Гішпанія
Не бычынае скуры – манаскай сутане
Прыпадобная бацькаўшчына. Тым ня меней,
Сьцягам вёскі заўсёды была для мяне яна,
Дзе жылі, як калісьці Вэргілі ў выгнаньні.
А цяпер? Толькі мапы стракатае контур –
Вецер гоніць яе, спапяліўшы дашчэнту,
У вульгарную суш гарадзкога цэмэнту,
Да засохлых вянкоў палявых нацюрмортаў.
Успамін пра часы руйнаваньняў і сьмерці,
Які бацьку заўжды задуменьнем азмрочваў,
І тутэйшая песенька, што хлапчуком мне
Давялося па радыё чуць неаднойчы:
“Я жыву, каб магчы цябе з памяці сьцерці,
І дасюль не памёр, бо яшчэ цябе помню”.
Сон у летні дзень
Экстрэмадурскі дзень зь ягонай сьпёкай
Стаецца вечарам. Гарлае конік, быццам
Б’е ў галасісты звон уласных крылцаў,
І гай аліўкавы гарыць на санцапёку.
Парушыць сьесту – расьпісацца ў сьвятатацтве:
Не замінай жучкам тачыць бярвёны,
А павуку ў пісьмёнах пэнсіённы
Ўзрост адлюстроўваць. У сялянскай хаце
Час падаецца вечным, не мінае
І вечнасьцю сябе паралізуе.
Усё бязвольнае, захраслае ў спакоі.
Пекла ці рай нікога не турбуе.
Вечнае вечна завяршаецца й зьнікае,
Няма ад сьмерці паратунку – нат у мроі.
Начныя браканьеры
Улетку з бацькам на начной рацэ рыбарылі –
У воку цемра, і рака-млынарка ў вуху.
Рапухі-тэнары сьпявалі свае арыі,
Каб лепш за салаўёў усьпець задуху.
Па краі берагу мы соваліся моўчкі,
Скарыць імкнуліся цяжкі рыбарскі нерат,
А ў хвалях - поўні люстраваліся званочкі
З барочным, брыжавым яе каўнерам.
Шум чарпакоў мэліярацыі зьняверваў:
Вось-вось прыедуць па нас зараз, спыняць
І арыштуюць, як двух браканьераў.
Але ж, бы сьвечкі, набліжаліся сялібы -
Я поўны ракаў мех цягнуў на сьпіне
Да роднай хаты, супакоены й шчасьлівы.
Тупік
Зноў галаву ўздыму –
Шашаль точыць дазваньня
Бэльку і час. Саму
Соль майго існаваньня.
Жыцьцё нагадвае столь
Вясковае пабудовы.
Лунай сабе, летні боль,
Нібыта пух дзьмухаўцовы.
Слава
Каб у сабе старога
Павесяліць мізантропа,
Я аддаюся марам:
Аднойчы ў гэтыя строфы
Загляне вясновае сонца!
Восень настане ясная,
Дзеці ў вясковай школе,
Расьпяцьце, і дошка клясная
Запоўненая чытэльнымі,
Прадыктаванымі рэўнасьцю,
Ігнараваньнем цяпершчыны й
Прагі маёй няпэўнасьцю
Вышэй згаданымі вершамі:
“Восень настане ясная...”
Славу якраз такую
Ўяўляю сабе.
Фанабэрыя?
Я толькі віно дэгустую –
Ня думаў набухвацца ў бэлю я.
Восень
Я не памру, калі мой сад - цяністы, сонны -
Патрапіць за стагодзьдзі не зьмяніцца,
Люстэркам чорным зьзяцьме ўсьцяж крыніца,
А дрэвы будуць, як старыя парасоны;
Калі ня зьменіцца з гадамі квецень ружаў,
І сьмерцястойкія трывацьмуць кіпарысы.
Што набыло быцьця аднойчы рысы –
Ня дасьць зьнічу, каб той яго адужаў.
Каб наталіць маю маркотную душу,
З тэрасы шэптам дзьме пяшчотны вецер:
Садоўнік-сьмерць дрэў не пілуе – падразае.
Але ж я ведаю, што сам сабе хлушу
Як у жыцьці, так і ў сваім санэце:
Нішто ня вернецца з таго, што памірае.
10 чэрвеня, калі мне споўнілася 35 гадоў
Сонца й да донца – сам прамоўлю тост
(Жонка – у Дубліне, ці дзе; дзятва – на вуліцы).
Гляджу ўгару: там лётаюць сьвіргУлі ці,
Мо, сьвіргулІ? Бывай, вясновы ўзрост,
Век малады. Завучаныя словы
Мне надыктуе, як заўсёды, аквавіта:
Nel mezzo del camin di nostra vita –
Пасьля ўлію ў сябе збанок літровы
Гарэлкі горкай... Ты ня тут, далёка,
Як ад нуля – адзінка... Алькаголь,
Ты ж разумееш – не мая стыхія, мілая,
Як і адрознасьць сьвіргуля ад самалёта...
Мой плач стварае сьлёзную юдоль –
У акіян па ёй імкне мая флятылія.
Партрэт бацькі
Здымаўся ў вёсцы (сьвяткаваньне люднае) –
Між дэкарацый з гіпсу, убаку
Ўсьміхаўся дзёрзка, як належыць юнаку.
Такой была ягоная прэлюдыя.
Зьнявечаны раздраямі звыроднымі
Пад Тэруэлем. Назаўжды ў вачах
Застаўся, як трафэй, жывёльны страх,
А рэшта – ў скрынцы, між узнагародамі.
Па-свойму – добры, і заўзяты браканьер
У чыстых рэках. Аб ягонай біяграфіі
Ільга сказаць: папрацаваў нямала,
У чым жыцьцё яму не замінала.
Чакае толькі адыходу й эпітафіі –
Больш адзінокі, больш задумлівы цяпер.
Балбатня для аднаго сябра й трох старых майстроў
Настала ноч, стаміўся падаць дождж
У напаўсонным восеньскім Мадрыдзе.
Гляджу на шыбу ў кропельку вады, дзе
Лямпы прамень адлюстраваў кватэру,
Мяне, сябе, кавалак сэкрэтэру,
Які даўней належаў Валентыну,
І нат паперу, на якой ад суму
Я падрахоўваю, нібы бухгальтар, суму
Свайго нязьменнага, звычайнага ўжо спліну.
Адлюстраваньне быццам бы праторвае
Тунэль у небе вечаровым па-над вуліцай,
І той здаецца вусьцем нейкай прорвы,
Зь якою ў люстры шыбы сьмерць цалуецца.
Дзявятая, зноўку крапае.
Хай не пачуюць, як ты думаеш уночы,
Ці гэты дождж – інакшы, апрычоны,
Ня той, што Унамуно стрэў аднойчы
Ў Більбао (той быў, як атрамант, чорны),
Ня той, што ў Люго шчэ ў былым стагодзьдзі
Прывабным Пімэнтэль знаходзіў,
Ня той, парыскі, бачаны Вэрленам,
Колеру лужынаў –
Жэст, асуджаны
На сьмерць, які цягнік дакончыць не дае нам.
Таксама для цябе ўжо не дылема,
Ці гэты верш хто напісаў калісьці,
Ці не – во дзе пабочная праблема.
“Праклятым” быць паэтам – што карысьці?
Наадварот, старайся, каб знайшоў
Выток чужых пакутаў і дажджоў –
Дажджоў Вэрлена, Унамуно, Пімэнтэля –
Іх жоўці дзеля, іх мёду дзеля.
Каб тагачасны дождж
Над іхнымі магіламі заплакаў,
Салодкі, кіслы,
Бясконца існы.
Падоўж той дождж. Няхай ён зноў адбудзецца,
Бо ведама: што да ападкаў,
Арыгінальнасьць у іх выпадку – бязглузьдзіца.
Запавет
Хоць мёртвы ўжо, яшчэ раз я прыйшоў,
Мой краявідзе родны, алівовы,
Табе засьведчыць шчырую любоў.
Туды зірнеш – аліўнік і дубровы,
Сюды – адчуеш водар баравы.
Маёнткі, занядбаныя садочкі,
Прэс вінны – у засадзе з крапівы,
І даўніной начыненыя бочкі,
Бы порахам. Пад рукі вязы шлях
Вядуць спаткаць маслазавод-руіну.
Відаць блакітны Грэдос у палях,
І ледзь шапоча пальма-гультаіна.
Я мёртвы, і нішто ў маіх вачах
Не адаб’ецца, нат язьмінны вецер.
Няхай мой голас назаўжды зачах –
Пакінуў краявід я ў запавеце.
Дрэва навукі
Расказваюць, каханая, нібыта
Шчасьлівыя ня пішуць пра каханьне:
Паэтам да душы расчараваньне,
Ці тое, што ўжо страчана й забыта,
Ці горыч ад таго, што неадбыта,
Ці тое, што ніколі не настане,
Ці прага неспатоленых жаданьняў,
Мінуўшчыне заплачанае мыта.
Ня слухай: гэта плёткі, і ня болей.
З табой маіх чароды мэлянхолій –
Адно галіны пад салодкай шэраньню.
На іх сядае сьнежная малінаўка –
Яна сьпявае коратка, ды глыбака.
Не падманіся афарбоўкай шэраю.
Немудрагелістыя рыфмы ў летнюю ноч
Зорка на краі бачнага
Зьмяншае зіхценьне пільна
Да электрычнай лямпачкі –
Вясковай, пабляклай, пыльнай.
Потым – згасае. Горка,
Шчыра па ёй заплача
Побач іншая зорка.
Сабачы брэх. Інстынктыўна
Кіруе лятак да месяцу –
Штампаванага асьпірыну.
Тым часам свае званы
Над кузьняю, як заўжды,
Разгойдваюць цвыркуны,
Дражняць акцэнт вады.
Вецер варушыць лісьце
Час ад часу, нібы
Сьпяшаючыся кудысьці.
Як лёгка ў такія ночы
Мы з табою, жанчына,
Рыфмуемся – бы дзьве ноты
Аднаго й таго ж піяніна.
Пятае студзеня
Над дахам цэлы
Дзень прамігцелі
Камочкі сьнежныя,
Бы матылі.
У садзе ружы
Не паляглі –
Няўцямна сьвежыя,
Колеру месяцу, – сьцюжы
Аказваюць супраціў.
Скажы, куды падзеўся той хлопчык,
Якім ты быў?
Ня прыйдзе тройца
Цароў, ня бойся,
Дарункаў не прынясе.
Як ні рысуйся,
А ты – такі, як усе.
Пятае студзеня.
Сьнегапады
Разносяць сум па ваколіцы.
Скажы, куды ты падзеўся, колішні
Сапраўдны?
Яблыкі
Залатыя часы верасьнёўскага вечара помню,
Калі ціха вярталіся статкі валоў у загоны,
Бы яшчэ за паганствам – пагасьлі з гадамі іх промні,
Як спакой правінцыйны, як лад архаічны прыгонны.
Зь неабпаленай цэглы – леонская вёска. Паволі
Набліжаўся паштовы цягнік і канаў на пэроне
Ў чорным кашлі і дыме, які паглыналі таполі,
Разьвітальныя жэсты тым часам каналі ў далоні.
І той дом, і гасьцёўні паўзмрок захаваў я дэвотна:
Пад гадзіньніка бой паглядалі на плошчу бальконы,
Помню колер гравюраў старых і сямейнікаў фота,
Помню ссохлае пудзіла фрэткі, падсьвечнік паўсонны.
На падворку захоўвалі ў скрынях шмат яблык-ранетак,
Пад якія падклалі парваны стары малітоўнік:
Розных жальмаў, літаньняў, гатычных малюнкаў, віньетак
У блакітнае фарбе быў кожны з тых аркушаў поўны.
Малітоўнік, што мы ўспадкавалі па дзядзькавай сьмерці
(Дзядзька быў сьвятаром) быў пялюшкаю і плашчаніцай
Для тых яблыкаў, што нарадзіліся ў жылістым вецьці
Букалічных садоў на пагорку, пад самай бажніцай.
Верасьнёўскія яблыкі, пах ваш духмяны стаў горкі,
Несуцешны, як вусьцішнасьць грэгарыянскіх харалаў –
Ён нагадвае мне пра даўно не мае надвячоркі,
Ён нагадвае мне, што калісьці душа прадчувала:
Прыйдуць дні, калі я прыгадацьму шчасьлівае “ўчора”,
Калі лісьце магутных галінаў, квяцістыя строі,
Крумкачыныя воклічы стануцца безданьню чорнай
Пэнтаграмаў забытых, у памяці сьціхлае мроі.
Цягам тых вечароў я гадаў, кім мне быць неўзабаве,
І ня мог зразумець, уявіць, усьвядоміць ці высьніць,
Што ў тых яблыках зморшчаных зашыфравана наяве
Ўся былая, сучасная й будучая рэчаіснасьць.
Ода
Шчасьлівы той, хто прыйдзе часам некуды
Ў падобны кут: тут сьпіць ажыньнік у засадзе,
Парэчак чорныя й чырвоныя малекулы,
Пяшчота церневых кустоў на даляглядзе.
Шчасьлівы той, хто не вярзе сваю гісторыю,
А да сьвятла зь нябёс, як імпрэсіяністы,
За вёску ў поле сьцежку ўласную праторвае,
Бясшкодным будучы й самотным эгаістам.
Хто здольны пра нуду забыцца ўвечары,
Пра крыўду, боль, уласны дух зьнявечаны,
Пабачыўшы галіны поўні срэбныя.
Хто шчыра плача й не расшуквае крыніцы
Чысьцюткіх сьлёз, хто здольны цалкам заглыбіцца
Ў сваё жыцьцё без паняверкі непатрэбнае.
Пераклаў з гішпанскай Макс Шчур, 2012 г.
