да ўборшчыка прыбіральняў я тулюся,
цалую іх, як родных, у правую шчаку
і клянуся ў сваёй душы ніколі іх не выракацца.
Пладародным жанчынам я даю здаравейшых і спрытнейшых дзяцей
(у гэтым веку я распырскваю насеньне цэлых будучых ганарлівых рэспублік).
Да тых, хто канае, я імчу й паварочваю дужку дзьвярэй,
зрываю покрывы з ложку, з узгалоўя да ног,
пасылаю дамоў фельчара й сьвятара.
Я хапаю таго, хто падае, і ўздымаю яго сваёй неадольнай воляй —
роспачны, вось мая шыя,
Бог сьведка, ты не ўпадзеш! Абапрыся на мяне ўсёй сваёй вагою!
Я надзьмуваю вас магутным дыханьнем, каб вы ўсплылі,
усе пакоі дома я напаўняю ўзброенай сілай тых,
хто любіць мяне — хай адслоняць магілу.
Сьпі — яны будуць на варце ўсю ноч,
не сумнявайся, ніякая хвароба не наважыцца дакрануцца цябе,
я прыняў цябе, а значыць — авалодаў табой,
і калі ты раніцай устанеш, ты ўбачыш, што я казаў табе праўду.
41.
Я той, хто нясе дапамогу нямоглым, што ляжаць і стогнуць,
і дужым стойкім мужчынам — яшчэ больш патрэбную ім дапамогу.
Я чуў, што было сказана пра сусьвет,
чуў і пра пару-тройку тысяч яго гадоў,
пакуль што яму анігадкі — але ці гэтага дастаткова?
Я прыходжу з большымі маштабамі й патрабаваньнямі,
ад пачатку перавышаючы прапановы старых асьцярожных мянялаў,
сам здымаю дакладную мерку зь Яговы,
капіюю Хронаса, ягонага сына Зеўса і ўнука Геракла,
набываю эскізы Азірыса, Ізіды, Баала, Брахмы, Будды,
закладаю ўглыб свайго партфоліё Маніту, аркуш з Алахам, гравюру
з расьпяцьцем,
у мяне там Одзін, і брыдкі Мэксітлі, і ўсе іншыя ідалы й выявы,
я бяру іх адпаведна іхнай цане і не пераплочваю ні цэнту,
прызнаю, што яны жылі й зрабілі ў свой час сваю працу,
(іх хапіла толькі неапераным птушкам, якія сёньня ўжо мусяць
узьляцець і сьпяваць самастойна,)
прымаю грубыя богападобныя накіды, каб самому лепш ім адпавядаць,
прымяраю іх вольна на ўсіх мужчын і жанчын, якіх бачу,
адкрываю ня меней, калі ня болей боскага ў тым, хто будуе драўляную хату,
выстаўляю да яго яшчэ большыя патрабаваньні — ён сядзіць на бэльцы з закасанымі
рукавамі, працуе малатком і долатам,
я не пярэчу асобным боскім выяўленьням, аднак лічу клуб дыму
або валасок на адваротным баку сваёй рукі ня менш цікавымі
за любое выяўленьне,
хлапцы на пажарных машынах, з крукамі на вяроўках, для мяне — не раўнаючы
боствы антычных войнаў,
я чую, як іхныя галасы перакрыкваюць грукат падзеньня дома,
бачу іхныя загарэлыя ногі, што бясьпечна пераступаюць абвугленыя дошкі, іхныя
белыя лбы, не кранутыя полымем,
побач — жонка мэханіка з прысмактаным да яе немаўлём, заступніца
ўсіх нас, народжаных,
тры дужыя анёлы выйшлі на сенакос, сьвісьцяць косы ў іхных руках,
узьдзмуваюцца кашулі ля поясу,
крывазубы руды конюх выкупляе ўсе былыя й будучыя грахі,
прадае ўсё, што мае, і пешкі выпраўляецца заплаціць адвакатам свайго
брата, і сядзіць каля яго, калі таго судзяць за фальшаваньне;
усё гэта рассыпанае ў пяці квадратных мэтрах вакол мяне і не пакрывае
ані гэтых пяці мэтраў,
быку й жуку ніколі яшчэ не маліліся й паловы таго, што я,
гной і бруд вартыя большага захапленьня, чым мы маглі сабе ўявіць,
што мне тое звышнатуральнае, я сам чакаю, калі надыдзе мой час стаць адным
з найвышэйшых,
ужо неўзабаве дзень, калі я зраблю ня меней дабра за найлепшых
цудатворцаў і стану адным зь іх;
клянуся ўсім, што маю! Я ўжо раблюся прынамсі творцам,
тут і цяпер уваходзячы ў пастку-ўлоньне цямрэчы.
42.
Я гукаю з гушчы натоўпу
мой уласны голас — гудлівы, разбуральны й канчатковы.
Хадзіце, дзеці мае,
мае хлопцы й дзяўчаты, мае жанкі, замужнія й незамужнія,
вось цяпер музыкант папускае аброць, скончылася прэлюдыя
ягонай унутранай жалейкі.
Лёгка напісаныя акорды для разьняволеных пальцаў — я адчуваю, што вы ўжо
ня можаце трынькаць вышэй, і перастаю.
Мая галава апісвае кругі наўкол шыі,
разгортваецца музыка, але не арганная,
вакол мяне людзі, але яны — не сваякі мне.
Вечная цьвёрдая трывалая зямля,
вечныя едакі й піякі, вечнае сонца ўгару-ўніз,
вечнае паветра й бясконцыя прылівы-адлівы,
вечны я й мае бліжнія, заўжды іншыя, грэшныя, сапраўдныя,
вечнае старое невытлумачальнае пытаньне, вечная балючая стрэмка ў пястуку, вечнае
дыханьне-выдыханьне сьвербаў і смагаў,
вечнае назолістае галёканьне, пакуль мы ня знойдзем нары хітруна
й ня выцягнем яго вонкі,
вечная любоў, вечнае хлюпаньне вільгаці жыцьця,
вечная падвязка пад барадой, вечная сталюга, а на ёй труна.
Тут і там мы бадзяемся зь медзякамі на павеках,
каб насыціць прагныя жываты, без згрызотаў выядаем лыжачкай мазгі ,
купляем квіткі, бярэм, прадаем, але на кірмаш так і не трапляем.
Усё пацеем, аром, валтузімся, атрымліваем замест платы
кастрыцу,
нямногія з нас — заможныя гультаі, што ўсё патрабуюць пшаніцы.
Гэта горад, і я — адзін зь яго грамадзянаў;
што цікавіць рэшту — цікавіць і мяне: палітыка, войны, гандаль,
газэты, школы,
мэр і магістраты, банкі, тарыфы, параплавы, заводы, біржы,
крамы, маёмасьць нерухомая й рухомая.
Маленькія незьлічоныя чалавечкі скачуць навокал у каўнерыках і паліто з
доўгім крысом,
я ведаю, хто яны (без сумневу, не чарвячкі і ня мухі),
я прызнаю ў іх свае копіі, самыя кволыя й плыткія зь іх —
неўміручыя разам са мной,
што раблю і кажу я — тое ж чакае і іх,
кожная думка, што варушыцца ўва мне, гэтак жа варушыцца ў іх.
Я чароўна ведаю сваю ўласную самаўлюбёнасьць,
свае ўсяядныя радкі, роўна такой даўжыні, як мне трэба,
і хачу, хто б вы ні былі, вас напоўніць сабой.
Гэтая мая песьня — не катрынка звычайных слоў,
яна ставіць рэзкія пытаньні, забягае наперад, але й падводзіць бліжэй,
гэтая кніга надрукаваная й зьвязаная — а як жа друкар? А хлапчук,
ягоны памочнік?
Добра зробленыя фатаздымкі — а як жа сама твая жонка ці дзяўчына побач,
у тваіх моцных абдымках?
Ваенны карабель у сталёвай брані, у вежах магутныя гарматы —
а яго адважныя капітаны й інжынэры?
У дамах посуд, запасы, мэбля — а гаспадар з гаспадыняй,
погляд іхных вачэй?
Неба ўгары — але тут ці над суседнім парогам, ці над домам насупраць?
Гістарычныя сьвятыя й мудрацы — а як наконт цябе самога?
Казані, крэда, тэалёгія — а неспасьцігальны чалавечы розум?
І што такое розум? А каханьне? А жыцьцё?
43.
Я не пагарджаю вамі, сьвятары ўсіх часоў, усіх канцоў сьвету,
мая вера — найвялікшая з усіх вер і найменшая з усіх вер,
я прызнаю старажытныя й сучасныя вызнаньні і ўсё, што
між імі,
я веру, што буду зноў жыць на Зямлі праз пяць тысяч
гадоў,
чакаю адказаў ад аракулаў, шаную багоў, пакланяюся сонцу,
раблю фэтыш зь першага-лепшага камня ці пня, чарую з хлудам
у шаманскім коле,
дапамагаю ламу ці браміну абвешваць стоды ліхтарыкамі,
танчу ў вуліцах пры фалічнай працэсіі, апантаны й аскетычны,
лясны гімнасафіст,
п’ю медавіну з келіху-чэрапа, багомлю Шастры і Веды,
прыслухоўваюся да Карану,
узыходжу па пірамідах-тэакалі, набрынялы крывёй з камянёў і нажоў,
б’ю ў бубен са зьмяінай скуры,
прымаю Эвангельле, таго, хто быў укрыжаваны, не сумняюся
ў ягонай боскасьці,
кленчу разам з усімі, далучаюся да пурытанскай малітвы, ці проста
цярпліва сяджу на царкоўнай лаўцы,
велягору й трызьню ў прыступе шалу, ці чакаю, лежачы нерухома, як мёртвы, што
мой дух дасьць мне крылы,
гляджу на брук і зямлю перад сабою, ці ўдалеч, прэч ад бруку й
зямлі,
адзін з тых, хто варочае карагод карагодаў.
Адзін з чальцоў гэтага дацэнтравага й адцэнтравага людзкога месіва, я рухаюся й гавару
як чалавек, што разьмяркоўвае абавязкі перад ад’ездам.
Роспачныя недавяркі, нудныя й адасобленыя,
легкадумныя, змрочныя, бязрадасныя, гнеўныя, пакрыўджаныя, бессардэчныя, бязбожныя —
я ведаю вас усіх, я ведаю мора пакуты, сумневу,
паняверкі й бязьвер’я.
Як лупяць кітовыя хвасты!
Як яны вывіваюцца з хуткасьцю бліскавіцы, у спазмах і струменях
крыві!
Суміцеся, акрываўленыя хвасты зьнявераных і пахмурных гаротнікаў,
мне належыць месца між вамі, як і між усімі астатнімі,
мінуўшчына цісьне на вас, на мяне, на ўсіх нас абсалютна аднолькава,
і яшчэ нявыпрабаванае разам з прышлым — абсалютна пароўну вашае, маё
і ўсіх.
Я ня ведаю, што за яно, нявыпрабаванае і прышлае,
але ведаю, што і яно ў сваю чаргу выявіцца дастатковым і дасьць рады.
Яно ўлічвае кожнага, хто праходзіць міма, кожнага, хто спыняецца, і кожнаму
дае рады.
Яно ня можа абмінуць памерлага й пахаванага юнака,
ані памерлай маладзіцы, якую пахавалі зь ім побач,
ані малое дзіця, што толькі зазірнула ў пакой, і больш яго ўжо
ня бачылі,
ані старога, што пражыў бяз мэты, і адчувае праз гэта горыч,
гарчэйшую за жоўць,
ані сухотніка ў прытулку для бедных, даведзенага туды ромам і беспарадкам,
ані незьлічоных забітых і разьбітых, ані жорсткіх дзікуноў кобу, якіх клічуць
«гноем чалавецтва»,
ані інфузорый, што толькі плаваюць з адкрытым ротам, чакаючы ежы,
ніводнай рэчы на зямлі, ані ў глыбі найстарэйшых на зямлі
магіл,
ніводнай рэчы ў мірыядах сфэр, ніводнай зь мірыядаў мірыядаў істот,
што іх насяляюць,
ніводнага ймгненьня сучаснасьці, ніводнага каліўца нашых ведаў.
44.
Час мне шчыра паспавядацца — давайце ўстанем.
Я адкідаю тое, што вядома —
я выпраўляю разам з сабою ўсіх мужчын і жанчын наперад, у Невядомае.
Гадзіньнік паказвае момант — але дзе зірнуць, каторая вечнасьць?
Пакуль што мы спажылі трыльёны летаў і зім,
але яшчэ трыльёны наперадзе, і яшчэ трыльёны пасьля.
Нараджэньні прынесьлі нам багацьце й разнастайнасьць,
і новыя нараджэньні прынясуць нам багацьце й разнастайнасьць.
Я не называю аднаго больш а другога менш вялікім,
што належыць сваёй эпосе й месцу — роўнае з усімі.
Чалавецтва катавала цябе, зайздросьціла табе, мой браце,
сястра мая?
Я спачуваю вам, але мяне ніхто не катаваў, ніхто мне не зайздросьціў,
усе былі ласкавымі са мною, я ня маю ні з кім рахункаў і не нашу ў сэрцы горычы,
(нашто яна мне, тая горыч?)
Я — вяршыня росквіту ўсяго, што ўжо спраўдзілася, і зародак усяго,
што будзе.
Я заношу нагу над найвышэйшай прыступкай сходняў,
кожны мой крок роўны некалькім стагодзьдзям, і з кожнай прыступкай зьмяшчае
ўсё болей стагодзьдзяў,
я сумленна пратупаў з самага нізу ажно сюды, і ўсё ўздымаюся і ўздымаюся.
Шэраг за шэрагам паўстаюць за мною й раскланьваюцца са мною здані,
далёка-далёка ўнізе я бачу агромністае Першанішто, і ведаю, што быў ужо нават тады,
проста, нябачны, чакаў свайго часу, адпачатна, спаў сабе ў летаргічным хомары,
не сьпяшаўся, сьпеў, як дыямэнт, не баючыся сьмярдзючага вугля.
Доўга сьціскалі мяне ў абдымках — задоўга, даўжэзна.
Нечувана марудна рыхтавалі мне глебу,
рукі, што спрыялі мне, былі ветлыя й вартыя веры.
Сусьветныя цыклі штурхалі маю калыску замест колаў параплаву,
веславалі як вясёлыя весьляры;
зоркі, каб вызваліць мне месца, расступіліся ўбакі, перанесьлі свае арбіты,
высылалі свае флюіды, апекаваліся маім асяродзьдзем.
Перш чым мая маці мяне нарадзіла, мне паказвалі дарогу цэлыя пакаленьні,
мой зародак ніколі ня спаў у шапку, нішто не магло прыдушыць яго цяжарам.
Дзеля яго туманнасьць змацавалася ў цьвёрдую кулю,
доўгія павольныя слаі назапашваліся, каб стварыць яму падмурак,
шматлікая расьліннасьць яго сілкавала,
пачварныя яшчарападобныя істоты насілі яго ў ратах, пяшчотна ўзяўшы
на захаваньне.
Усе сілы нястомна працавалі, каб завяршыць мяне й дагадзіць мне,
і вось я стаю тут і цяпер, з сваёй магутнай душою.
45.
О, пара юнацтва! гнуткасьць пад вечным ціскам!
О, пара мужчынства, ураўнаважаная, квяцістая, поўная.
Мае каханыя душаць мяне,
поўняць вусны, ціснуцца ў поры скуры,
пераймаюць мяне ў вулічным натоўпе, у публічных месцах, прыходзяць да мяне
галышом уначы,
а ўдзень вітаюць мой човен з рачных камянёў, сьвісьцяць і цвыркаюць
над маёй галавой,
выкрыкваюць маё імя з клюмбаў, вінаграднікаў, хмызьняку,
асьвятляюць сабою штомомант майго жыцьця,
цалуюць мяне пяшчотнымі гаючымі пацалункамі,
моўчкі выносяць у прыгаршчах свае сэрцы й аддаюць іх мне
ў карыстаньне.
Узвышана паўстае старасьць! Вітаю цябе, невымоўная грацыя дзён
уміраньня!
Кожны стан абвяшчае ня толькі сябе, ён яшчэ абвяшчае, што вырасьце
потым з гэтага стану,
і цёмная ціша абвяшчае ня менш за астатняе.
Я адкрываю свой люк уначы і бачу далёка раскіданыя зорныя сыстэмы,
і ўсё тое мноства ўгары, якое я здольны расчытаць вокам, ёсьць толькі самым
ускрайкам яшчэ далейшых сыстэмаў.
Яны разгортваюцца ўсё шырэй а шырэй, большаюць, вечна большаюць,
мкнуцца і мкнуцца вонкі — няспынна.
У майго сонца — сваё сонца, вакол якога яно слухмяна варочаецца,
а тое разам зь сябрамі далучаецца да грамады яшчэ вышэйшага ўзроўню,
і ўсё большыя сыстэмы ўтвараюцца, і ўсё меншымі здаюцца сыстэмы ўсярэдзіне.
Няма гэтаму спыну й ніколі ня можа быць спыну,
калі б я, вы, усе сьветы, усё на іхных паверхнях і пад,
зараз жа зноў сталі туманнасьцю, віраваньнем бляклай пены,
доўга гэта не патрывала б,
мы несумненна зноў дайшлі б туды ж, дзе мы цяпер,
і несумненна не спыніліся б, а йшлі дальш а дальш.
Некалькі квадрыльёнаў эпох, некалькі актыльёнаў кубічных міляў, —
не падганяй іх, абы падганяць, і не змушай іх нудзіцца чаканьнем,
час і прастора — толькі часткі, усё ёсьць толькі часткай.
Як далёка б ты ні бачыў, за краем твайго акаёму — бясконцасьць прастору,
колькі б ты ні лічыў, навокал цябе — бясконцасьць часу.
Маё спатканьне дамоўленае, гэта пэўна,
Госпад прыйдзе на яго першы й пачакае, пакуль я пагаджуся на найлепшыя ўмовы,
вялікі Сябар, верны каханак, па якім я тужу, сустрэне мяне.
46.
Я ведаю, што мне дадзеныя найлепшыя час і прастора, нямераныя
й невымерныя.
Я нястомна бадзяюся, вандрую, (хадзіце, паслухайце ўсе!)
мяне лёгка пазнаць паводле непрамакальнага плашча, добрых ботаў
і драўлянага кія,
ніводны зь сяброў не расьсядзецца ў маім крэсьле,
бо я ня маю ні крэсла, ні веравызнаньня, ні філязофіі,
не вяду ўвечары нікога да стала, у бібліятэку, на біржу,
але вяду кожнага з вас, мужчыны й жанчыны, на ўзвышша,
абняўшы вас левай рукою вакол пасу,
а правай паказваю на абшары кантынэнтаў і на агульны
гасьцінец.
Ані я, ані хто іншы ня пройдзе па гэтай дарозе за вас,
вы самі мусіце па ёй прайсьці.
Шлях недалёкі, рукою падаць,
магчыма, вы ўжо ідзяце гэтай дарогаю з нараджэньня, проста
ня ведалі самі,
магчыма, яна пралягла паўсюль, па вадзе і зямлі.
Закідвай на плечы свае транты, сынку, я закіну свае, і
пасьпяшаймася,
чароўныя гарады й вольныя плямёны наведаем мы па дарозе.
Калі стомісься, я вазьму абедзьве торбы, а твая рука адпачне на маім
сьцягне,
а потым прыйдзе час — і ты зробіш мне тую ж ласку,
бо як толькі мы выйдзем — ня будзе ўжо калі зноў прылегчы.
Сёньня на досьвітку я ўзьняўся на ўзгорак і зірнуў у перапоўненае
неба,
і спытаўся ў свайго духу, «Калі мы асягнем усе гэтыя
сьветы, натолімся імі, уведаем у іх усё да драбніцы,
ці насыцімся мы тады, ці задаволімся?»
І мой дух адказаў, «Не, мы толькі выйдзем на новую вышыню і пойдзем
далей».
Ты таксама задаеш мне пытаньні, я чую цябе,
і мой адказ — не магу даць адказу, ты мусіш сам усё спраўдзіць.
Прысядзь на хвілю, сынку,
вось хлеб — паеш, малако — папі,
але як толькі ты высьпісься ў мяккай пасьцелі і адновіш сілы, я
пацалую цябе на разьвітаньне і адкрыю весьнічкі,
каб ты мог сысьці.
Досыць табе ўжо сьніць абы-што,
цяпер я змываю з тваіх вачэй гной,
прывыкай да зіхценьня ночы, зьзяньня кожнага моманту
твайго жыцьця.
Досыць табе ўжо баязьліва трымацца дашчанай прыстані,
цяпер я хачу, каб ты быў бясстрашным плыўцом,
скоч за борт у адкрытае мора, вынырні, кіўні мне й крыкні,
з усьмешкаю адкідаючы назад валасы.
47.
Я — настаўнік волатаў,
той, хто дзякуючы мне займее шырэйшыя грудзі за мае, будзе доказам
шырыні маіх грудзей,
і найбольш шануе мой стыль той, хто зь яго дапамогай зьнішчыць
настаўніка.
Таму я люблю хлапчука, што стане мужчынам не праз успадкаваную моц,
а сам па сабе,
ён зух, а ня цаца, не прыстасаванец ці баязьлівец,
ён любіць сваю мілую, яму смакуе смажаніна,
непадзеленае каханьне й пагарда раняць яго глыбей за вострую
сталь,
ён першаклясны вершнік, баец, плывец на чоўне, ён трапляе ў яблычак,
добра сьпявае й грае на банджа,
ён аддае перавагу тварам з шнарамі, бародамі й восьпінамі
перад тварамі чысьцюляў,
і тым, хто як сьлед загарэў — перад тымі, хто хаваецца ад сонца.
Я вучу, каб кожны ішоў уласнай дарогай — але як яны пойдуць безь мяне?
Зь цяперашняй хвіліны я іду з табой, кім бы ты ні быў,
мае словы будуць сьвярбець табе ўвушшу, дакуль ты іх не зразумееш.
Я кажу гэта ўсё ня дзеля долара ці каб чымсьці запоўніць час,
чакаючы параплаву,
(Гэта вы, а ня я, гаворыце ўжо так доўга, я замяняю вам
язык,
у вашым роце ён яшчэ на прывязі, а ў маім памалу разьвязваецца.)
Я клянуся, што ня буду больш казаць пра любоў ці сьмерць ні пад якой страхою,
ня буду больш наагул тлумачыць, што маю на ўвеце, — хіба толькі таму ці той,
з кім буду сам-насам ночыць пад адкрытым небам.
Калі хочаце мяне зразумець — ідзіце ў горы ці на ўзьбярэжжа,
першы-лепшы камар — вось тлумачэньне, а кропля ці гойданьне хваляў —
вось ключ,
молат, вясло, ручная піла паўтараюць мае словы са мною.
Глухі пакой або замкнутая ў сабе школа ня чуюць мяне,
валацугі і дзеці — нашмат лепшыя слухачы.
Найбліжэйшы мне — малады машыніст, ён добра ведае мяне,
дрывасек, які бярэ з сабою сякеру й гарлач, штодня бярэ
з сабою мяне;
парабак, што арэ ў полі, рады гуку майго
голасу,
на караблях пад ветразямі ідуць мае словы, я плыву разам з рыбакамі й матросамі,
якіх так люблю.
Салдат на стаянцы ці на маршы — мой слухач,
у ноч перад непазьбежным боем многія клічуць мяне, і я не магу іх
расчараваць,
у такую ўрачыстую ноч (мажліва, апошнюю для іх) тыя, што ведаюць мяне —
шукаюць мяне.
Твар самотнага паляўнічага, загорнутага ў коўдру, цярэцца аб
мой твар,
рамізьнік, што думае пра мяне, не заўважае падскокваньня брычкі,
маладая маці й старая маці разумеюць мяне,
дзяўчына й кабета на момант застываюць з іголкай у руцэ і ня ведаюць,
дзе апынуліся —
і яны, і ўсе астатнія не забудуцца, што я ім казаў.
48.
Я сказаў, што душа ня значыць больш за цела,
і сказаў, што цела ня значыць больш за душу,
і што нічога, нават Бог, ня значыць для чалавека больш за яго самога,
і што перайсьці безь любові хоць бы толькі праз поле — гэта як ісьці на свае
хаўтуры ўва ўласным саване,
і што я альбо вы бяз шэлегу ў кішэні можам займець найлепшую
зямлю,
і што адзіны імгненны позірк, адзіная фасоліна ў струку могуць зблытаць
усе веды за ўсе папярэднія часы,
і што няма занятку ці працы, у якіх малады чалавек ня мог бы выявіць
сябе героем,
і што самая падатлівая з рэчаў ёсьць калодкай, на якой варочаецца
сусьветнае кола,
і я кажу ўсім мужчынам і жанчынам: Хай вашая душа не ніякавее й
не бянтэжыцца перад мільёнам сусьветаў.
І я кажу чалавецтву: Не пераймайцеся Богам,
вось я, пераймаючыся ўсім, не пераймаюся Богам,
(Ніякая пасьлядоўнасьць словаў ня выкажа майго замірэньня з Богам,
як і са сьмерцю.)
Я чую і ўспрымаю Бога ўва ўсім, але не разумею Бога
ні каліва,
і не разумею, хто ўжо там такі можа быць дзівосьнейшы за
самога мяне.
Навошта мне бачыць Бога лепей, чым бачыць сьвятло гэтага дня?
Я бачу кавалак Бога ў любую з дваццаці чатырох гадзін, у любы яе
момант,
у тварах мужчын і жанчын я бачу Бога, як і ў адлюстраваньні ўласнага
твару,
я натрапляю на Богавы цыдулкі, кінутыя на вуліцах, і кожная зь іх падпісаная
Ягоным імем,
але я пакідаю іх там, дзе яны ляжаць, бо ведаю, што куды ні пайду —
абавязкова буду трапляць на новыя, і так назаўсёды.
49.
А што да цябе, Сьмерць, і да тваіх горкіх абдымкаў уміручасьці, то марна
спрабуеш ты мяне ўстрывожыць.
Акушэр ідзе працаваць і не нэрвуецца,
я бачу, як спрактыкаваная рука націскае, трымае, падхоплівае,
я нахіляюся над парогам гэтых выкшталцоных пругкіх дзьвярэй
і бачу выйсьце, бачу палёгку і вызваленьне.
Што да цябе, Труп, то па-мойму ты — добрае ўгнаеньне, і гэта для мяне
не абраза,
я ўдыхаю салодкі водар жывых белых ружаў,
я лашчу поўныя вусны лісьця, гладжу гладкія грудзі гарбузоў.
Што да цябе, Жыцьцё, то мяркую, што ты — гэта спадчына многіх сьмерцяў,
(Няма сумневу, я сам паміраў ужо дзясяткі тысяч разоў.)
Я чую ваш шэпт, О, нябесныя зоры,
о, сонцы, — о, травы на магілах, — о, несупынныя перамены і
чаргаваньні, —
калі б вы маўчалі, як бы я мог нешта сказаць?
З каламутнага стаўка пасярод восеньскага лесу,
з поўні, што ў шаргатлівай спадніцы спускаецца па прыступках прыцемкаў,
пырсьніце, іскры дня напярэдадні скону — на чорнае гальлё, што раскладаецца
ў гноі,
на сухое вецьце, што стогне й трызьніць у няўцямнае мове.
Я паўстаю з поўні, я паўстаю з ночы,
я бачу, што прывідны бляск ёсьць водбліскам палуднёвага сонца,
жменю якога трывалы комель адшкадаваў парастку, вялікаму ці малому.
50.
Ува мне ёсьць яно — ня ведаю, што за яно, — але ведаю, што яно ўва мне
ёсьць.
Выкручанае й спацелае, маё цела спакайнее й астуджаецца,
я сплю — доўга сплю.
Тое яно — невядомае — безыменнае — нявымаўленае слова,
якога няма ў слоўніках, яно ня выраз і ня сымбаль.
Яго размах большы за размах арэляў Зямлі пада мною,
яно сябруе са сьветабудовай, чые абдымкі абуджаюць мяне.
Бадай, я мог бы сказаць болей. Адны накіды! Я замаўляю слова за сваіх братоў
і сясьцёр.
Вы разумееце, браты мае й сёстры?
Яно не хаос і ня сьмерць — яно ёсьць форма, хаўрус, плян — вечнае
жыцьцё — Шчасьце.
51.
Мінулае й цяперашняе чэзнуць — я іх напоўніў і спустошыў.
Я кіруюся далей, запаўняць наступны віток будучыні.
Гэй, ты там, уверсе! Слухач! Маеш, чым са мной падзяліцца?
Глядзі мне ў вочы, пакуль я надыхваюся пакрыёмым сутоньнем,
(Давай шчыра, ніхто нас ня чуе, а я пабуду яшчэ толькі
хвілю.)
Я супярэчу сабе?
Ну што ж, значыць, супярэчу,
(Я агромністы, ува мне — натоўпы.)
Я засяроджваюся на тых, хто бліжэйшы, чакаю ў прахоне дзьвярэй.
Хто ўжо адпрацаваў на сёньня? Ану, хто першы даеў
вячэру?
Хто хоча са мною пагаварыць?
Пагамонім, пакуль я тут? Ці для вас ужо мой заклік запозьні?
52.
Стракаты ястраб праносіцца міма й закідае мне, што я
балбатун і абібок.
Я гэткі ж, як ён, абсалютна неўтаймаваны, гэткі ж няўцямны,
мой дзікі ёкат гучыць па-над стрэхамі сьвету.
Апошні павеў дня яшчэ крыху затрымліваецца дзеля мяне,
адкідвае мой сылюэт, такі ж праўдзівы, як усе астатнія, на пацямнелыя
дзікія краявіды,
а потым закалыхвае мяне, і я выпараюся, блякну.
Я сыходжу, празрысты, як паветра, сівыя пасмы пагойдваюцца наўздагон сонцу,
мая плоць пераліваецца цераз край, яе падбіраюць пакрытыя карункамі гарлачы.
Я пакідаю сябе ў спадчыну глебе, каб расьці ў сваёй любай траве,
а калі зноў спатрэблюся — шукай мяне пад падэшвамі ботаў.
Наўрад ці ты пазнаеш мяне й зразумееш,
але я пайду табе на карысьць так ці іначай,
ачышчу тваю кроў, падсілкую яе.
Калі ня знойдзеш мяне адразу — не ўпадай у роспач,
няма тут — ну, пашукай яшчэ недзе,
дзесьці ж я ўрос і, напэўна, чакаю цябе.
1855 г.
