Канспірацыя

сучасная беларуская проза, беларуская літаратура XXI стагоддзя, беларуская мова, наркамаўка

Каця

Каця кажа, што я балда — трэба было ёй патэлефанаваць і папрасіць запарыць кавы. Яна б запарыла, і мы б перад выхадам выпілі.

Ты не разумееш, кажу ёй ужо па дарозе.

Я нават тэлефон дастаць з кішэні лішні раз не паспяваю.

Яна як быццам не слухае мяне. Цяпер з нічога ніякага расказвае пра свае новыя чаравікі. Купіла абы-дзе, за пятнаццаць рублёў. Не дыхаюць. Ціснуць — але выглядаюць нармальна.

Нармальна, пагаджаюся, не гледзячы на чаравікі. З якой яна планеты, думаю. Якія чаравікі — нам трэба ляцець, каб не спазніцца.

Пачакай, мне трэба пакурыць, — спыняецца раптам Каця.

Чакаю, кажу.

Не кіпішы, — смяецца яна, гледзячы мне проста ў твар, вельмі блізка.

Як мяне гэта раздражняе, — думаю я, гледзячы скрозь яе на аблокі.

Яна трымае позірк і не адхіляе твару. Я заўважаю складаны макіяж і адчуваю парфуму. Нават прызнаю, што водар — ружовы, так іх называюць у крамах. Пераносіць у іншае вымярэнне. Але дэманстратыўна гляджу на аблокі.

Каця кажа, што нейкі мужчына ледзь шыю не скруціў, разглядаючы мяне, пакуль пераходзіў дарогу.

Ты бачыла? — і штурхае мяне локцем у жывот.

Як жа гэта раздражняе, — думаю я, папраўляючы дзве клюшкі на плячы.

Не бачыла, кажу.

З якой ты луны звалілася? — пытае яна і смяецца. Усімі сваімі белымі зубамі.

Вось тут бы мне і псіхануць. Раней на гэтым павароце размовы я б абавязкова псіханула — ціха, але беспаваротна. Кінула б ручнік, як кажуць ангельцы, і сышла. Але здарылася тое, што здарылася — пашырэнне. Мяне раптам накрыла новае прадчуванне: што жыццё большае за ўсе нашыя сцежкі. Ні больш, ні менш. Большае за нашыя сцежкі.

Адкуль яно ўзялося — гэтае прадчуванне? З чаго раптам? Нават не спрабую зразумець.

Можа, таму, што Каця прыгадала «луну». Можа, хваляванне перад маршам пратачылася ў мяне занадта глыбока. Але гэтае новае адчуванне — пашырэння — пусціла мурашкі па ўсім целе. І карані таксама кудысьці пусціла.

Каця ўзяла ў мяне з рук адну з дзвюх хакейных клюшак, якія я падрыхтавала на марш, і паспрабавала надзець на яе сцяг. Клюшка была трошку зашырокая.

Балда, — сказала яна скрозь зубы. Нават без злосці. І вярнула мне клюшку, а сцяг запхала назад у заплечнік.

Сама такая, — адказала я, і акуратна, шкадуючы пазногці, садрала верхні слой чорнай стужкі з клюшкі.

Сцяг надзеўся.

А калі б не пашырэнне — маглі б і пасварыцца. І ўся рэвалюцыя ў нашым з Кацяй жыцці пайшла б дымам.

Хлопчык у сланцах

Я пабачыла яго недзе а восьмай вечара дзявятага жніўня, у дзень выбараў.

Чалавек сто дваццаць сабраліся каля нашай школы, каб пачуць вынік галасавання ад камісіі — а камісія спрабуе вывезці бюлетэні на машыне.

І вось калі людзі перакрылі дарогу машыне — маладая кабета ўпёрлася рукамі ў капот машыны і машына спынілася, нехта ўжо даў каманду амапаўцам ехаць разганяць нас, але яны яшчэ не прыехалі, нехта са школьнай адміністрацыі выйшаў да нас гаварыць ні пра што — вось у самы гэты час хлопчык, гадоў васьмі, з канапушкамі, у сланцах і доўгіх чорных шортах да кален, з такім уважлівым позіркам, што хочацца прызнацца яму ў чым-небудзь, падхопліваецца і бяжыць да брамы ў школьны сад ды зачыняе яе. Каб не выпусціць машыну з бюлетэнямі. Каб абараніць нас ад поўнага аўтобуса амапу. Каб асланіцца ад восені дваццатага году.

Але амап прыехаў — і ўсё яшчэ не з’язджае з нашых двароў.

Машына з бюлетэнямі з’ехала і ўсе нашыя галасы спалілі.

Восень надыйшла і перамалола нас.

Пекла абрынулася — а я згадваю, як хлопчык у сланцах на самым пачатку гэтага ўсяго верыў, што прыдумаў, як нас асланіць ад бяды. І бег стрымгалоў зачыняць школьную браму.

І калі я згадваю яго — мяне зноў накрывае пашырэнне. Нешта пашыраецца ў вобласці сэрца. Як быццам туды залятаюць цёплыя сінічкі, жоўтыя камячкі. Без якіх перажыць гэтае абуджэнне было б немагчыма — без якіх люты страх атабарыўся бы ў сэрцы і замарозіў мяне.

Зноў Каця

Спачатку Каця хадзіла на акцыі штодня, праз тыдзень пачала хадзіць толькі па выходных. Кожны раз яна клікала мяне з сабой.

Чаму, пражыўшы тры гады ў адным раёнчыку, я нічога пра яе не ведаю, думала я ў жніўні. Ні пра яе палітычныя перакананні. Ні пра сям’ю. Ні нават пра месца працы.

Спачатку я думала, што яна п’е. Нешта няўлоўнае ў позірку, і ў лёгкім трымценні заўжды халодных рук палохала мяне — як палохаюць дзяцей раптоўныя перамены настрояў у дарослых.

Аднойчы мне нават падумалася, што яна sex-worker. Проста прамільгнула ў галаве, калі яна паскардзілася на стому: «як быццам усю ноч імелі, а дзенех не заплацілі, так сябе адчуваю».

Дакладна sex-worker, зразумела я, калі патрапіла да яе ў кватэру і, затаіўшы дыханне, глядзела, як яна фарбуецца перад маршам. Доўга фарбуецца, тыкае пэндзлікі ў дзевяць розных ценяў на палетцы, нешта цярпліва растушоўвае.

Ці, можа, не sex-worker, а Баба Яга, думала я, спрабуючы не выдаваць хвалявання перад чарговым маршам. Так яна глядзела часам, як быццам у душу прабіралася і, прытуліўшыся да чагосьці святога там, у душы, сядзела сабе, нагой пагойдвала, ні пра што гаварыла гадзінамі.

Баба Яга — і кропка.

Ці sex-worker, Баба Яна і пітушчая адначасова.

Капец, — сказала б яна на гэта. — У самы яблычак.

Дзяўчына з экзэмай

Я сяджу бясконца доўгую гадзіну ў кавярні ля плошчы Перамогі, за столікам з дзяўчынай, якую ўпершыню сустрэла некалькі гадзін таму, на першым жаночым маршы. Гэта яна паклікала мяне заспяваць «Калыханку» ў сэрца горада, да плошчы Перамогі, ля вечнага агню — і мы цяпер мусім прычакаць астатніх удзельніц таемнага чату.

У дзяўчыны на руках — экзэма, якая ўжо раз’ела скуру да мяса. Твар прыгожы — а на рукі глядзець балюча. Я разглядаю яе раны ўпотай і ўяўляю, як яны загойваюцца. Як быццам ад сілы маёй думкі скура можа зацягнуць чырвоныя трэшчыны і дзяўчыне перастане балець.

Мы п’ем каву, чытаем першыя навіны з інтэрнэту, які толькі ў гэты дзень пачаў вяртацца, пякельныя расповеды пра апошнія тры дні, у якія цяжка паверыць, і спрабуем нешта расказваць адна адной.

Я амаль нічога не чую. Ёй сямнаццаць гадоў. Як яна ў гэты чат патрапіла, я праслухала. Хутчэй за ўсё, яна расказала легенду дзеля канспірацыі, але мне наагул няважна.

Ты сапраўды гатовая да пакут? — пытаю яе нарэшце пра тое, што не дае мне спакою.

Я пра гэта не думаю, — кажа дзяўчына з экзэмай на руках і, як я цяпер заўважаю, на шыі.

Давай па яшчэ адным круасане, — прапаную я, уявіўшы, што гэта можа быць апошні візіт у кавярню ў агляднай будучыні.

Але дзяўчына адмаўляецца і прапануе ісці.

«Я пра гэта не думаю, пра гэта не думаю,» — паўтараю словы дзяўчыны як мантру. Здаецца, гэта нават працуе спачатку, але калі я бачу міліцэйскую машыну, эфект мантры знікае, і мне становіцца страшна.

Мне становіцца фізічна кепска ад гэтага страху — і таму цела наўмысна патрабуе пайсці ў самую гушчу: бо яшчэ хвіліна жаху здаецца нязноснай.

Нас шмат, дзяўчат трыццаць, а можа, і больш. Мы стаім босымі нагамі на нагрэтым жнівеньскім сонцам бетоне, ля вечнага агню — і я нарэшце глыбока ўздыхаю ад нечаканай цеплыні.

Нарэшце іншыя падзялілі са мной маю параною, думаю я. Столькі год жыць і ведаць пра зло, з якога знітаваная наша рэчаіснасць, а людзі вакол пры гэтым нічога не падазраюць, жывуць свае звычайныя жыцці і вераць у дэкарацыі — як тут не задумацца пра параною. І раптам — горад прачынаецца сярод майго кашмару, дэкарацыі зносіць ветрам, звычайныя жыцці сюррэалістычна змяншаюцца і аддаляюцца і ўжо застаюцца ў іншым свеце, а мы ўсе разам — у маёй параноі, ля вечнага агню. І калі я гадамі жыла спаралізаваная ў гэтай параноі, то гэтае сямнаццацігадовае дзяўчо, упершыню пабачыўшы пекла, ідзе ў яго, безразважна, без аглядкі на міліцэйскія машыны і на аўтазакі наперадзе. Я пра гэта не думаю, — кажа яна, і скідвае басаножкі, і ідзе да вечнага агню, спяваючы Калыханку, нібы вось-вось пачне нейкі старажытны рытуал, да якога ўсё жыццё рыхтавалася.

Я пра гэта не думаю, я пра гэта не думаю, я пра гэта не думаю...

Серада, дванаццатага жніўня, каля сёмай вечара. Я стаю басанож на бетоне. На мне турэцкая сукенка, з чырвонымі кветкамі на белым — самае белае, што я знайшла. Дзяўчаты таксама ў імправізаваных строях, у каго што было з белага, тое і надзелі. Выразы твараў — самыя розныя, хтосьці нервова жартуе і смяецца, нехта адчайна-сувора глядзіць удалечыню, гатовая да ўсяго, нехта пазіруе на камеры, спрабуе запаліць іншых духам, я думаю пра дзяўчынку з экзэмай, якая не думае пра страшнае. А пра што яна думае? Пра любоў? Пра перамогу? Пра сваю экзэму? Раптам мяне накрывае настрой з далёкага мінулага — тое светлае хваляванне, якое з’яўляецца перад Вялікаднем, калі ідзеш па пустой вуліцы ў вёсцы. Чагосьці ўсе чакаюць, разам у царкве і сам-насам па дарозе, але чакаюць тут і цяпер — адпусціўшы ўсё, за што раней чапляліся.

Ззаду — смерць. Наперадзе — зноў праяўленыя падваліны ўсяго. Жыцця, пачатку, сэнсаў і мэтаў. Пад босымі нагамі — нагрэты жнівеньскім сонцам бетон ля вечнага агню.

Ужо дома я ніяк не магу суцішыць сваё цела — плечы дрыжаць так, што не тое што заснуць, нават сядзець на адным месцы цяжка. Мне здавалася, я змагла пераканаць сябе «пра гэта не думаць», але цела не пераканалася. Нарэшце я дастаю «Жыццё раззброенага чалавека» Сяргея Пясецкага, якое толькі была дачытала, і ў абдымках з кнігай спрабую заснуць. Ён блукае па Вільні, бяздомны і здраджаны, але я ўжо ведаю, што ён выжывае ў гэтай гісторыі ў рэшце рэшт, і ў гэтым — суцяшэнне. Разам з гэтым лягчэй — і я нарэшце засынаю.

А чацвёртай начы мяне будзіць Каця — п’яная. Яна забыла тэлефон у таксі, вяртаючыся ад кліента, і ёй мусова трэба было пазваніць.

Дзяўчаты з малітоўнага намёту

Ля Акрэсціна я сустракаю знаёмых дзяўчат з філфаку, якія валанцёраць ля намёту для малітвы, і вымушаная пазнаёміць іх з Кацяй. Як птушачкі, далікатныя і ўважлівыя, яны амаль нічога не пытаюць, не выдаюць ні стомы, ні роспачы, і мне хочацца як хутчэй адвесці Кацю далей ад іх. Бо самае бясшкоднае, што Каця кажа — «капец, поўны капец», але часцей замяняе гэтыя словы сінонімамі, разбаўляе іх матамі, і ўсё гэта падмацоўвае бесцырымоннымі позіркамі ў самую душу. Мне зусім не хочацца, каб дзяўчаты з малітоўнага намёту гэта чулі і бачылі, і я спяшаюся развітацца. Але Каця такіх дзяўчат ніколі не сустракала раней — і яна літаральна ўпіваецца ў іх. Распытвае, адкуль мы знаёмыя, кім яны працуюць, ці бачылі яны тых, каго выпускаюць. І пры гэтым яна паліць, мацюкаецца ад кожнага ўражання ды пускае дым на дзяўчат, проста ў твар.

Дзяўчаты глядзяць на мяне падкрэслена ветліва — мне здаецца, яны моляцца за выратванне маёй душы ў гэты момант.

Усё добра, — кажу я невядома чаму, абдымаючы адну з іх.
Усё будзе добра, — папраўляю саму сябе.

Зрэшты, мы ўсе цяпер пастаянна абдымаемся. І пастаянна кажам адна адной, што ўсё будзе проста цудоўна.

Ужо ў нашым раёнчыку Каця, гледзячы на маю стомленую хаду, прапануе масаж. Я згаджаюся. І прызнаюся, што толькі пра гэта і марыла.

Табе пашанцавала — ты ў руках прафесіянала, — стомлена кажа Каця і закашліваецца. Яна масажыстка. Масажыстка са стажам. І сеткай кліентаў па ўсім Менску.

Мы смяемся, бо я прызнаюся, што ўвесь гэты час думала, што яна прастытутка.

Калі яна сядае на мяне верхам, я думаю, што, можа быць, усё ж такі яна не проста масажыстка, але ганю гэтую думку прэч.

Куды цябе занесла, Адэля? — пытаю сама ў сябе, патанаючы носам у ложак і ледзь дыхаючы.

Але — hang it all, — думае Адэля ўва мне. Пасля трох сутак скрыгату і стогнаў, якія я чула начамі са сваёй кватэры і якія не магу забыць, непрыгожа нават думаць грэбліва пра прастытутак, якія змагаюцца з дыктатурай. Да таго ж, так да канца і няясна, ці прастытутка Каця, ці не.

Пад канец масажу, ужо зусім разамлелая, я расказваю Каці частку гісторыі пра яе. Гісторыю, якую напішу, калі забуду дотыкі гэтага жніўня — і калі гісторыя зможа стаць гісторыяй. Там будзе, кажу, і ейнае вечнае «капец, поўны капец», і «балда», і нават палетка з ценямі. Яна маўчыць, але часта напружана дыхае. Злуецца? Відаць, што так. Але спачатку не кажа нічога.

Напішы, што ў Каці на клумбах зацвілі вяргіні, а на наступны год будуць яшчэ флёксы і мальвы, кажа яна нарэшце. Нейкім не сваім голасам. Сцішана і лёгка. Што тыя дзяўчаты з малітоўнага намёту.

Госпадзе, у цябе стралялі, — дзіўлюся я. — Ты прайшла па лязу. Экзістэнцыйны выбар рабіла штонядзелю, а то і часцей, і нядаўна была абрынулася ў даліну смерці — а прапануеш мне скончыць тваю гісторыю сентыментальнай чухнёй.

Сама ты чухня. А я прапаную скончыць флёксамі. І мальвамі, — папраўляе мяне Каця, ажно занадта далікатна. Відаць, усё ж пакрыўдзілася.

І ўжо з фатэля дадае больш знаёмай інтанацыяй: Будзь прошчэ, Адэля, і к табе пацягнуцца людзі. Пацягнуцца!

Крый Божа, — выдыхаю я з палёгкай. І правальваюся ў сон.

Казачніца

Не, мы не з Каменнай Горкі, мы з Малінаўкі, — шэптам прызнаецца мужчына, якога яшчэ пяць хвілін таму я ведаць не ведала. — Малодшы лічыць, што канспірацыя перадусім, таму кажа ўсім, што мы з Каменнай Горкі.

Мне становіцца смешна, хаця сітуацыя зусім не смешная.

Вам прыходзіў смс ад МУСа? — пытаю абы-што, бо не ведаю, чаго спытаць.
Так, мне нават патэлефанавалі.
— А мне не.
— Дык, можа, вы ціхар?
— Ціхарка, — папраўляю яго, і ўжо мы разам смяёмся.

Раптам людзі пачынаюць хвалявацца: праз вакно бачна як амапаўцы — чорныя шаломы, дручкі напагатове ў руках, нават накаленнікі начапілі і, здаецца, нават налакотнікі — набліжаюцца да нашага пад’езду. Нас у пад’езд набілася чалавек восемдзесят. Ад Каці побач пахне парфумай — той самай ружовай, якая пераносіць у іншае вымярэнне. Ледзь улоўны шлейф, але ён мяне адзіны і супакойвае цяпер, я нават сунуся бліжэй да яе.

Ды цяпер важна іншае — хто заўгодна можа адчыніць ім дзверы. Хто заўгодна можа адказаць на званок у дамафон. Якая верагоднасць? У якіх фільмах, пра якую вайну я ўжо бачыла нешта падобнае? — думаю я, бо не ведаю, што яшчэ можна ў такой сітуацыі думаць. Бо адчуванне знаёмае, нейкае падставовае — дзясяткі людзей знайшлі часовы прытулак, а вораг са зброяй шукае нас і рыскае дварамі, і кагосьці знаходзіць... Гэта не з дзіцячых гульняў, гэта вяртанне чагосьці старажытнага ў нашыя раёнчыкі і дворыкі. І тут раптам пасярод маіх думак пра старажытнасць і вечнае вяртанне — разнасцежваюцца дзверы адной з кватэр: жанчына гадоў шасцідзесяці і за ёй маці, у вазку, запускаюць дзесяцярых пратэстоўцаў. Пасля яшчэ пятнаццаць, нас з Кацяй таксама. І таго бацьку з двума сынамі, які насамрэч з Малінаўкі, а не з Каменнай Горкі, хаця гэта і не факт — бо цалкам можа быць, што яны трымаліся двайной канспірацыі.

Гаспадыня камандуе ўсім змоўкнуць і сядзець на падлозе ля сцяны максімальна далёкай ад вакна. Бабуля сама будзе пільнаваць ціхароў. «Бо старэнькія не выклікаюць падазрэння,» — кажа бабуля на вазку. А яна цяміць у гэтых рэчах — яна перажыла Асвенцім і давала сведчанні пасля ўсяго ў Нямеччыне.

Вы вельмі знаёмая. Дзе я вас бачыў, — спытае мяне шэптам старэйшы сын мужчыны з Малінаўкі, калі мы ўладкуемся ў самым далёкім куце.

Я казачніца, — усміхнуся я, упэўненая, што ён пазнаў мяне па адным з відэа, дзе я чытаю казкі. Але хлопец паглядзіць на мяне з такім недаверам — быццам ён чакаў зусім іншага адказу.

Гэта для канспірацыі, — супакоіць яго бацька і падміргне мне.

Самі вы для канспірацыі, а я сапраўды казачніца, — абуруся я ў думках. Але не знайду што сказаць — ды і пабаюся лішняга шуму.

Усе мы цяпер казачніцы, — дадасць ад сябе Каця. І нешта нават заные ўсярэдзіне, і моцна сцягнецца ад такіх яе слоў.

Сыходзяць, нас абмінула, — скажа бабуля на вазку нарэшце, і троху пачакаўшы, ад’ехаўшы ад вакна, гледзячы адначасова на нас і кудысьці ў нашу сярэдзіну, у самую глыбіню, прашэпча: — Дзякуй вам, дзетачкі, дзякуй кожнаму.

Так глыбока яна зазірне ў вочы, так моцна агорне сваім «дзякуй», што тое, што толькі што сціскалася і ныла ўсярэдзіне — ад слоў Каці, ад страху, ад безвыходнасці — раптам пачне пашырацца і расці.

Дадому мы дабіраліся з таго маршу пешкі, праз Кальварыйскія могілкі, учытваючыся ў пліты дзевятнаццатага стагоддзя. Можа, ад таго, што паветра было мокрае пасля кастрычніцкага дажджу, можа, яшчэ ад чагосьці — але здавалася, што мы ўсе наплакаліся за той дзень, як дзеці. Бы дзеці пасля слёз, паспакайнелыя і сцішаныя, мы йшлі дадому старымі дварамі паміж яблынямі і грушамі, паміж магільнымі плітамі і капліцай. Змораныя, мы доўга йшлі дадому тым вечарам.

Хаця мне і цяпер здаецца, што мы ўсё яшчэ ідзём і ідзём. І ніяк не дойдзем да таго дому, дзе можна зняць боты, якія нацерлі ногі, і зняць маскі, казачніцам зноў стаць казачніцамі, параненым — загаіцца, забітым — ажыць. Да свайго сапраўднага дому.

За мурам стагоддзяў

З Кацяй мы ўсё ж пасварыліся, і ніякае пашырэнне не дапамагло. Гэта здарылася недзе ўсярэдзіне кастрычніка, калі яшчэ не было да канца ясна — ці мы вось-вось пераможам, ці момант прамінуў і ўжо канец усяго. Яшчэ было няясна, а Каця ўжо завяла катрынку: «лічы, мы ў эрэф», «мы ўсё прасралі», «я ж табе адразу гаварыла, што нічога не будзе». Гэта так мяне злавала, што я не вытрымала і параіла ёй навучыцца думаць. І па некалькі разоў. Перш чым казаць.

Каця толькі гэтага як быццам і чакала — мяне нават напалохала, з якім энтузіязмам яна ўключылася ў размову пасля маіх рэзкіх слоў, і перапыніць нашую спрэчку змагла толькі раптоўная аблава. Дзе яна была — не магу напісаць, каб не парушыць канспірацыю, нават цяпер, амаль праз год пасля тых падзей. Але гэта няважна — важна тое, што гэта Каця мяне выцягнула за руку, з самай гушчы людзей, якіх сціскалі з розных бакоў здані ў чорным. Яна, хаця і старэйшая на гадоў дзесяць, была спрытнейшая і бегала хутчэй за мяне. Асабліва ад міліцыі, смяялася Каця.

І вось яна мяне выратавала, завулкамі і правулкамі, сцежкамі-дарожкамі, дацягнула за сабой у хованку. І мы сядзім у дворыку, цацачна-прыгожым, сярод старых камяніцаў, нечаканых арак і элегантных кавярняў. Сядзім і не варушымся, за нейкім кустом, уціснуўшыся ўсім целам у мур. А зусім побач шнараць амапаўцы. Шнараць, ды не знаходзяць нас. Мы сядзім пасярэдзіне Менску, у кэралаўскім залюстроўі, якое, я спадзяюся, я не выдала, і ў той жа час, якое, я спадзяюся, нехта і пазнаў — і Каця яшчэ раз просіць мяне нагадаць, чаму мірныя пратэсты — гэта крута, і які менавіта ў нас шыкоўны сцэнар. «Лука кожны раз хапаецца за сэрца, калі глядзіць на нас з гэлікоптэра. Наш сцэнар — даканаць дзеда стрэсам», — кажу я. «А, цяпер згадала, блін,» — кажа Каця і сплёўвае. І ўжо выходзячы з хованкі, зноў збіраецца пачынаць сваю лекцыю пра ўсцяж карумпаваны свет і пра пастку, у якую мы нарадзіліся, толькі яе перапыняюць амапаўцы: яны вылятаюць знянацку чорнымі хмарамі з двух супрацьлеглых бакоў.

Мы не паспяваем нікуды ўцячы, але я заўважаю, як дзверы аднаго са старых будынкаў за нашымі спінамі адчыняюцца — і нам адтуль махае рукой чалавек. За метраў пятнаццаць касманаўты — а тут цьмяная лямпачка, малады хлопец і старажытнасць. І паратунак.

Калі раскажаце ці напішаце дзе-небудзь — заб’ю асабіста, — кажа хлопец, замыкаючы дзверы за намі з Кацяй.

Я ў рамане праз год напішу — можна? — пытаю я, зразумеўшы, у якую гістарычную каштоўнасць я патрапіла.

Заб’ю ўсё роўна, — кажа гаспадар у паўцемры, ведучы нас па старой лесвіцы, якая памятае... але не магу нават сказаць, каго яна памятае. Праз тую самую канспірацыю.

Напісаць не магу, але помню выдатна ўсё пра той вечар: маленькае вакно пад самым дахам, агні каханага гораду далёка знізу, цёмнае бліскучае цела Свіслачы пасярэдзіне гэтага ўспаміну.

І сірэны, і крыкі, і гул машын. Стрэлы таксама былі. І нейкі выбух.

І гаспадар, які паказвае свежую рану на левым плячы.

І нарэшце прыціхлая Каця, якая глядзіць у вакно.

І гарачая кава ў маіх вільготных далонях.

А больш нічога пакуль напісаць не магу.

Спадабаўся матэрыял? Прапануем пачытаць:

Усё добрае калі-небудзь заканчваецца, аднак маладыя вераць у гэта неахвотна. Неверагоднае, усёахопнае пачуццё болю і жаданне помсты перапаўняла ўсю істоту ваўчаняці. Літаральна ўчора важак красаваўся і выхваляўся сваёй сілай, здзекуючыся і зневажаючы слабейшых і нямоглых, а сёння, схоплены фламандскімі паляўнічымі і замкнёны ў клетку, выглядаў зусім разбітым і шкадлівым. Пад свіст і рогат іншых жыхароў лесу шэры разбойнік быў заключаны пад варту для далейшага суду і разбіральніцтва.

Толькі беларусы з усіх курсантаў вучэбкі не трымаліся разам. Калі ўсіх астатніх родная мова аб’ядноўвала, то для беларусаў яна існавала дзесьці асобна, у іншым вымярэнні, не была нечым жыццёва неабходным. Алег Чарняк трымаўся разам са стаўрапольскай кампаніяй, Ігар Спаткай далучыўся да масквічоў, Васіль Пятровіч пасябраваў з рускімі хлопцамі з Улан-Удэ.

Калі пачалі аб’яўляць па-беларуску прыбыццё, раптам у тэкст аб’явы ўварваліся гукі музыкі: «Перамен» Цоя на ўсю станцыю. Пасля тая ж абвестка па-руску і зноў — «Перамен». А пасля наступнае: «Сотрудников милиции просим подойти в...» (радыёрубку ці нешта такое).

З намі не можа адбыцца нічога такога, чаго няма ў нашай падсвядомасці. Але ці можа побач з намі існаваць нешта не нашае, нябачнае, ледзь адчувальнае і незразумелае, што не належыць нам, а прыцягвае здарэнні і людзей? Было ж такое, што адчувала ў гэтай кватэры дзяўчына рэзкі пах адэкалону, які невядома каму належаў.