Пляж у Доўэры
(Dover’s Beach)
На мора лёг спакой.
Прыліву час; сьвятло між астравоў
прасьцёрла поўня; зь цемры бераг той
міргнуў агнём; ангельскай стромы мур
магутна зьзяе ў поўнай цішыні.
З акна начную слодыч удыхні!
І толькі там, на паласе берагавой,
дзе наступ мора на нішто сышоў,
ты чуеш? жвіру ціхі перасып:
каменьне хвалі цягнуць перш углыб,
а потым на пясок вяртаюць зноў,
і так няспынна, вечна, назаўжды,
памалу той жа сьпеў вядуць, сюды
прыносячы адвечны жалю ўздых.
Сафокл даўным-даўно
на беразе эгейскім чуў яго,
што песьняра на думку навяло
пра вечны карагод людзкіх пакут —
на поўначы далёкай, тут
у тым жа гуку тых жа думак нам чутно.
Калісьці быў
прыліву час для Мора Веры, і яно
гірляндай зыркай зьзяла ўкол зямлі.
Ды зараз мне адно
працяглы, горкі чуцен стогн — адліў,
што агаляе дно
глыбіняў жудасных, ажно
сьвет дрыжыкі ад страху пранялі.
Адно з адным
нашто хітрыць, каханая! сьвет нам
здаецца ў чымсь падобным нашым снам —
непрадказальным і шматколерным такім,
але ж няма суцехі, ласкі, шчасьця ў ім;
мы мітусімся, з тропу зьбітыя трубой,
бы войскі, што на роўнядзі начной
зьнянацку стрэліся і завязалі бой.
Старэньне
(Growing Old)
Старэньне — гэта час,
калі сыходзіць прэч цялесны спрыт,
вачэй згасае бляск?
Калі краса здымае свой вянок?
Ня толькі. Што ж яшчэ?
Час, калі наша моц —
ня проста спрыт, а моц — ідзе на спад?
Нямее цела ўсьцяж,
калі дакладнасьць траціць кожны рух,
зьнікае пругкасьць шчап?
Так, анягож! Але —
інакш, чым уяўляла маладосьць!
Не асьвяжыць жыцьця
зары заходняй мяккае сьвятло,
скон залачоны дня!
Ня ўбачым сьвету мы
прарочым зоркім вокам, з вышыні,
з расчуленай душой;
мінулага ня ўчуем паўнату,
аплакаўшы яго!
Старэць — даўгія дні
не адчуваць, што быў ты малады.
Замураваны ў лёх
сучаснасьці, за тыднем тыдзень гніць,
за месяцам — другі.
Цярпець, і нават боль
няярка, напалову адчуваць:
у глыбіні душы
пра іншага цябе жыве ўспамін,
ды пачуцьця няма.
І ўрэшце, пад канец —
замерзнуць усярэдзіне суздром;
сябе самога здань,
чуць воплескі, што ад імя твайго
прымае цень пусты.
Суцяшэньне
(Consolation)
Сонца за хмарай,
дым над дамамі
ўсюды вакол мяне;
цьмяная роспач —
груз на душы.
Хай я смуткую,
безьліч напрамкаў
сьвет прапаноўвае,
безьліч настрояў
іншым дае.
Там, на тыбэцкіх
кляштарных стрэхах,
сьцеленых золатам,
у Лхасе ўзьнёслай
сонца зіхціць.
Мармур стагодзьдзяў
Музы трымаюць;
сьцежкі цяністыя
пры жоўтым Тыбры
зьзяюць красой.
Дзіўны гармідар
порцік турбуе,
ды ў іхных тварах — як
на Геліконе
ўзьнёслы спакой.*
Недзе ў пустэльні,
на сьпёчнай вулцы
горада ў Афрыцы
просіць падачкі
старац сьляпы.
Дзёрзкасьцю злодзей,
сьціхлы ў засадзе,
зь ім не зраўняецца,
чуйнасьцю зроку —
прагны хіжак.
Палкасьць самумаў
выела вочы;
скарбы ўсе страчаны.
Не пакідае
нэндза хіба.
Чэрвеньскі ветрык
зь летняга поля
ласкай агортвае
юных каханкаў
шчасны экстаз.
Голасам сьлёзным
разам благаюць:
«Радасьць хай вечнаю
будзе, Фартуна!
Час запыні!»
Круціць багіня
голавам строга:
час па-ранейшаму
стрэлкі штурхае;
момант сышоў.
Каб затрымала,
даўшы паблажку,
гульні пяшчотныя —
тым зацягнула б
недзе бяду.
Чыстыя хвілі
собскага шчасьця
вечна я доўжыў бы —
тысячы ж прагнуць
іх завяршыць.
Моманты скрухі,
што я найлепей
зьнішчыў бы, іншыя
ў шчасьці праводзяць
і цеплыні.
Не наракайма,
час справядлівы
і неўпярэджаны:
кожнаму дорыць
хвілі сьвятла.
*Верш напісаны ў часе аблогі Рымскай рэспублікі французскімі войскамі Люі Напалеона (1849).
Фрагмэнт хору для «Дэяніры»
(Fragment of chorus of a «Dejaneira»)
О, ты, свавольны розум чалавечы,
неўтаймаваны невук, бег няпэўных думак!
Хоць не смуткуе люд, што ты такі —
ды я смуткую!
Рэдка калі ў час дабрабыту
шукаеш ты ў багоў парады.
Пыхлівы, абмежаваны, самаўлюбёны, ты жывеш адзін.
У глыбокай цішыні
дзікіх цясьнін, сьцюдзёных ручаёў
наведнікаў чакаюць марна
бажніцы строгія аракулаў.
А ў час выпрабаваньняў
ты сам сябе ўважаеш за сьвятло,
хоць дзіўным чынам перакручваеш усё, што чуеш.
Не, ты не апранеш
сьвяшчэннай мантыі прарокаў на тых, хто юны сэрцам,
на чыстыя, чулыя душы.
У тым, аб кім, напрыканцы
страшэнных высілкаў і болю,
багі абвесьцяць, што спакой нарэшце
яму сасланы звыш, —
у ім ты хочаш бачыць увасабленьне
бясхмарнай старасьці ў шчасьлівым доме:
адно такі канец ты славіш.
Не, толькі той, за кім у росквіце
жыцьця, у поўнай сіле,
у непазбытым розуме, з душою
сьвежай, ня зьнішчанай, не заняпалай,
навечна, заскуголіўшы жалобна,
зачыніць места сьмерці браму, —
той, я лічу, жыў пад шчасьлівай зоркай.
Вакханалія
(Bacchanalia)
І
Прыходзіць вечар, нівы змоўклі.
Рачулка з горлам перасохлым,
удзень прыціхлая, чуваць
гучней; пусьцее сенажаць.
Калёсы звонкія маўчаць,
касцоў гамонка, цюцькаў брэх
даносяцца з-пад сонных стрэх.
Дзень працу скончыў, на пакосе
нікога больш не засталося.
Чабору ўзяўшы на вышынях
і белай бузіны, шыпшыны
з кустоўя прыхапіўшы квецень
і крыху дзікай мяты, вецер
прынёс з начною прахалодай
дню болей не патрэбны водар.
Зірні, над чыстым гарызонтам
пульсуе першароднай зоркай
нябёсаў вільгаць над пагоркам.
Прыходзіць вечар, нівы змоўклі.
Крокам і скокам,
стоп, паварот —
порхае, кружыць
цуг, карагод —
тырсы ўзьлятаюць
высока па-над,
з плеч ападае
валос вадаспад —
скачуць мэнады
дзіка ў палях,
кроў ім дурманяць
век ды Іякх.
Галас разносячы
ў ціхіх краёх,
гойдаюць сьцёгнамі,
топчуць мурог.
З квецені сплецены
стужкі гірлянд,
поўняць ваколіцу
крык і гульня.
Што ж замаркоціўся,
змоўк, пастушок?
Дудкай пацешыў бы,
рынуўся ў скок!
Не заварожвае
радасьць уцех?
Гладкія плечы ды
ў поглядзе сьмех?
Шчочкі ружовыя —
слодыч, зірні!
— Надта шкадую я
той цішыні!
ІІ
Канец эпохі, ціша ў сьвеце.
Век дасказаў, што меў на ўвеце —
дазьзялі слынныя прамоўцы,
сышлі ў нябыт майстры ў рыфмоўцы,
адваяваў ваяр суворы,
мысьляр дамазгаваў, акторы
дайгралі, скульптар скончыў творы,
мастак запоўніў фрэскай сьцены,
і крытык вырак, хто зь іх цэнны.
Сышлі навечна змагары —
здай дзіду, луку не бяры,
слабы ў рабы, круты ў цары.
І ў цішыні пасьля баёў
наш слых адрозьнівае зноў
усё гучнейшы, чысты звон
раней адрынутых імён
тых, хто ў сьпякотнай завірусе
душой і целам задыхнуўся.
І над раўнінаю, дзе здані
вялі забытыя змаганьні,
над дзікім полем, у туманах,
дзе столькі зорак пахаваных,
фігур, уплываў, рэпутацый —
павольна сталі падымацца
ўгару адно ці два сьвяцілы,
каб вечна зьзяць нам зь небасхілу,
як зоркі над гарою сьвецяць.
Канец эпохі, ціша ў сьвеце.
З пырскамі й громам
хвалі марской,
з крыкам, што вечны
гоніць спакой,
прах расьцярушыўшы
могілак, вех,
помнікаў колішніх,
мкне новы век.
Плыні ствараюць
крытык, пясьняр,
нормы — палітык,
школы — мысьляр.
Час пачынаецца
быццам з нуля,
поўніцца дзеямі
й крыкам зямля.
Што ж замаркоціўся,
лірык, замоўк?
Гімнам пацешыў бы
нас, абібок!
Што ты заглыбіўся
ў мары? Зважай,
як зьзяе фарбамі
плыткі ручай!
Ах, што за геніі!
Дар, досьціп, спрыт!
У кожным дзеячы —
Цэзар і Піт!
Глянь, Рафаэлі йдуць
у чарадзе!
Во ўжо Шэксьпіры дзе,
Фідыі дзе!
Як ім румянец да
твару, зірні!
— Надта смуткую я
па цішыні!
Сучасным сьвет зачараваны,
паэт былыя помніць станы;
што пройдзена — чын, думка, слова, —
вяртаецца абавязкова.
Эпілёг
(Epilogue)
Я быў пясьняр; ды Муза
ўзлавалася, забрала арфу —
сьпеў перарвала жорстка
і ў гневе бразнула па струнах.
Дажджы красавіка
праносяцца па Ёркшырскіх амшарах,
скрозь непагадзь
пагоркі ледзь відаць, і лівень
лупцуе сьвежую магілу.
Несупакоеныя душы!
— У цёмным перагноі, цэху
прыроды, што працуе без адхланьня,
у вечным руху
сябе вы адшукаеце ізноў!
Будучыня
(The Future)
Ад нараджэньня чалавек — вандроўнік,
народжаны на караблі,
які рака люляе Часу;
цікаўнасьць з радасьцю яго перапаўняюць,
ён цягне рукі да сьвятла,
упервае пагляд у берагі абапал.
Думкі ягоныя — як тое, што ён бачыць.
То апрытомнее
там, дзе засьнежаны горны перавал,
рэха разносячы арліных крыкаў,
сьцеле ў глыбокай цясьніне калыску
нованароджанай празрыстай ручаіне;
ці то сьвятло найперш убачыць там,
дзе рака ў зіхоткіх колах
ляніва ўецца па раўніне;
а то найперш пачуе прагны гук, зь якім глытае мора —
якім ёсьць прыбярэжны сьвет,
такі ж і чалавечы розум.
Дарэмна кожны па дарозе
снуе і прыдумляе
краіны, праз якія рака Часу
перад ягоным прабуджэньнем прамінала
ці праміне пасьля таго, як ён заплюшчыць вочы.
Ён ведае адно адцінак той,
дзе сам плыве; і толькі тыя думкі,
што выклікае навакольле, ёсьць ягонымі.
Хто зноў калі пабачыць
зялёную Зямлю каля вытокаў Часу?
Уявіць ейныя залітыя сонцам
раўніны, некранутыя плугам?
Хто здольны думаць так,
як думалі плямёны, што па ёй тады хадзілі, ейныя
дужыя першынцы?
Хто зь дзяўчат
ведае сэрца сваё так,
як ведала Рэбэка, што ў ім чытала, седзячы
пры студні ў цені пальмы надвячоркам?
У чыіх грудзях
бруіць глыбокая, празрыстая
крыніца пачуцьця так пэўна, так спакойна?
Які паэт,
свой зрок напружыўшы, здольны разгледзець
сутнасьць Бога, сьвету і душы
прынамсі напалову
так выразна, як адчуў іх Маісей,
калі ўначы ляжаў ля свайго статку
ў залітай зорамі арабскае пустэльні?
Як ён, устаць і падпарадкавацца
знаку Ўсявышняга?
Адцінак, па якім цяпер нясе
нас рака Часу — роўнядзь.
Спакой ранейшых берагоў застаўся ззаду.
Ейная плынь цячэ між гарадоў,
хрыпіць тысячай крыкаў.
Мы — зь ёю, і нашыя душы —
зьбянтэжаныя, як тыя крыкі,
зьменлівыя й абмежаваныя, як тое, што мы бачым.
Таму мы кажам, што спакой навечна
пакінуў плынь рачную Часу.
Што чорнай, прагнай рысай гарады
будуць сьціскаць яе ўсё болей;
што шум на берагах будзе гучнець,
што гандаль на рацэ будзе ўсё шчыльнейшы,
роўнядзь вакол — усё больш нуднай,
сонца над галавой — больш жорсткім.
Што больш ніколі тыя, хто плыве,
высакароднага ня ўбачаць краявіду,
душу ізноў спакоем не натоляць.
Але што ў нас наперадзе — ня знаем мы,
і не ўяўляем, што далей настане.
А раптам рака Часу
будзе расьці, і гарады на берагах
будуць адкідваць мігатлівыя агні
на ўсё шырэйшую, магутнейшую плынь —
тады яна, мажліва, набудзе калі не спакой
сваіх былых скалістых берагоў,
дык нейкі не падобны да ранейшых, урачысты мір.
І шырыня вады, і маўкліня
бязьмежнага прастору перад ёю,
і ток жвавейшы, што з набліжэньнем
да Акіяну стане пеністым, магчыма
душы вандроўніка дадуць супакаеньне
сярод усё шырэйшай бляклае пустэльні, разам з тым,
як у смузе пачнуць хавацца берагі,
як зоркі зьявяцца, а вецер ночы
рацэ падорыць
пошапт і пахі мора без канца і краю.
Requiescat
Хай сьпіць на ружах, ружах,
ня трэба кідаць ціс:
ах, не сыду чаму ж я
за ёю ў сон і ціш?
Усьмешкай пакрыёма
дарыла ўсім сьвятла,
ды ў сэрцы стома, стома
яе перамагла.
Зацягваў вірам, вірам
шумлівы неспакой,
душа ж хацела міру,
і мір нарэшце зь ёй.
Ня мог свабодна ў клетцы
дух выдыхнуць жывы —
на гмах прасторны сьмерці
ён атрымаў правы.
Жыцьцё чалавечае
(Human Life)
Хто з нас, сьмяротных, пасьля клопатаў жыцьця
зь нябесным Сябрам стрэўшыся ў вышынях,
наважыцца прызнацца перад Ім:
«Супроць сваёй прыроды не грашыў я
і запаветам шчыра дадзеным Тваім
сумленна кіраваўся да канца»?
Ат, не ўпадайма ў паніку,
што па жыцьця нязнаным моры
не правядзём мы роўна карабель;
ня трэ баяцца, што ня знойдзем цэль,
калі нас звабіць гожы бераг некаторы
ці курс мы зьменім зь сябрам за кампанійку.
Ах! Вось каб кіравацца
ня правілам, а выпадкам маглі мы!
Прыхамацьцю! Вось гэта быў бы лёс!
Каб шторм нялюбы нам эскорт ушчэнт разьнёс,
то мілых берагоў не праплылі б мы міма;
ды давярацца выпадку — вар’яцтва.
Не! Як травы капешкі ад пракосу,
так адлятаюць убакі пласты вады
і з шумам падаюць абы-куды
абапал чорнае глыбокай баразны,
што працавіты карабель тарнуе носам:
да нас ужо ня вернуцца яны.
Так, кіраваныя нябачнымі Багамі,
мы ўсё адно пакінем ззаду, уначы
жыцьцёвым морам супраць плыні плывучы,
шмат цэляў, што не абіралі самі,
сяброў, якіх ня мелі права прыручыць,
дамы, занятыя несправядліва намі.
