Звон загучаў пустым саборам —
я ўстаў і болей не засну.
Зірнуў на непрыкрыты сорам:
зноў пацучынам-візыторам
пашчасьціла ў маю труну
залезьці й мне абгрызьці косьці,
пакуль у сьне чакаў я дня...
Прадвесьцем страшнага чагосьці
слых скаланула мітусьня.
Ахоўнік зазьвінеў ключамі —
ён не адзін, ды толькі з кім?
Пры сьвечках (лямпы не ўключалі),
я ўбачыў: побач заблішчалі
манэты зьзяньнем трапяткім...
Я зноў улёгся пад трыпціхам
на звыклым месцайку сваім...
І вось ахоўнік крокам ціхім
ідзе сюды, другі — за ім...
Той аказаўся кашталянам
і нёс пад пахай інвэнтар...
Сваім цынічным, падлаядным
зірнуў ён на мяне паглядам
і адвярнуў з пагардай твар
ды сыкнуў голасам зьмяіным
(а я прыкідваўся, што сплю):
—Парэшткі тыя ўжо згнілі нам!
Спалі хутчэй ты іх! —Спалю!
...Ня бачылі забойцы-змоўцы
ў палоне ўласнай дураты,
як па прыступках храму коўзкіх
з манэтамі ў сутане поўз я,
каб даць з скляпеньня лататы —
мне людзі кідалі манэты,
калі я быў яшчэ наўцом —
чым сьмерцю быць ізноў засьпеты,
лепш між жывымі гніць жыўцом!
Сьляпы ад сонца, зь ценю храму
я здолеў выцягнуць на двор
свае чатыры кіляграмы —
ня бачу нешта віннай крамы,
што памятаў з ранейшых пор!
Нічога, як гляджу наўкола,
не пазнаю! Усё ня так!
Аж млосьць мне закружыла голаў —
пякельны жах! Нядобры знак!
Баляць ад галасу мне вушы
(люд мітусіцца, што дурны),
і страх з вазоў дзівацкіх душыць,
але найбольш катуе душу
нахабства людзкае гурмы —
крыжовы ход насустрач сьмерці
ідзе па трупах, і па мне
ў рызьзі падзертым, з мэтай сьцерці
зь зямлі зусім — вось-вось самне!
...Праспаўшы дзень у склепе нейкім,
паўзу па месьце ў цемнаце.
Ад смагі рот зрабіўся клейкім,
ды страшна ўбачаны быць некім —
у кнайпу не зажаняце!
Шчэ возьме хто мяне за вуха
і прэч кудысьці павядзе!
Але ж у роце страшна суха
й язык — ажно на барадзе.
Зайду! Што будзе — усё роўна,
хай дзьверы ў троскі разьнясу...
—Што зычыць маладзён шаноўны? —
карчмар падносіць куфаль поўны
і прапануе каўбасу.
А я быў здольны рыкнуць толькі:
—Каб шмат крывішчы ў ёй было!
...А там — заснуў ажно на золку,
падклаўшы локаць пад чало.
Тым часам вытрасьлі зладзеі
маіх кішэняў трыбухі.
—Такі, як я, мярцьвяк здалее
тут жыць хіба што ў маўзалеі! —
так разважаю я, бухі,
калі ляжу перад карчмою:
—Што мёртвы я, да сракі ім!
Бо абыходзяцца са мною,
нібы я ім раўня ўва ўсім.
Сяджу, падобна жабраку я
ля храму, дзе ляжаў даўней —
штодня працягваю руку я,
ды шчодрых сэрцаў тут бракуе —
жыву на цюцькавым лайне;
у храме і ў кішэні пуста,
нібыта ў полі поўна мін...
А з вокнаў зыркае распустай
жывы шматколерны камін.
Усё часьцей бухаю здуру,
што мне імпэту дадае...
Каб залатаць у рызе дзюру,
зьбіраю ўдзень макулятуру
й здаю ў прыёмны пункт яе.
У строях згрызеных, вашывых
хадзіць ня надта гарна тут...
За стос часопісных падшывак
набуду сёньня гарнітур.
Я зьняў падраныя анучы
і ў рэчку выкупацца ўлез...
Прысуд быў жорсткі й немінучы:
прамок пэргамэнт мой жывучы —
вадою набрыняў я ўвесь!
Гудзе ў маёй вільготнай, хворай,
у плечы ўгнутай галаве:
Далей яшчэ мне будзе горай,
то ж бо цяпер я — чалавек!
Жахліва жыць між незнаёмых,
у незнаёмых мне краях...
Вясна прыходзіць пакрыёма,
нясуць вятры з-за акаёма
прыемны нейкі, страшны пах...
А я — самотны, дый нябожчык,
хай цела выжыла маё...
Як дражняць пах і птушак пошчак
такое нават муміё!
Прагналі зноў мяне з паддашку,
і нельга мне падацца ў склеп
(дзе не адну я выпіў пляшку!) —
ды я душою нараспашку
да цела ўласнага патрэб —
ізноў іду на сьмерць вайною,
сабе шукаючы, дзе жыць:
кахаць і піць — маё двайное
прычасьце! Жыць, каб награшыць!
У чым адмовіла жыцьцё мне —
хачу спазнаць, як мумія:
тут рай — ці кут жабрацкі, цёмны?
Блукаю па мікрараёне
зьняверана і сумна я.
Стаяць на кожным рогу курвы
слупамі; я да іх сьляпы —
мой наталіць ня ў змозе юр вы —
з кім мерцьвячка бы мне зьляпіць?
Адзін бадзяюся па сьвеце,
час не мінае зацяжны...
Гляджу на травеньскую квецень
і прымяраюся да вецьця:
ці я яму не зацяжкі?
Бо я ж ужо нямала важу
з часоў, што піва так люблю —
чым болей я ў жыцьцёвым ражы,
тым больш прымерваю пятлю.
Сяджу пры піве ў горкай скрусе —
чаго чакаць, апроч бяды?
Людзкога рогату баюся —
перш, чым з скамейкаю зрастуся,
лепш пабрыду абы-куды...
Пайшоў, а ззаду зацялёпаў
забойца ў масцы прышласьці —
старэньне... Выйсьце ёсьць зь цянётаў —
хутчэй каханую знайсьці!
Патрэбна шмат пакутаў дзеля
кароткай асалоды нам!
Ды хай імкне наперад дзея:
час, калі ў нэндзе і нудзе я
жыў, скарачона перадам —
нашто вам знаць, калі і дзе я
да шчасьця ў выніку дапоўз:
ляжыць са мной мая надзея
і мне на сьпіне гладзіць поўсьць.
Далонь маю ў сваіх далонях
яна трымае: ёй няўцям,
што зь ёю мёртвы сьпіць законьнік,
стракоча сэрца, быццам конік —
так не пашэнціць і наўцам!
А зь ейных вуснаў мкнуцца ўздыхі,
і на дварэ імжыць цішком —
ляжыць яна ў абдымках здыхлі,
цалуючыся зь мерцьвяком...
І пачуцьцёвы тлум дзівосны
абедзьве дурыць галавы —
я п'ю зь дзяўчынай куфаль восьмы —
дзе вы былі, такія вёсны,
пакуль я быў яшчэ жывы?
На жаль, трымаць сваю каханку
нядоўга я ў абдоймах змог:
адна ў нас ноч, а заўтра з ранку
ўсё зноў зацягне чорны смог.
Наступнай, самай жудкай з раніц,
я нёс шклятару ў магазін.
З мэталяломам выдаў ранец
патрульным: гэта тунеядзец,
жабрак, грамадзкі паразіт.
І вось мяне ў мянтоўцы пераць:
—Дзе дакумэнты, хто такі? —
нічому, што кажу, ня вераць —
смыляць цяжкія кайданкі...
Так час ці доўгі, ці кароткі
мяне дапытвалі гуртом —
а ўчора выпусьцілі ўсё-ткі:
зьбіраць свае сказалі шмоткі,
маўляў, паедзем у дурдом.
Туды мяне бухія везьлі,
а я ледзь пераводзіў дых
і, хоць быў стомлены ды счэзлы,
патрапіў вырвацца ад іх.
Ды што з таго, што даў я жару?
Мяне вышукваюць цяпер —
брыду ледзь-ледзь і толькі мару
сваю знайсьці ізноўку пару,
цкаваны ўсімі, быццам зьвер.
Дык сёньня ж у яе хаўтуры!
До тут гібець, пайду за ёй...
Віхор матляецца ў віхуры
і граюць бомы — за ўпакой...
Паведамленьні з газэтаў:
мумія, якую год таму скралі
з гарадзкіх катакомбаў,
была знойдзеная пад вежай у зьнявечаным стане —
хто вінаваты ў гэтым вандалізьме,
пакуль не вядома...
шалёны жабрак па-ранейшаму на ўцёках!
невядомая маладзіца памерла пры родах —
жывы й здаровы плод удалося ўратаваць...
Другая палова ліпеня 1982 г.
Пераклаў з чэскай Макс Шчур, 2013 г.
