*
Мне для шчасьця патрэбна тое ж, што і дваццаць гадоў таму –
свой пакойчык зь бібліятэкай у падобнай да гэтай вёсцы.
Я б адрынуў палац таксама, як вар'ятню альбо турму:
не такім, як я, чужаніцам лезьці сьлепнем у венцаносцы.
*
За два дні да абвяшчэньня вынікаў літаратурнай прэміі
я прачнуўся на досьвітку і раптам згадаў сваю кнігу
пра якую ня меў часу думаць апошніх паўгода
нават баяўся па шчырасьці ў яе зазіраць
і быў з гэтай нагоды неверагодна шчасьлівы
а тут яна сама паўстала з глыбіняў падсьвядомасьці ці чаго
і пачала разгортвацца перад маімі вачыма
старонка па старонцы
разьдзел за разьдзелам
я згадаў у ёй кожны эпізод, ледзь ня кожную фразу
як згадваюць далёкую мінуўшчыну
дзе-небудзь на высьпе Сьвятой Алены
ці ў белым доме ля сіняй бухты
гэта цягнулася хвілін дзесяць
дайшоўшы да апошняй старонкі я выдыхнуў з палёгкай
і сказаў ёй: «Рамане, я ведаю, што ты нічога не атрымаеш,
але мне за цябе ня сорамна. Ты клёвы».
На што мой раман паціснуў плячыма і адказаў:
«Ну ОК».
*
Кожны сон – як маленькі раман,
для якога ня створана прэмій.
Забаўляе цябе задарма
падсьвядомасьці ўласнае геній.
Дык навошта й раманы “пад сны”?
Калі сьніць хто ня ўмее, такому
дапамогуць наўрад ці яны.
Не трывожце ягоную кому.
*
У краіне сьветлай, дзе я не ўміраю,
але кожнага дня сьмерць няўхільна мроіцца,
я не самотны: я прэмію маю,
названую ў гонар Ежы Гедройца.
*
У вышыні цішэе голас летніх муз,
ім у туніках пад дажджамі стала зімна:
у гэты час прыходзіць новы “Беларус”,
каб нагадаць, што і ў мяне была радзіма.
Я шчыра рады, што пазбавіўся яе,
бы раганосец, што пазбыўся здраднай жонкі,
але ж яна мне ўсё спакою не дае
і шантажуе праз уласныя старонкі.
І я нязьменна паддаюся на шантаж,
каб раз на год схлусіць сабе, што я – Букоўскі,
пакуль развод бясконца адкладаюць наш
два адвакаты: ейны менскі, мой нью-ёркскі.
Tankovaná Plzeň
Раніца – сьцюдзёная лазьня
Расхвастаныя венікі дрэваў
Раптоўна прыадчыняецца фортка сонца
высмоктвае пару
і будынкі ўсьведамляюць, што яны голыя
Дзяды
Акурат насупраць мікрараёну
праз шашу
могілкі
Гэтымі вечарамі людзі
кароткімі перабежкамі
сьпяшаюцца як хутчэй туды трапіць
каб як мага хутчэй забыць іх яшчэ на год
калі пашанцуе
Гэтымі вечарамі могілкі
ўдаюць сабою яшчэ адзін мікрараён
у часе блэкаўту
а зорнае неба – яшчэ адны могілкі
з той розьніцай
што пахаваныя ўверсе
мне вядомыя
На ўваходзе на могілкі
стаіць крыж
на ім хтосьці на Гэлаўін
распрануўся прарокам
туды трэба ставіць сьвечкі
за ўсіх памерлых
якіх ня можаш асабіста наведаць
Я ня веру ў падобныя рытуалы
але ж слухмяна запальваю сьвечку
і думаю пра сваіх нябожчыкаў
баючыся кагосьці забыць
Гэлаўін
Нягледзячы на ўсе намаганьні арганізатараў
і іхныя жартаўлівыя ўсьмешкі
вечарына ў гонар заўчасна памерлага паэта
ўсё адно ператвараецца ў грамадзянскую паніхіду
калі ж на пярэдні край выходзіць чалавек з барадой
што нібы кагадзе зьлез з асла
і зьняўшы акуляры напамяць зацягвае вершаваны малебен
тады нават стары будынак чыгуначнай станцыі
дзе адбываецца вечарына
пачынае нагадваць лютэранскі храм
а ўсе прысутныя згодна згадваюць
што сёньня ж і сапраўды Гэлаўін
які тысячы людзей цяпер сьвяткуюць
зусім побач
у кінатэатрах макдоналдсах барах
і толькі мы ўтрыццацёх тут сядзім як дурні
як перасьледаваныя хрысьціяне ў катакомбах
і чакаем ад паэтавых вершаў цуду
неўміручасьці ці ўскрасеньня
на які яны яўна ня здольныя
гэта цяпер кожнаму з нас яшчэ больш відавочна
і яшчэ больш шкада паэта
які так і не дажыў ні да разуменьня гэтага простага факту
ні да выданьня сваёй пасьмяротнай кніжкі
таму мы набываем яе, каб адкупіцца ад гэтага адчуваньня
кідаем паэту ў бляшанку апошнюю міласьціну
з тым жа пачуцьцём абавязку, зь якім заўтра
пойдзем на могілкі
*
Ах, целы, вы дзіцяткі-капрызулі,
вам кайф і неўміручасьць падавай,
і каб лячыць было ня трэба зубы,
і каб найсаладзейшы каравай.
Пяшчотна вас люляем у цяпле мы,
а наўзамен вы што нам даяцё?
Падобныя абсурдныя дылемы,
чарговае капрызнае жыцьцё.
*
Да нас – сятчастым палатном глухой фіранкі,
даўно вядомым краявідам – да сьцяны,
стаіць акно накшталт старой карціннай рамкі,
якая цэдзіць цераз сіта нашы сны.
Іх сонца выслухае неяк неахвоча,
за аб'ектыўнасьць з нас спагоніць колькі сот
і зноў пагоніць прамываць ад пылу вочы,
начное зьмены абмываць халодны пот.
Фрэндам
Вы мне патрэбныя такімі,
якімі вы былі калісь,
ня як чужынцы з тым жа імем,
ня хлам, што ў сеціве завіс –
я й сам сабе патрэбны гэткім,
і ўсё ж на дзён ня пену – сьлізь! –
слухмяна клею лайку цэтлік,
любові спрошчаны акцыз.
Song of Myself
Мой бацька – БГ, мая маці – ФМ.
Народжаны ў годзе 1977
з нараджэньня таго, хто казаў: «Я ёсьць Той
Хто Ёсьць, зараз ты на чарзе быць Мной».
Карані праз паўсьвету вялі ў краіну сялян,
над якімі быў белы, чырвоны, зноў белы пан –
у сялян я, гарадзкі, любіў інтанацыю й корм –
так і прыбіўся да іхнага табару байструком.
У мудротах каханьня заўжды быў зь ліку няўмек,
набірацца жыцьцёвага досьведу зьехаў у Менск,
і пакуль там адзін ператрахіваў электарат –
быў паўсюдна свой, як самому Зэлігу брат.
У дваццаць гадоў адбыў на гастроль за мяжу,
з-за якой з таго часу пэрыядычна нешта піжджу.
Дый чаму б не пізьдзець, на шыбеніцу ж ня йсьці –
так і дажыў пакуль што да трыццаці дзевяці.
Два раманы, дзьве жонкі, Гедройц, прытулак, дачка –
о так, мне далося лёгка ўсё, «з кандачка»,
нат душэўнай хваробы, і тое дамогся сам –
але ж дзякуй і вам, някрытыкам і невыдаўцам.
Сапраўды – ах, дзякуй, усім вам дзякуй, сябры,
і мае, і нават гедройцаўскага журы:
з вашай ласкі яшчэ папішу, пажыву ваўком –
дазваляю забыць мяне зноў на дваццаць гадкоў.
*
Як шахматыст, які гуляе сам з сабой,
перастаўляючы фігуру туды-сюды,
так экскаватар мэталічнаю рукой
нібы праходзіць двуххадовыя эцюды
для пачаткоўцаў – і, напружыўшы свой лоб,
ня здольны ў сьпёцы нават пот змахнуць з танзуры,
ён дастае зь зямных узрыхленых вантроб
усё больш дзіўныя пясчаныя фігуры.
*
Зіма. Застрайкавалі сьветлафоры –
і не здаецца ўтульным больш паўзмрок;
праколатыя ў мапе места поры
забіў раптоўна хомар, ён жа смог,
і пераставіў вежы, бы напарсткі,
каб мы знайсьці ўжо выйсьця не змаглі
з прадуманай па-шахматнаму пасткі
халоднае вакольнае зямлі.
*
жыцьцё немагчыма падпарадкаваць ідэі
мэце
посьпеху
тэорыі
гісторыі
міту
кар'еры
жыцьцё немагчыма падпарадкаваць мастацтву
літаратуры
і магчыма нават прыгажосьці
жыцьцё немагчыма падпарадкаваць
яго трэба жыць
сказаў я сваёй псыхіятрыцы
тая паглядзела на мяне як на вар'ята
усьміхнулася
і падпісала рэцэпт
*
Дзяцінства – дэканструкцыя жыцьця,
уласнага і ў прынцыпе. Асобы.
Любы апорны пункт у ім часовы.
Сэнс толькі ў руху, ведае дзіця,
і ўжо ляціць накшталт більярднай кулі,
якую мы да лузы падштурхнулі.
*
Нашыя ўлюбёныя настаўніцы
былі ў сярэднім гадоў на дзесяць старэйшыя за нас
то бок для нас тагачасных – на цэлую вечнасьць
Нам здавалася, што нас аддзяляе бездань
першага сэксу
пяці гадоў унівэру
жыцьця ў чужым горадзе
і ўсяго астатняга, што было ў нас толькі наперадзе
Насамрэч нашыя ўлюбёныя настаўніцы
былі зусім маладыя дзяўчаты
дваццаці–дваццаціпяцігадовыя
красуні папярэдняй генэрацыі
збольшага бязьдзетныя (калі не лічыць нас)
некаторыя ўжо замужам
некаторыя самотныя
Менавіта яны навучылі нас
што самае галоўнае ў сьвеце – гэта Каханьне
і менавіта за гэта мы іх так любілі
і так спачувалі ім
калі бачылі
іх заплаканымі ў аўтобусе
з букетамі ня намі падораных ружаў
*
Зімовае сонца палае, як летам –
паблізных мастоў не відаць за смугой:
прырода, здаецца, квітнее ў цяпле там,
а холад ідзе сьлед у сьлед за табой.
І, быццам у сьпёку, карціць выпіць піва –
ніякіх пахмельных сумленьня згрызот –
бо кружыцца голаў, нібы над абрывам,
і рэжа пагляд, бы лязом, гарызонт.
Ён, нібы вада, падымаецца з намі
на вал абарончы над горадам, дзе
Скарына стаіць, як Сьнягурка з вусамі,
у футры, бо вечна тут холадам дзьме.
Спускаюся ў вечар са Страгава, крочу
па лініі стрэхаў, бы эквілібрыст –
а лямпы ўжо мараць, каб вечар стаў ноччу,
і спрыскваюць жоўтым віном відарыс.
Раніца
Пацягваючыся, цэлы дзень цяжэнны,
нібыта штангу, падымаеш ты:
знадворку расьпяваюцца сырэны,
іх дражняць рэхам дрылі і ліфты.
Нарэшце цеплыня! – сынонім раю,
і ў цэляфанавых пальчатках плебс
з ласкавасьцю сабачы гной зьбірае,
нібыта выбірае сьвежы хлеб.
І сонца на фіранцы-плашчаніцы
малюецца, нібыта твар Хрыста,
што кліча нас: каго – з усім зьмірыцца,
каго – не замірацца і паўстаць.
*
Як здораўска прачнуцца ў адзіноце
і тут жа прыгадаць, хто ты такі,
ня жыць у вечным моташным цайтноце,
а пешкі рушыць – пешкай, напрасткі.
Дзе пастаяць, дзе пераскочыць клетку,
а дзе хамуйлу абысьці наўскос
ці пазайздросьціць бацьку-раўналетку,
што сын яго на голаў перарос.
О так, мы ўсе ў фэрзі патрапіць мроім,
за далягляд сягнуць адной нагой...
Але сваім пакоем і спакоем
ахвяраваць ня варта для таго.
*
Тлумачыць дзецям сьвету аксыёмы –
тлумачыць лішні раз сабе самім
плянэты месца, дзе на ім і хто мы,
і ці ляцім да зор – ці не ляцім;
пераздаваць ранейшыя іспыты;
вачмі настаўніка – ці сьвятара –
зноў у падручнік зазіраць забыты
й самога творцу пераправяраць.
*
Калі ў юнацтве мы звышчалавекі,
то толькі зь дзецьмі – робімся людзьмі.
Адным час веры, іншым – паняверкі:
што не пасьпеў – забудзь, закінь, задзьмі.
Няма ў тым ані подзьвігу, ні ганьбы –
сьмяротнасьць усьвядоміць, пастарэць...
Каб выбар быў – ты крыжа не абраў бы,
а так – маўчы й нясі яго, мудрэц.
*
Дэманстрацыя – найлепшы спосаб азнаёміцца
зь вясновым местам, зірнуць у твар яго жыхарам,
што з вокнаў высоўваюцца й пачынаюць даёбвацца:
“За што дэманструем?” – Ды за ўсё, што для вас “харам”.
Урэшце ёсьць час зблізіцца з статуямі й балконамі,
змыць позіркамі бруд з архітэктуры ў вярхах –
ісьці, як танчыць, і бітамі небэйсбольнымі
быццам пыл з дываноў выбіваць зь места страх.
Калаўраты
Раней мы гэтак звалі нашу вёску –
цяпер мы гэтак называем склеп,
дзе месьцяцца “таго” жыцьця абноскі,
да новых не прыдатныя патрэб.
Там пахаваў нібыта выпадкова
пярэбараў нядаўні землятрус
крыху Кітаю, Швэцыі палову,
шмат Чэхіі і цалкам Беларусь.
Як пахаваньне годнае любое,
склеп хоча ўвагу шыфрам прыцягнуць –
ды ключ забралі ў лепшы сьвет з сабою
гаспадары, што больш тут не жывуць.
Нядзеля
Прачнуцца, калі ў сьвеце цішыня,
калі ніхто ня ломіцца на працу,
пакуль цябе яшчэ не зашпыняў
уласнага сумленьня папараца.
Хай сонечна – ня трэба рушыць прэч,
шукаць свой кут: ільга глядзець праз вокны
на ўласнае жыцьцё нібы на скетч –
няскончаны, размашысты, свабодны;
занатаваць нарэшце, што прысьніў
за добрыя паўгода папярэдніх,
і ўзрадавацца казачнай хлусьні,
як вязень словам “Там да вас наведнік”.
Пятая калёна
Сон пранікае ў рэчаіснасьць
калі хісткі мост кнігі
пачынае руйнавацца
пад абстрэлам асацыяцый
распадацца на словы-цагліны
тады войска сну
паступова запаўняе сабою
прагалы ў тэксьце
пераскоквае з слова на слова
урэшце сам сон робіцца рэчаіснасьцю
цяпер іх немагчыма адрозьніць
сон з дапамогаю пятай калёны тэксту
акупаваў рэчаіснасьць
а тая эвакуявалася
аб’ектывавалася
й жыве цяпер недасяжная
дзесьці там
у бясьпецы
па-за межамі сьненьня
У кавярні
Тут не дастануць пальчыкі дачкі,
ня вырвуць флэшку, нібы дзіду з раны.
Тут гучна размаўляюць два быкі,
каб іншым паказаць свой досьціп сраны.
Тут фокус прыяднаў бялок віна,
бы жгуцік, да шкарлупіны фужэра.
Сюды ўбягае раньняя вясна
ўдыхнуць касьцёльны пах старых кружэлак.
Тут можаш назіраць, бы пасажыр,
як цягнуцца да шыбы твары звонку –
іх, быццам рыбак корм, прываражыў
разьліты ў глыбіні магніт паўзмроку.
Сюды заходзіш, праўда, менш і менш,
і пальцы адвучаюцца ад клявіш –
бывае, зрэдку шчэ напішаш верш,
а так – над «і» хіба што кропкі ставіш.
Лузеры
Мы сядзім у жыжкаўскім бары
па адрасе Гусіцкая 23
у пятніцу ўвечары
ня самыя ўжо маладыя літаратары без імёнаў
бяз спонсараў выдавецтваў купленых крытыкаў літагентаў
прадстаўнікі непрыгожага пісьменства трох розных народаў
чэх чыліец і чарнарус
нас запрасіў на сваё чытаньне наш супольны сябар
які нядаўна нейкім дзівам здолеў “прабіцца”
выдаць раманчык у вядомым “каменным” выдавецтве
на які ў галоўных газэтах былі станоўчыя
і натуральна загадзя дамоўленыя з выдаўцамі рэцэнзіі
але што дзіўна
чамусьці ніхто больш не прыйшоў на чытаньне нашага сябра
апроч нас
выдавецтва канкрэтна аблажалася
а можа палічыла што з гледзішча прыбыткаў
чытаньне ў нейкім задрыпаным бары
дзе праходзіць выстава нейкіх бэрлінскіх фэміністак
абсалютна другарадная рэч
да таго ж сёньня пятніца вечар
салідная кліентура прапівае сваё бабло ў іншых месцах
вось мы і сядзім учацьвярых
нібы ня сёньня а пару гадоў таму
і замест чытаньня
папіваем
што праўда без ранейшага юнацкага фанатызму
бо ў кагосьці хранічная дэпрэсія у кагосьці гастрыт
але трэба ж хоць неяк аддзячыць гаспадарам за прытулак
папіваем абменьваемся навінамі жартуем
разглядаем малюнкі й фоткі бэрлінскіх фэміністак
згадваем сваіх найлепшых жыцьцёвых таварышаў
то бок кнігі мёртвых славутых аўтараў
ну натуральна цяпер жа лета пара вялікіх раманаў
што ж яшчэ рабіць у такую сьпёку
як не чытаць і перачытваць улюбёныя кнігі
цікава што мы размаўляем пра іх зь нечаканым
і ў прынцыпе даўно ўжо не ўласьцівым нам імпэтам
так што староньняму можа нават здацца
быццам мы ўсё яшчэ не да канца расчараваліся ў літаратуры
хаця ні ў кога з нас няма
ня толькі спонсара выдавецтва купленага крытыка літагента
перакладніка на ангельскую рэдактара карэктара
альбо надзеі аднойчы ўсё гэта займець
але ані часу пісаць як сьлед
а ў некаторых нават чытаць
Тым часам на вуліцы
маршыруе адразу ўва ўсіх кірунках маладая генэрацыя
галёкае на ўсіх мовах сьвету
парывісты вецер адчайна кудлаціць ейныя валасы
ад яе ўва ўсе бакі адлятаюць
сьмецьце сьліны піўная пена дым цыгарэт і джойнтаў
той жа вецер усё гэта падхапляе
нясе невядома куды пару якіх соцень мэтраў
і адпускае недзе ўбаку ад вулічных агнёў
у цёмных завулках на сонных аўтастаянках
Мы ўсьміхаемся адзін аднаму
ці то з выклікам ці то з спачуваньнем
разумеючы што калі вецер сьціхне
ад маладой генэрацыі на вуліцах застанецца
ў лепшым выпадку сьмецьце
*
Пэтру Кралу, які прапанаваў мне перайсьці на “ты”
І Ты, паляк па бацьку,
і я, паляк па дзеду,
сустрэліся зьнянацку,
на злосьць вякоў падзелу.
І ў нас, як двух палякаў
і як у двух піітаў
што б век ці хто ні вякаў –
адна Рэч Паспаліта.
*
Раней хаваўся па кавярнях,
ныраў у вёску, што ў бярлог,
альбо на сходках кулюарных
скакаў, як п’яны бандэрлог;
цяпер я Прагу абжываю
як Брэст, Карэлічы – як дом,
і ёй ад сэрца адрываю,
нібы дачушцы, дзень за днём.
Садавінавы салат
Раз на год
калі дзень найдаўжэйшы
салат на вячэру робіцца не з гародніны
а з садавіны
ўсіх магчымых гатункаў
Наразаецца банан
яблык
груша
чые палавінкі нагадваюць
аголеную жанчыну з падціснутымі каленьмі
від ззаду
Апэльсін ачышчаецца прыблізна так як крэвэтка
ў пошуках сакавітага мяса
выварочваецца быццам панчоха
Кавун у колерах дзяржаўнага сьцягу
пад нажом рэпаецца ад слодычы
рыхтык увесну лёд на рацэ пад цяжарам кроку
зь яго выбіраюцца чорныя й белыя лярвы
ён ламаецца на кавалкі, крохкі й мокры
чырвоны сьнег
А тым часам побач з салатам
узьнікае анты-салат
з шкарлупін, зярнятак, ядрышак, скурак і корак
такі сабе нацюрморт
што будзе кінуты як ахвяра
ў шырачэзную пашчу сьметніцы
парэшткі цэлай плянэтарнай сыстэмы
што існавала на стале ўкол салатніцы
дзе мухі абляталі садавіну як спадарожнікі
Цяпер уся ейная матэрыя
усе яе атамы, водары й хімічныя складнікі
ўтвараюць новую туманнасьць
пад шакалядным соусам
туманнасьць з назвай Садавінавы салат
з смакаў якой паступова нараджаецца
галяктыка летніх вакацый
Summer in the city
На гарадзкія плошчы і ў паркі выпусьцілі вадзяных павукоў,
паўліны ў покуці для абразоў нацягнулі каляровае павуціньне;
сьпёка павысяляла на ходнікі жыхароў усіх дамоў навакол,
і хтосьці пашкрабаў тупым ключом мэрсэдэс угары беззаганна сіні.
Шасьцерні антычных калюмнаў заела, гадзіньнік іхны хаду спыніў,
нат гноман больш не адкідвае цень, напароўшы сонца на конус дзіды,
высахлі кветкі на безыменнай магіле – дзьве стрэлкі іржавыя ў вышыні.
Хіба прачытанымі старонкамі кніг давядзецца цяпер адмяраць гадзіны.
*
Запалка чыркнула над вокам,
на момант-два вярнуўся дзень:
глядзіце, Ўотсан, ломкі локан! –
гадзюка белая паўзе
па матузку жалезным мокрым
і зараз разам з скразьняком
цераз тунэль раскрытых вокан
зь нябёсаў скочыць проста ў дом.
*
Я был в космосе, но бога там не видел.
Гагарын
И вдруг из середины облаков стала медленно спускаться хрустальная башня, прямо на то место, где была царевна...
Багдановіч
З гары, дзе не адрозьніш больш раёнаў,
на вышыні, стаецца места – Цэлым.
Нібы ў гары – сапраўдны сэнс ягоны,
нібы гара – той самы Міру церам.
І сапраўды. Так з космасу, з вышыняў,
відаць плянэта, горад чалавецтва,
і не відаць ні местаў, ні краінаў –
адзіна бог, які Зямлёй завецца.
*
Насьце
У нашае крыві струменяць рэкі,
разьведзеныя ў розныя бакі.
Тваёй адкрыты шлях з вараг у грэкі,
мая вядзе на поўнач нацянькі.
Да Влтавы ці яшчэ далей завесьці
захоча лёс цябе, дачка Дняпра –
паўсюль ты будзеш намі, Буга дзецьмі,
сустрэтая як родная сястра.
Дзьве вершаліны дужых дрэў высокіх
на міг судакрануцца між сабой,
як вышнявіны, тонкія вытокі
дзьвюх рэк, адной напоўненых вадой.
Summer in the city II
Надвор'е Швэцыі, і неба – Бухары.
Як торт разрэзаны – палац і прыбудовы.
Адкрые хутка месяц угары
над Прагай мінарэт шматпавярховы,
які крыжы касьцёлаў возьмуць на прыцэл.
Перабіраючы падэшвамі старанна,
турысты ўверх шыбуюць па рацэ
па вузкай лесьвіцы катамарана.
На ўсіх каналах – незалежны кінаклюб,
у кожным бары на рагу – раман «Экзамэн»...
Здаецца, я пісаў, што лета не люблю?
Пісаў, бо жыў ня ў горадзе, а ў змане.
Бульба-шоў
Ня ведаю, што яна значыць, гэтая неўміручасьць –
рэінкарнацыя ў помнік, кратэр Месяца ці гару?
Каб згадвалі ў школе дзеці словамі, якім іх ня вучаць?
Вось я цябе згадваю, прыкладам, штораз, як бульбу вару.
Ды што там згадваю – я папросту бачу, як ты гэта робіш,
цяпер, увечары, у праскай кватэры, дзе ўсе сябры паглядзець
сышліся футбол ці іншае з спартовых тэлевідовішч,
і ты сам “аббіраеш” бульбу – хай хтось іншы “разьбярэ” селядзец.
Хто б сказаў, што ў беларускае кухні зь японскаю супольныя рысы?
Аснова – нарэзаць закусь... Але ў нас яшчэ сьпярша – бульба-шоў!
Вось у гэтым сваім рытуале ты й сёньня жывеш, як ня лысы –
Юрась Бушлякоў, найвялікшы з мне ведамых бульбашоў.
*
Калі ўсе нашыя мэлёдыі нарэшце сыдуцца ў тоніку
і памяць апошні раз у хаце сваёй падмяце,
мы скажам сабе з палёгкаю, што жылі мы не за сябе толькі:
паўвеку – жыцьцём дзядоў, паўвеку – жыцьцём дзяцей.
*
Яскрава-блакітнае алейнае неба надвячорку
Скрозь сьвежавымытыя шыбы
лепш відаць вокны насупраць
лепш чуваць пабразгваньне сталовых прыбораў
лепш адчуваюцца пахі
вось нехта на дварэ запаліў цыгарэту
а можна падумаць быццам у тваім пакоі
дзе больш ня кураць зусім побач
паліць нехта невідочны
напэўна бітнікі з чытанага табою раману
у іх цяпер там акурат вечарына
*
Досьвітак: полымя за вокнамі
й полымя газавай пліты
аднолькавага сіняга колеру
Вываліўшы на вуліцы
зь нейкіх таемных пабаў
пачынаюць гарлаць
п’яныя кампаніі птушак
да іх з спалоханым ціўканьнем
далучаецца будзільнік
што ня можа дабудзіцца гаспадара
Шчасьце
Адлюстраваньне карэліцкага сонца
ў драўлянай падлозе кухні
За дзьвярыма голасна стракоча й чмыхае папугай:
падораны новы прас
Хто там зь ім гутарыць – маці? бабуля?
На падлозе – дзіця спрабуе пазваніць
з мабільнага тэлефону сабе самому
ў нядаўні фатаздымак
Я ведаю, што няма перасяленьня душ –
ёсьць перасяленьне целаў
У кожнай генэрацыі
з новых спалучэньняў тых самых генаў
ўзьнікаюць усё тыя ж абліччы й пастаці
што і ў папярэдняй
то разам, то паасобку
да іх з асобнымі варыяцымі далучаюцца новыя
але колішнія нікуды не зьнікаюць
а застаюцца
блукаць па Зямлі
як прывіды
Неўміручых
*
У ноч навальнічную зь ліпеня
на жнівень, паводле раскладу,
сваймі маракасамі сіплымі
шасьцець пачынаюць цыкады.
І памяць мне фокус паказвае:
у ёй зазіраю я зноўку
ў выданьне з цыкадамі ў назьве і
чытаю японскія хоку.
*
У парках – юбілейныя торты фантанаў,
так і не задзьмутыя навальніцай,
пасуюць да сьвяткаваньня любога
ўзросту, шматпавярховыя – хоць вясельля.
Па пустых сонных вуліцах носіцца апантана
пах раённага бровару, як хуткая дапамога.
Зь сініх глыбіняў не сьпяшаюцца нарадзіцца
абрысы месяцовага батыскафу. У “Танных
кнігах” спэкулююць з тамамі Гаўтамы.
Усё гэта разам – жнівеньская нядзеля.
*
Пайшоў шукаць будысцкі храм –
дайшоў да пагады “Allianz”а,
вакол бязмэтна патуляўся,
не прасьвятліўся ні на грам.
Пайшоў шукаць будысцкі храм,
а трапіў у шэсьцьдзесят восьмы.
Уразілі падлеткаў космы,
высокія фрызуры дам.
Але найболей мяне ўсё ж
уразіў горад апусьцелы:
нібы з гадамі адляцелі
турысты й вечны іх трындзёж.
Так стала хораша бяз нас,
бяз нашых звычак, нашай моды...
Шмат хто адрокся б ад свабоды,
абы што іншае спазнаць,
хоць час ва ўсе часы адзін
(жыцьцю адмераны, прынамсі) –
ды хто б у тым сабе прызнаўся?
...А можа й не дарма схадзіў.
*
Бібліятэка – як аптэка
на кожны выпадак жыцьця.
Што ні прапіша хатні лекар –
бяры, частуйся чым-хаця.
Прымай сумленна, рэгулярна,
па некалькі і ўразнабой,
прымай у ваньне, прыбіральні,
на сон, удзень і раніцой.
Вось нэйралептык, анаболік,
вось ляксатыў, антытаксін...
Цяпер няма патрэбы болей
мяшаць уласны эліксір.
*
З гары чамусьці так далёка
да стрэх, двароў,
нібыта глянуў у бінокаль
наадварот.
А зьнізу да вышынь – так блізка!
Прастуй, сьпяшы!
Нібы жаданьне быць там – лінза
ў вакне душы.
Адлегласьць спраўдзіш на вяршыні,
зірнеш калі
адтуль інакшымі вачыма
на шлях былы.
*
Каму павук – мастак,
а мне – трыганамэтр.
Наўзрок па закутках
ён ставіць свой намёт,
што пругкі, як батут:
на ім заўсёды ў пяць
бліскучы сонцаспрут
прыходзіць паскакаць.
Як ветразь, затрымціць
танюткае радно.
Куды ж ён хоча плыць?
...А як і ўсе – на дно.
*
У дзяцінстве назіраў за жніўнем з балкону
ў аб’ектыў падзорнай трубы
цяпер назіраю за жніўнем у адкрытае вакно
ў аб’ектыў фотаапарату
па-ранейшаму з голым пузам
толькі большым і ў дадатак зарослым
па-ранейшаму баюся глядзець на сонца
каб не пашкодзіць лінзаў
*
Фантаны зноў шпурляюць прыгаршчы пяску
ў сінюю пустэльню неба,
турысты выбіраюць месцы для фотапартрэтаў
старанна, нібы месцы для расстрэлу
ці ўласнай магілы.
Сёлета верасень прынёс
багаты ўраджай азіятаў,
некалькі выстаў сучаснага мастацтва,
зь якіх найбольш запомніліся памяшканьні,
традыцыйны кірмаш дызайнэраў,
дзе найлепшыя экспанаты, як заўжды – публіка,
некалькі выпадковых сустрэчаў,
некалькі гожых, амаль карэліцкіх ранкаў.
Гэтага дастаткова.
*
Штовосень
героі рок-н-рола
езьдзяць з гастролямі па сьвеце
ў пошуках сваёй маладосьці
Хакеісты з году ў год
паўтараюць тыя самыя рухі
за тыя самыя грошы
І сёлета
людзі ўвечары пойдуць зірнуць
як касьцёлы пад гукі бубнаў
будуць расстраляныя зь сьветламётаў
Тым часам у крамах
побач з таварамі для дзяцей і сабак
зьявіліся тавары
для нябожчыкаў
*
Калі б ня дождж над Пэтржынам у той дзень
мы ніколі б так і не зазірнулі ў «магічную пячору»
з уваходам за тры эўра:
двухпавярховую каменную альтанку на схіле гары
дзе маглі б цудоўна туліцца бяздомныя бадзягі
мясьціцца грамадзкая прыбіральня
кавярня ці яшчэ што-небудзь карыснае
але ж у альтанцы месьціцца «магічная пячора»
то бок «карцінная галерэя» аднаго эгаманьяка
якога спарадзіў іншы эгаманьяк
якога ў сваю чаргу спарадзіў Далі
(што дае нам права лічыць нашага эгаманьяка
геніем у мінус трэцяй ступені)
дарэчы «магічная пячора» знаходзіцца
на неафіцыйнай вуліцы імя эгаманьяка
і эгаманьяк тут ня толькі выстаўляецца
але й пражывае
Зірнуўшы на эгаманьякавы карціны
я сьпярша ўголас зьдзекваўся з эгаманьяка
але потым мне зрабілася яго шкада
зь ягонай альтанкай пасярод Прагі
поўнай бескаштоўнага ламачча
Уявіце: быць прафэсійным сьмяхоцьцем
апранацца як нешта сярэдняе між фурманам і пападдзёй
трываць тое што да вас дамоў штодня ходзяць людзі
ад душы называюць вас даўбаёбам
а вы тым часам седзіце з таго боку дзьвярэй
ля замочнай шчыліны
і спрабуеце ўгледзець у яе якую-небудзь
ня самую страшную турыстку
каб хоць раз на год падрачыць
гэта не для кожнага
гэта трэба і сапраўды моцна любіць сябе
то бок я лічу што
эгаманьяк сумленна зарабіў мае тры эўра
і мой выхад з «магічнай пячоры»
быў падобны да выхаду зь пячоры Плятона
на сьвятло праўды
а праўда такая
што ўсе мы эгаманьякі
усім нам утульна сядзець у сваім закутку
ў падобны дажджлівы дзень
разглядаючы свае партрэты розных эпох
усе мы лічым сябе ўцелясьненьнем чагосьці вышэйшага
жывем чужымі жыцьцямі носім чужыя касьцюмы
марым зірнуць на сябе ў замочную шчыліну
з таго сьвету
і пачуць як нас абмяркоўваюць пасьля сьмерці
а калі б пры гэтым была магчымасьць яшчэ й падрачыць
то нам наагул нічога не бракавала б
ні на тым, ні на гэтым сьвеце
ці не таму мы ўсё-ткі плацім тры эўра
за магчымасьць наведаць
прыжыцьцёвы маўзалей эгаманьяка, то бок наш уласны,
дзе ў каляровых партрэтах нецікавых страшыдлаў
адмаўляемся пазнаваць сябе
*
Я заўсёды апынаюся ў Аргентыне...
Я не хачу ад Аргентыны нічога
апроч таго, што кожную восень маю і тут:
пякучае сонца й халодны вецер,
гэткая «кава глясэ» для маёй скуры,
водбліскі вокнаў на будынку насупраць,
падобныя да клетак пад мікраскопам.
Калі ты пару гадоў таму была ў Бўэнас-Айрэсе,
я сумаваў безь цябе, як Арфэй без Эўрыдыкі,
але не напісаў нічога
й не прайшоў скрозь Зямлю
каб цябе выслабаніць – ты вярнулася сама
з тамтэйшай вясны ў тутэйшую восень
якой апроч цябе не бракавала нічога,
як і цяпер не бракуе.
Іду: вееры будынкаў,
ахайна складзеныя ўдоўж дарог пэрспэктывай,
раскрываюцца мне насустрач.
*
Што робіць з раніцы ў нашай кухні
пах газавага балёну з бабулінай хаты?
Адкуль у тваім хатнім супе
смак нашага дзетсадаўскага баршчу?
Дзяцінства заўсёды цікуе непадалёк, як саторы
як супэрнова, якая раскідвае скарбы
ў акце самазьнішчэньня
і зь міласьціны якой яшчэ доўгія тысячагодзьдзі
жывуць вакольныя сьветы
*
Я працую целаахоўнікам
маёй bambina di Praga
а яна на знак падзякі
забаўляе мяне тым
што нязьменна выклікае ўсьмешку ў сустрэчных –
іншых цудаў яна яшчэ рабіць ня ўмее.
(Пакуль я прыдумляў гэты верш,
бамбіна ўпала і пабіла сабе нос.)
*
З суботы на нядзелю перавялі гадзіньнікі,
таму раніцай людзі, нягледзячы на выходны,
выйшлі праверыць, ці сапраўды на гадзіну раней
адчыніліся крамы, якія ўчора не працавалі.
Выйшаў і я, зірнуць на гальфстрымы лісьця,
на сумесь гарчыцы й кетчупу на палітры,
на сонечны авіваж у халоднай вадзе,
на чатыры лічбы на маім банкаўскім рахунку.
Крама з кветкамі пахла потам маладой прадавачкі,
але я забыўся спытаць яго кошту.
Потым я вярнуўся дамоў, у інтэрнэце мяне ўжо віншавалі
з тваімі народзінамі, мой сябар па радыё чытаў верш,
а я глядзеў на двор, пра які быў гэты верш напісаны,
градзіны адскоквалі ад падаконьня,
як шрот ад дзічынай поўсьці ці ад мяне віншаваньні,
але ім так і не ўдалося ўпаляваць гэты дзень,
бо неўзабаве вярнулася сонца, каб без вітаньня спытацца:
“Гэта сюды мне на кастынг асьвятляльнікаў каляжаў?”
*
Вл. Г.
Магчыма, з часу страты бацькоў
сьмерць стала для цябе, яшчэ юнака, чымсьці родным,
далёкім водгукам патрэбы дому, якога
ў цябе ўсё яшчэ няма, нягледзячы на дзьве кватэры,
таму ты гаворыш пра сьмерць па-свойску: або жартаўліва,
быццам пра якую-небудзь дзівачку-цётухну,
або дзелавіта, быццам пра курс валют,
які нас, простых сьмяротных, вечна не задавальняе,
ці пра чарговую прадказаную табою
няўдачу ўлюбёнай футбольнай каманды.
7 лістапада 2017 г.
Гадзіне а восьмай вечара
на сотыя ўгодкі так званай вялікай так званай кастрычніцкай
так званай сацыялістычнай так званай рэвалюцыі
з дарагога праскага рэстарану на ходнік
выходзяць пакурыць два падпітыя амбалы ў аднолькавых
белых кашулях чорных нагавіцах лякіраваных ботах
з аднолькавымі кароткімі стрыжкамі
й аднолькава цяжкімі пярсьцёнкамі
і маладзейшы амбал, падпальваючы старэйшаму, кажа:
-Прикинь, на юбилей Штази медали раздавали всем,
даже уборщицам на хуй;
на што старэйшы амбал, зацягваючыся, па-філязофску адказвае:
-Да, Штази... Проебали всё, что могли...
«...а вот мы нічіво ні праібалі»,
даканчваю я за яго ў думках ягоную фразу,
ні на сэкунду не сумняваючыся, што падпітыя
амбалы ў вечаровых строях –
нармальныя рускія чэкісты,
што акурат сьвяткуюць у дарагім праскім рэстаране
сотыя ўгодкі сваёй так званай вялікай так званай кастрычніцкай
так званай сацыялістычнай так званай рэвалюцыі,
бо ім, у адрозьненьне ад астатніх, сапраўды ёсьць што сьвяткаваць,
яны сапраўды нічога не праябалі.
Шкада, што я ў той вечар сьпяшаўся дадому,
таму так і не даведаўся,
куды яшчэ апроч хуёў
вешалі мэдалі ўборшчыцам.
Ода майму смартфону
Кажуць, у Сярэднявеччы
гжэчныя дамы з арыстакратычных колаў
заўжды насілі пры сабе
скрыначку з дарагім аздабленьнем
для адлову блох і вошай
Сёньня, у Пасрэднявеччы,
замест скрыначак мы носім ня менш дарагія смартфоны
дзе сядзяць адлоўленыя намі цягам жыцьця
асобы;
абліччы, што, як мухі, назаўжды прыліплі
на клейкія стужкі фатаздымкаў;
ня менш клейкія аплікацыі,
да якіх прыліпаем мы самі;
пара-тройка вірусаў
і «віральных» відэа,
некалькі абавязковых жукоў, то бок «багаў»,
ну і іншая падобная машкара.
Мой асабісты смартфон
нагадвае мне гэткі кішэнны стадыён,
хакейны па форме, футбольны па зьмесьце:
каманда маіх аплікацый разьмешчаная на полі
паводле схемы 4-4-2 плюс брамнік
а замест судзьдзі
ці можа замест мяча
па экране лётае
галава некаторага з маіх знаёмых
што знаходзяцца онлайн на фэйсбуку
Як адказны й клапатлівы трэнэр
сваёй вашывай каманды
я адганяю галаву пальцам прэч ад маіх аплікацый
як сьлепня, авадня або камара,
аднак галава ўсё адно блытаецца ў іх пад нагамі
й не дае маім падапечным як сьлед разгарнуцца
Колькі я ні пасылаў галаву ў аўт
галава ўсё адно рана ці позна ўсплывала як бурбалка
на паверхню ванны
то бок, я хацеў сказаць, басэйну для воднага пола
Мае пальцы прыцягваюць галаву
нібы намагнічаныя
яна цягаецца за імі па ўсім полі
як жалезнае ядро на ланцугу за нагамі
ці пляма алею за палонікам
ці гаўно прыліплае да падэшвы
вочы галавы пазіраюць на мяне з папрокам:
маўляў, чаму ты ня возьмеш мяне ў сваю каманду?
Таму, адказваю я галаве,
што на футбольным полі майго смартфону
зьмяшчаецца роўна адзінаццаць гульцоў,
і склад маёй каманды для мяне аптымальны:
у атацы ў мяне гуляюць Убэр і Вайбэр,
у паўабароне – Тындэр, Тўітэр, Ўатсап і Мэсі
(гэтак я ласкава называю Мэсэнджар)
у абароне – Пошта, Тэлефон, Тэлеграм і Сэлфі,
а на браме стаіць Фэйсбук
Як ты сама разумееш,
ніводнаму з гэтых гульцоў няма паўнавартай замены,
кожны зь іх каштуе прынамсі мільён баксаў,
таму для такой як ты ў маім гульнявым пляне,
не крыўдуй, няма адпаведнай ролі
Зрэшты, у цябе ж мабыць ёсьць уласны смартфон
а такім чынам і ўласная каманда
зь якою ты можаш рабіць што хочаш
таму не разумею, на халеру ты ўвесь час выбягаеш
на маё прыватнае футбольнае поле
й час ад часу нават перапыняеш маю гульню
незразумелымі выкрыкамі
як той бухі недысцыплінаваны заўзятар,
што толькі ганьбіць свой клюб?
Галава маўчыць і ўсё пазірае з папрокам,
баючыся штосьці казаць,
каб ня быць зусім выдаленай з поля майго зроку,
а я тым часам далей разглядаю свой смартфон
і бачу, што яшчэ ён падобны да архітэктурнага
рысунку старажытнага храма зь дзесяцьцю
тлустымі слупамі й адзінаццатым алтаром
і мне прыемна ведаць, каму пастаўлены гэты алтар
і чыё імя носіць гэты храм –
як той казаў, усё для богачалавека
Я зазіраю ўсярэдзіну праз шкляную страху
і бачу, што ў храме ў мяне ўсё ў парадку
галава на месцы
слупы стаяць як ніколі трывала
ніякіх паведамленьняў
*
Вось так бывае закахаесься ў стары рукапіс,
амаль нечытэльны на першы погляд,
у ягоны пах, карункаваты почырк,
жаўцізну старонак школьнага сшытку,
а потым нехта яго табе прачытае –
і такое адчуваньне, нібы табе пераклалі
іншамоўны тэкст улюбёнай песьні,
якой ты больш ніколі ня станеш слухаць.
Refutación del tiempo
Сёньня вяртаўся ўвечары з трэніроўкі
і згадаў, як трыццаць гадоў таму ў тую ж гадзіну і халадзіну
сьпяшаўся на школьны радыёгурток
зь яблыкам у кішэні замест вячэры
(магчыма, дзякуючы голаду я так выразна
запамятаў той момант,
а магчыма – толькі таму, што сказаў сабе тады:
«Аднойчы я ўсё гэта буду згадваць»),
я ішоў, глядзеў на зоркі і думаў пра свайго сябра Колю,
які таксама хадзіў у гурток
і так шмат ведаў пра час і сусьвет,
больш чым я нават сёньня,
і мне здалося, што між мною тагачасным
і мною цяперашнім, які згадаў сябе-тагачаснага,
няма вялікай розьніцы:
я гэтак жа адчуваю голад і холад,
гэтак жа мала ведаю пра час і сусьвет,
гэтак жа сьпяшаюся ўвечары цёмнай вуліцай
туды, дзе мяне сустрэнуць як дома –
галоўныя рэчы таму і галоўныя,
што яны за трыццаць гадоў не зьмяніліся
і, магчыма, яшчэ за трыццаць ня зьменяцца:
што такое трыццаць гадоў з гледзішча зорак?
Для іх я і ёсьць той дуброўскі хлапчук,
якім сёньня ўвечары так выразна і так абсурдна
сябе адчуваю.
*
Розьніца між раньняй і позьняй восеньню –
розьніца між Паўднёвай і Паўночнай Амэрыкай.
Вецер, сустрэчны птушынаму, пераносіць нас
у край, што здаецца мне качкай шэранькай –
край дзіцячых прыгод Сат-Окавых,
дзе ўсё прасьцейшае: ежа, вігвамы;
дзе Гітчы-Маніту ў небе па-над затокамі
накрывае сабе швэдзкі стол крывавы;
край, дзе ў тайгу пераходзіць прэрыя,
а тайга – у тундру, ужо недалёкую,
дзе раскошы паўднёвыя непатрэбныя:
дастаткова зімовага сонца за вокнамі.
Yegor Zabelov Live
Баян-таміна
кодэкс мудрасьці народнай
храм традыцыі
якую ты рыўкамі цягнеш за каўнер
у невядомае яшчэ стагодзьдзе
макет прыблізны нашай чалавечай пнэўмы
акула
якой спыняцца нельга: перастане дыхаць
Зь ёю
ты нам паказваеш змаганьне
змушаючы яе пераўтварацца пачаргова
ў жалейку заклінальніка зьмяюкаў
арган
друкарку
шыфравальную «Энігму»
прастрэленае лёгкае
звышгукавы лятак
кавальскі мех
трубу Апошняга Суду
і зноўку – у народную традыцыю
акула ўпарціцца
б'е публіку па твары плыўніком
раптоўнай паўзы
за якой
шугае зноўку хваля музыкі
што рассыпаецца на кроплі нот і поту
Ці ведае
ці помніць яшчэ правая рука, што робіць левая?
Адсюль здаецца
што правай ты ўвесь час гуляеш клявішамі ў «го» –
ільга здагадвацца адно, супроць каго.
