МОЛОДЕЧНОМЕБЕЛЬ
Раптам знутры
пачулася балючае “О!”
Элізабэт Бішап “У прыёмным пакоі”
У Зялёным Лузе на вуліцы Каліноўскага
мы стаім і ў прыцемках чакаем,
пакуль будзе гатовая піцца:
адна Вясковая, а другая Гавайская.
У марозным паветры спальнага раёну
пах гатовага цеста і цыгарэт “Rothmans сінія”.
Тонкія калготкі не грэюць ногі,
і таму, стоячы, я варушу пальцамі ў ботах.
Мы гаворым пра ветлівага кухара,
пра літаратурную імпрэзу,
што зацягнулася,
пра знаёмых паэтак і празаікаў,
пра іхнія творы.
Спрачаемся, абмяркоўваем,
каго мы любім, за што,
і каго мы не любім зусім.
Звычайныя размовы
ў звычайнай (пісьменніцкай) сям’і.
Хочацца есці піцу, седзячы на канапе,
і глядзець серыял.
Раптам
між вялізных літар на краме
МОЛОДЕЧНОМЕБЕЛЬ
я бачу тое, што разбурае
усе назвы:
каліноўскага і зялёны луг
рассыпаюцца ўшчэнт!
скажае час:
апошнія пяць хвілін
і “піцца гатовая”
расцягваюцца
на пяць стагоддзяў!
яно дастае мяне з абалонкі
літаратурных размоваў,
скасоўвае наш шлюб,
абрубае замерзлыя ногі
палец за пальцам,
забірае голад і стому
і ўсё астатняе.
нашмат
жывейшая за мяне,
хоць дагэтуль няісная,
зорка
трасецца ад смеху
між літар
нечытэльнага слова
з майго быцця
***
Каму належыць маё імя?
Не мне дакладна.
Напэўна, маім бацькам,
якія аднойчы вырашылі,
што я гэта яно,
і пераканалі астатніх.
Напэўна, тым, хто мае права
пісаць яго ў дакументах
і побач клеіць
мой фотаздымак без усмешкі,
злучаючы тое, што я атрымала
на ўсё жыццё, і секундную слабасць.
Канечне, яно належыць табе,
хаця ты не часта ім карыстаешся.
Яно належыць маім сябрам і знаёмым,
якія, пабачыўшы ў натоўпе,
насаджваюць мяне на кручок імені
і падцягваюць бліжэй.
Маё імя належыць кожнаму,
хто яго ведае,
і будзе належаць кожнаму,
хто пра яго дазнаецца.
Але мне ніколі…
У дзяцінстве я спрабавала яго
на язык, як новую цацку.
Я ставіла над ім доследы,
дзелячы на склады,
мяняючы месцамі літары,
шукаючы, якая з іх лішняя,
а якую я люблю больш за ўсё.
І я любіла першую
і другую, і трэцюю,
а яны мяне не.
Маё імя слухалася іншых,
а я слухалася яго.
Я належу свайму імені,
а не яно мне.
Я ва ўладзе гэтых маленькіх
учэпістых літараў,
гэтых пранізлівых гукаў,
што прамаўляюцца чужымі ртамі.
Дзякуй табе, мая гаспадыня,
дзякуй табе, мой гаспадар Імя,
за тое, што не паміраю
ад голаду і самоты,
за тое, што ў чалавечым сусвеце
маю сваё найменне,
а значыць, сваё законнае месца,
строга абмежаванае
слоўнікавым артыкулам.
Не адрачыся, не скінуць,
Не знішчыць,
На месцы памерлага імені
На маім цемені
Нехта абавязкова пасадзіць новае –
Не вырваць і
Не вырвацца.
Каму належыць маё імя?
Не мне.
Вуліца
Вуліца мусіць
служыць машынам і пешаходам.
Вуліца мусіць
ад скрыжавання да скрыжавання
быць роўнай і падатлівай.
Вуліца, названая ад нараджэння
ў гонар вусатага генерала,
мусіць па-дзявочы прыязна ўсміхацца
сваёй белазубай раздзяляльнай паласой,
пакуль вірлавокія светлафоры
і шырокаплечыя хрушчоўкі
будуць сачыць без перадыху
за чысцінёй яе пляскатага цела.
Але ніхто з іх не ведае,
што вуліца прарастае ўнутр,
што вуліца выхавала пад сабой горы,
якія цягнуцца пахілымі вяршынямі
да самага цэнтру зямлі;
што вуліца выпусціла з сябе рэкі,
яны, смеючыся, вольна сцякаюць,
пазбягаючы грэбляў і мастоў.
Вуліца легла тварам уніз,
і пакуль топчуцца па ёй пешаходы
і коламі прыціскаюць яе машыны,
вуліца ціха й пяшчотна спявае
недзе там у душы,
пад асфальтам.
***
Цела паэта належыць яго радзіме.
Абяздоленая зямля прамаўляе ротам паэта,
Вочы паэта бачаць несправядлівасць пакутаў,
А вушы чуюць крыкі нявіннай ахвяры.
Валасы паэта становяцца дуба,
Ногі паэта прарастаюць дубамі,
А далоні паэта сціскаюцца ў кулакі.
І ў яго жылах закіпае кроў:
Як можна дапусціць столькі гора?!
Бясспрэчна, цела паэта належыць яго радзіме.
Хіба ўмее радзіма нешта сказаць без яго?!
Радзіма!
А ці трэба табе маё цела, цела паэткі?
У мяне такая ж гарачая кроў,
Рукі і ногі,
Вочы мае бачаць шмат і вушы чуюць,
І мой рот не меншы за рот паэта!
Маўчыш, адварочваешся?
Бо думаеш, ты такая, як я?
Ты не хочаш быць моцнай, радзіма,
Я ўгадала?
Ты хочаш, каб паэт сказаў за цябе,
Каб шкадаваў цябе,
Каб выціраў табе слёзы,
І ўсім расказваў,
Як ты пакутуеш
І якая ты малайчына?..
Праўда, радзіма?
Але ты мяне не слухаеш,
Ты зноў скардзішся свайму паэту.
Цела паэткі табе не патрэбна.
І я забіраю яго сабе.
***
У Парыжы столькі вуліц, мая Марта,
колькі ў цябе сівых валасоў.
Вуліц прамых і кучаравых,
часам сабраных адным пучком
на скрыжаванні,
часам распусных, даўгіх
і нястрымных.
А ты, мая Марта, даўно
не выходзіш на вуліцу.
Ты, мая Марта, як Парыж,
бачыш толькі сябе
ў люстры дзён
і чужых дзённікаў,
якія чытаеш залпам.
Дзённікаў даўно памерлых
прынцэсаў і герцагіняў.
Ты, мая Марта, сама
герцагіня сярод увабраных
у бронзу ідылічных карцін
з жыцця грубаватых сялянак.
Сярод антыкварных столікаў,
пад жырандоляй такой святочнай,
што ніводнае сучаснае свята
не вартае ейнага бляску.
Ёй цесна ў тваёй маленькай,
застаўленай мэбляй кватэры, Марта,
але куды яна пойдзе?..
Мая Марта, ты маеш рацыю,
на Манмартры ўсё зусім не тое.
Бяздарныя рысавальшчыкі
партрэтаў за трыццаць еўра, і
за пукатай спінай царквы
Святое сэрца мастацтва
згніло, загінула, не ратуе
ні фармалін, ні нафталін.
Але Парыж усё адно
сябе любіць, як і ты – сябе,
мая Марта.
Я чую ціхія песні пылу
пад тваёю канапай, мая Марта,
я бачу, як павукі, развешваюць
свае шэдэўры паверх тваіх карцін…
Марта, ты чуеш мяне?
Кава астыла
ў тваіх халодных руках.
…самотныя вочы Парыжа
сочаць раўніва
за нашым з табой рандэву.
Поле
Ваша поле шырокае і лянівае
раскінулася, як шэрая бабская хустка.
Яна вас грэе,
яна вас трымае ля сябе,
маленькіх і працавітых,
прывязаўшы за ногі ў брудных
гумовых ботах, за пазбіваныя пальцы,
за цёмныя ад сонца шыі.
Поле скруціла вас, змусіла да незлічоных
паклонаў. Вашы рукі – вось
вашы сапраўдныя думкі,
заблытваюцца у cырых разорах,
разгладжваюць і лашчаць
маршчыны ўладнай гаспадыні.
Я ваша дзіця, поле мае
і на мяне права.
Але мае ногі падкошваюцца,
рукі не хочуць гладзіць разоры.
Я падаю і рыю тунэль,
я ўцякаю з роднай зямлі
пад зямлю, пад грузнае
цела поля.
Куды я выпаўзу
з-пад гэтых цёмных неахопных грудзей,
з-пад гэтага цяжкага чэрава,
з пад гэтых урадлівых угноеных сцёгнаў:
да мора, да зораў, да гор?
Хто сустрэне мяне па той бок тунэлю:
Бог, вада ці драпежная дзюба?!
Няўмольнае поле
пакарала мяне за ўцёкі –
зрабіла
сляпою краціхай.
Адмоўнасць
Тая мова, на якой я магу гаварыць,
Гэта не мая мова.
А тая, на якой хачу гаварыць,
Не ўкладаецца ў словы,
Якія я ведаю,
Не змяшчае вобразы,
Якія я бачу.
Для маёй мовы няма слоўнікаў,
Для яе не сфармавана правілаў.
Гэта мова для чытання пра сябе,
Мова для чытання з памылкамі,
Бо праверыць няма каму.
Пісаць на ёй я не змагу ніколі.
Калі ты чытаеш гэты верш,
ты не мой чытач.
