Твары, што самым выразам сьведчаць наяўнасьць мэтаў,
шум і сьпех самаходаў, і нат’ большая штораз хуткасьць дажджу
нібыта маюць засьведчыць тваю нікчэмнасьць:
«Зірні на сябе — дзе й кім ты, куды, нашто?». А ты —
ты чарговага разу збочваеш.
Быццам ня маючы справы іншай, як марнаваць свой час,
сярод дня, часьцей — надвячоркам, —
ты кіруеш у месца, у якое (так ты апраўдваешся перад сабой)
цябе кліча памяць.
У маленькай крамцы, дзе заўжды ё’ ўсё й нават болей,
ты купляеш адзін і той глазураваны сырок і жменю печыва,
часам — бутэльку вады (малую, каб лёгка несьці, а мусіў бы большую —
то было б, як тады, насампраўдзе),
ветла дзякуеш прадавачцы, якая цябе ня помніць,
набіраеш у грудзі тутэйшага паху
і выходзіш — бязь сьпеху, крокам,
каб пазнаць ляскат жалезных дзьвераў за сьпінай.
Ты прыблізна ведаеш, куды пойдзеш потым, колькі возьме шпацыр,
і што ў яго часе ўбачыш:
дзьве вулкі драўляных дамкоў, абсаджаных вішнямі,
(трэ’ зьесьці найменей тры; ці сасьпелі — няйстотна),
двое шматпавярховікаў у каштанах, і разьлеглую пустку за імі.
Стаўшы там, на мурожнай пустцы, тварам на захад,
слухацьмеш песьню,
заўжды тую ж, тройчы — столькі хапае, каб дапаліць,
пазіраючы ў неба, —
і, нібы зрабіўшы справу, пакрочыш
паўз зыркае сонца й густы вечаровы цень
назад,
хутка мінаючы павычарпаныя сёньня сьцежкі.
Тут усё на ранейшых месцах.
Лавы ў сквэры, на кожнай зь якіх ты сядзеў шматкроць,
дрэвы над імі, выгляд вулак, бязьлюдных, амаль вясковых,
павыхаджаных калісьці ў абодва бакі,
і нават вялізны руды сабака за сеткавым плотам:
усё — тут, і ўсё быццам тое ж.
А найперш тут ты; ранейшы ці іншы, няйстотна, бо
гэта ўсё адно ты,
які зноў прыходзіш супасьці з астатнім, помным,
дзеля радасьці пазнаваньня.
Успамін, настоены на сьвежым страху,
на гранічнай няпэўнасьці ў тым, што будзе пасьля,
на шкадобе з прычыны на тло змарнаваных шанцаў, надзей
і веры ва ўласную вартасьць, —
успамін крок па кроку збывае свой горкі складнік.
Застаецца слодыч: смак тадышняе волі ад вінаў,
адчуваньня, што амаль ня маеш, чаго губляць —
слодыч паразы і бесклапотнасьці.
Але й яна з часам слабне,
і твае ўсё часьцейшыя прыйсьці па гэты смак волі
незнарок выраджаюцца ў мала не абавязак, рыт,
які цяжка выконваць, а пакінуць, пазбыцца — яшчэ цяжэй.
І хутка ўжо сам перастанеш кеміць,
па чым сумуеш, што ймкнешся ўзнавіць: яе
ці толькі дэталі сваіх папярэдніх адведзін —
фрагмэнт завядзёнкі, якой даўно не стае асновы
тут,
на ўшчэнт затаптаным табою бруку.
А між тым, самы брук гэты, нібы знаёмы,
раптам пачне здавацца нядаўна пакладзеным:
драбніца для іншых, табе яна мела б засьведчыць, што тут
’шчэ не ступалі ні разу падэшвы тваіх пантофляў,
ані датыкалася вока;
плот, што колісь стаяў уздоўж вулкі,
стаіць і пасюль, мэталёвы і несумнеўны,
але ты ня можаш згадаць, як ні стараешся,
які дакладна меў колер ён,
быў такі ці йнакшы — ніжэйшы, а мо’, драўляны —
тады.
Памяць працягвае ўпарта чапляцца за знаёмы агул,
а сумленьне ўжо вызнае міжволі,
што агулу, бадай, няма.
Ён распаўся і зьнік (калі ўвогуле быў); можа быць, надвячоркам дня,
калі ты сышоў сьсюль тады, за даўнейшым часам,
а мо’ й раньш, калі шпацыраваў тут яшчэ на законных падставах:
паступова, з кожным крокам тваіх ступакоў,
адразу за сьпінай —
штораз, як ты аднімаў ад яго свой позірк.
І, хоць наўкольле зацята ўдае падабенства,
табе ўсё выразьней чуваць нейчы падступны падман,
найгоршы з усіх —
падман, у якім баішся знайсьці вінаватага.
Але ’шчэ горш, бадай,
што, напаткаўшы дакладна знаёмае —
той сама зэдлік,
сухую галіну таполі над сьцежкай, штось яшчэ —
разумееш:
яны, твае сьведкі, творцы твайго ўспаміну,
насамрэч абыякавыя да цябе роўна гэтак жа,
як тое, з чым тут сутыкаешся ўпершыню,
няздатныя нат’ да пагарды («чаму ты тут, навошта прыйшоў?») —
стос нямых, разбэрсаных плямін, прадметаў, зьяў,
адно тваім змораным розумам паяднаных ва ўяўную лучнасьць.
З гэтага люзу між помным і бачным
і струменіць, відаць, маркота,
што цябе апаноўвае спакваля, астуджаючы сэрца,
кожнага разу, калі знову спрабуеш надаць свайму прыйсьцю
выгляд вяртаньня.
Неяк, у непагадзь,
ты адчуеш гэта збыт востра.
Дождж і вецер дарэшты скамечаць твой сьвяточны ўрачысты сум.
Як шчаня ў катушок, сьпехам схаваешся ў краме,
возьмеш каву (чаго не рабіў тут ніколі),
злуючы й сьмеючыся зь сябе адначасна.
Мо’, скажаш тады, самы час прызнацца сабе ў відочным:
цябе тут нішто не чакае.
Не чакае, ня кліча, ня бачыць
цябе, чужога тутэйшаму краявіду так сама,
як любы чалавек — кожнаму дрэву, каменю, промню,
у чыім сьвеце ён проста прадметам,
яшчэ адным целам, што ўплывае, удзельнічае, але
не адухаўляе нічога — апроч, можа быць, сябе.
То нашто тады гэтае рабства ў звычкі,
гэты складаны рыт, здатны сьведчыць, хіба,
што вярнуцца няможна?
Ці адно, каб уласнаю скурай адчуць і праняцца тым,
што для іншых ёсьць проста чужою ведай?
Розум марнее ў вытлумачэньнях,
адказы ўваччу распаўзаюцца, сутва высьлізгвае, пакідаючы стому,
і толькі салодкі сум працягвае трываць,
’бы ўжо й беспрычынны, а як раней непадробны.
Можа быць, ты прыходзіш,
зачараваны абсурдным спадзевам,
скрай і скрозь летуценным —
сустрэць тут ці хоць бы пабыць у нябачнай прысутнасьці
таго адзінага, кім гэтае месца набывае сваё аблічча,
напаўняецца сэнсам і трымценнай ціхай пяшчотай:
сябе самога.
Сябе, быццам разьлітага тут паўсюль —
распушчанага ў кары́ камлёў,
у цёплай драўніне лаваў і ў спосабе,
якім вечаровае сонца промнем кранае яе, фарбуе, грэе;
у вераб’іным чырыканьні зь цемрадзі лісьця на вішнях,
у паху пячнога дыму
і ў небе — высокім, усёдаравальным, лёгкім —
па-над шэптам таполяў.
Калі так, то ня дзіва,
што кожная зьмена й няздольнасьць прыпомніць драбніцы
выклікаюць лютасьць і скруху:
нібы ня прошласьць сьціраецца разам з дэталямі краявіду,
але ўласна ты.
Калі так, то ня дзіва,
што маркоцішся і сумуеш, сыходзячы ўвечары з гэтых сьцежак:
ты пакідаеш на іх сябе, на гранічнай самоце,
быццам здраджваеш свайму дзіцяці,
што ўсё адно будзе чакаць тут датуль,
дакуль будзеш здатны прыходзіць.
(Бо наіўным дзіцем, відаць, кожны з нас,
хто, нясьвядамы ўласнае прышласьці,
з надзеяй глядзіць на сябе з учора.)
Аднойчы, раптам —
нібы ў адплату за змарнаваны табою час, —
пасярод бязьлюднай зялёнай пусткі
цябе пройме нешта накшталт відзежы.
Табе здасца (ты як бы ўбачыш гэта ў сутыку між небам і даляглядам),
што сустрэча магла б умажлівіцца пры адной-адзінай умове:
калі б ты ўжо быў той сама, што й сёньня, тады;
ужо меў тое ўсё, што маеш цяпер і займееш заўтра;
калі зьмены, што цяпер адно памнажацьмуць скруху,
былі тут, адпачатку, разам.
Што сапраўдная вольнасьць магчымая толькі тады й для таго,
хто багаты дарэшты: хто можа пакінуць сваіх лю́бых і ўсё, што мáе,
сысьці на край сьвету ці хаця на зялёную,
травою парослую пустку,
спакойна паліць там і ведаць:
нічога ня страчана, усё тут, і ўсе — побач, за маімі плячмі,
заўжды.
(Уласна, толькі такі пакрыёмы спадзеў і дазваляе паліць спакойна.)
Яна ўзнікне на момант; ці вартая зьніклае процьмы часу? Наўрад ці. Але,
цяпер ты прыходзіцьмеш ’шчэ й для таго,
каб узнаўляць у сабе ўспамін пра яе ўзьнікненьне.
Час будзе паўзці па-ранейшаму; кожнае новае прыйсьце
адно засланяцьме тваю прагна шуканую прошласьць.
І гэтак ажно да дня, калі даўмеешся ўрэшце,
што азнакі, якія ты тут пакінуў, ня маюць значэньня,
але істотным, праўдзіва існым адно той сьлед,
якім навакольле і ім народжаныя падзеі
адцеміліся ў табе.
Тады, можа быць, ты прыйдзеш астатнім разам.
У звычайнай вясковай крамцы кабета, якой не запомніш,
моўчкі палічыць грошы; дзьверы ляснуць асьцягла. Ты выйдзеш,
каб сабой асьвяціць дзьве безаблічныя вулкі, счарнелыя ягады вішань,
што, забытыя, сохнуць у лісьці,
і няўтульны, завалены друзам пустыр з парэшткамі йржавых арэляў —
мізэрны лапік прасторы, якім некалі прырасла твая прышласьць —
пройдзеш паўзь іх на сваю ахвоту, гледзячы проста,
наскрозь.
І хіба стары сабака
цябе пазнае.
6.VIII.2019 AD, ’N.’
