Вершы з анталёгіі «Шалёнае воблака»
49. Пачуць гук і ўцяміць Сьцяжыну
Адзін, сьсякаючы бамбук, пазбыўся дару мовы.
Другі сумнеў адкінуў, гонг пачуўшы масянжовы.
Імгненна даўнія майстры абуджанымі сталі.
І толькі Таа Юаньмін маўчыць і хмурыць бровы.
Таа Юаньмін (365-427) — знакаміты кітайскі паэт эпохі Шасьці дынастый. Верш намякае на тое, што Таа не прыняў буддызму і застаўся верны канфуцыянству і даосізму.
66. Вялікі майстар Юань-Ву трапляе ў гармонію з сусьветам
Спакойна напявае ён радок любоўнай песенькі.
Трапляе ў згоду рух зямлі са сфэрамі нябеснымі.
Ня той, хто чуў бамбуку стук ці бачыў сьлівы квецень —
ён чарапаха, на якой сам сьвет спрадвеку несены.
Юань-Ву (1063-1135) — кампілятар і камэнтатар знакамітай нізкі каанаў «Нататкі з блакітнай скалы».
68. Ухвала бадхісатвы Канон з кашом, поўным рыбы
Пунс шчок, валосься чорнасінь і спачуваньня глыб —
у закаханым сьне яны прымроіцца маглі б!
Глядзіць, як тысяча вачэй, яе ж не заўважаюць.
Усё жыцьцё — сьвяшчэнны сьпеў у прадавачкі рыб.
Канон (па-кітайску Гуань-Ін, па-карэйску Кванум) — жаночае ўцелаўленьне міласэрнасьці — бадхісатвы Авалакітэшвары.
69.
Зь пісаньня можна скарыстаць, каб сраку ім падцерці.
У Цмокавым палацы скарб — штукарствы на паперцы.
Зірні, з Блакітнае скалы сто выпадкаў славутых —
пад месяцам віхура іх разносіць, быццам сьмецьце.
Цмокаў палац — палац на морскім дне, дзе паводле легенды захоўваліся рукапісы буддысцкага канону.
Сто выпадкаў з Блакітнай скалы — маецца на ўвазе анталёгія каанаў «Нататкі з Блакітнай скалы».
70.
Шаленства з кубку выпіў госьць, ня мытага ні мала.
Настала ноч, і ў сэрца мне хвароба джала ўцяла.
Няма мне клопату, што я ня лепшы за жывёлу:
сабака сцыць на Буддаў храм з каштоўнага сандала.
77. Архаты-хрызантэмы
Увосень фарба хрызантэм — бы ў чаю, залатая.
З усходу — ветрык і раса, як выказаўся Таа.
Да верша, напісанага прабуджаным паэтам
далекавата пяцістам пустэльнікам зь Цянь-Тая.
Таа — Таа Юаньмін.
Цянь-Тай — гара ў Кітаі, вядомая сваімі манастырамі, якая дала назву аднайменнай буддысцкай школе (яп. Тэндай).
107. У дзень сьвята «Двайнога ян» (9 дзень 9 месяца)
Сярод манахаў пажылых такіх ты знойдзеш мноства,
што любяць прадэманстраваць дар рэдкі красамоўства.
А ў будане ў Ікю дароў няма, ёсьць толькі водар:
ён у бязногім казанку тут рыс гатуе проста.
110. Звон у ветры
Бяз руху — рэха не чуваць; як вецер — звон гудзе.
У ветры альбо ў звоне ўсё ж — схаваўся голас дзе?
Навошта поўнач адбіваць, здавалася б, апоўдні?
Няхай пасьпіць стары манах, на тое ён і дзень.
«Адбіваць поўнач апоўдні» — намёк на выказваньне дзэнавага майстра Тэ-Чао (901-972): «Каб зразумець вучэньне Лінь-Цзі, трэба адбіваць поўнач апоўдні».
115.
(Манастырскі бібліятэкар Сёен мерае ўчастак пад свой дом, «усяго чатыры сьцяны». На шыльдачцы на ўваходзе будзе напісана «Земляны дом». З гэтай нагоды я склаў верш.)
Узімку — бы ў пячоры ў ім, улетку — бы ў гнязьдзе.
Мазгі ў аблоках, сам стаіш у гразі і вадзе.
Хто земляроб, той ведае, што кляштары з сандалу
загразьлі ў фанабэрыі, раскошы і брыдзе.
117. Саламяны плашч, саламяны капялюш
Найлепшы будда — дрывасек, манахі — рыбакі.
Дзэн у фатэлях дарагіх — толк у такім які?
Дваццаты год жыву з вады, што заядаю ветрам —
сандалі саламяныя, па сьвеце напрасткі.
121.
На імпэратарскі загад Лянь не шманаў ані.
Бамбук у печцы задыміў, бататы на агні.
Каб паказаць, што насамрэч манах ты дужа пільны,
нячыстаю вадою ў твар настаўніку ліні.
Лянь-Цань — пустэльнік эпохі Тан, верагодна сучасьнік майстра Мацу (8 стагодзьдзе). Калі па яго прыйшоў пасланец ад імпэратара, ён не зьвярнуў на яго ўвагі, а на ягонае патрабаваньне прынамсі выцерці нос адказаў, што ня мае часу дагаджаць абы-каму.
126. Ухваленьне Бу-Хўа
Як параўнацца зь ім маглі Лінь-Цзі або Дэ-Шань?
Бянтэжыў ён гарэзьніцтвам плябеяў з кірмаша.
З усіх майстроў, што адышлі ці седзячы, ці стоячы —
да звону найкаштоўнага ляжыць мая душа.
Бу-Хўа (яп. Фуке, 770-840?) — дзэнавы майстар, заснавальнік школы манахаў-жабракоў комусо.
Лінь-Цзі (яп. Рынзай, 815?-866) — знакаміты дзэнавы майстар, заснавальнік аднайменнай школы.
Дэ-Шань (яп. Токусан, 780-865) — дзэнавы майстар, сучасьнік Лінь-цзі, вядомы выкарыстаньнем кія.
144. Надпіс у бардэлі
З красуні-хмаркі дождж пайшоў — каханьне стала плыньню.
Стары манах з распусьніцай сьпяваюць без упыну.
Абдымкі, пацалункі — ў іх шукаю я натхненьня.
Хай цела ў полымі гарыць — я цела не пакіну.
«Цела ў полымі гарыць» — намёк на «вогненную казань» Будды.
156. Самаўхваленьне
Паводзіны шалёныя, дзівак, вар’ят — дый годзе.
Другога між манахамі падобнага ня знойдзеш!
Усе прайшоў ён танныя карчомкі і бардэлі
на поўдні і на поўначы, на захадзе і ўсходзе!
166. Ухвала майстра Дхармы Цу-Ена Куэй-Цзі
Самадхі майстра Куэй-Цзі ніхто не пераплюне —
любіў ён сутры, мяса смак, віно і прыгажуняў:
ягонае нічога не саромелася вока.
А ў нас трымаецца ўвесь дзэн выключна на Садзюне.
Цу-Ен Куэй-Цзі (632-681) — першы патрыярх буддысцкай школы Фасян (яп. Хосо).
176. Аднаму манаху з храму Дайтокудзі
Шматлікія ахвочыя да нас імкнуцца ў храм —
хто зробіцца настаўнікам, таго шануюць там!
Нішчымны рыс, паскудны чай: я зноўку спатыкнуўся
аб пляшкі таннага саке, якія выпіў сам.
Дайтокудзі — храм школы Рынзай, пры якім жыў Ікю. Падчас грамадзянскай вайны 1467-1477 гг. быў зруйнаваны, пры канцы жыцьця Ікю стаў яго абатам і адбудаваў храм.
203.
Цунамі хваляй заліло мястэчка — тысяч дзесяць...
Хто там музыкаў запрасіў для танцаў і для песень?
У вечнасьці чаргуюцца ўзьнікненьні і зьнікненьні...
«Няхай па-над альтанкаю далей заходзіць Месяц».
«Няхай па-над альтанкаю...» — цытата зь верша кітайскага паэта Лі І (746?-829?).
216. Рыбак
Усё глыбей у Шлях і Дзэн — далей ад мысьлі Будды.
Сьпеў рыбака каштоўнейшы за залатыя груды.
Дождж над вячэрняю ракой, паміж аблокаў Месяц,
напеў ласкавы з ночы ў ноч: канца ня маюць цуды.
250. Напісана ў хваробе
Пашкадаваў стары манах дзясяткаў год распусты —
за дзэнам занядбаў закон прычыны і наступства.
Хварэючы, адказвае ён за грахі былыя —
і як пазбавіцца цяпер ад кальпаў кармы гнюснай?
Кальпа — таксама эон або «дзень Брахмы» — міталягічная адзінка вымярэньня часу, роўная 4,3 мільярдам гадоў.
254. Выява архата, што бавіцца ў бардэлі
Архат пазбавіўся заган, ды не дапяў да Будды.
Зайдзі ў бардэль — натрапіш там на прасьвятленьня цуды!
Сьмех! Дэклямуе Манджушры тэкст «Шурангама сутры»:
уцехі маладых яго гадоў сышлі ў нікуды.
Манджушры (санскр. «Шляхотная слава») — бадхісатва мудрасьці ў махаянавым буддызьме.
«Шурангама сутра» — махаянская сутра кітайскага паходжаньня.
280. Бядую над грахамі, за якія мой язык варта вырваць
Як часта словаў дзідамі я забіваў людзей!
У вершах абгаворваў іх мой пэндзаль-ліхадзей.
Цяпер усё навыварат: я, грэшнік языкаты,
ад калясьніц пякельных не схаваюся нідзе.
284. Ганю знаўцу Дхармы вершам пра бардэль
Кааны, словы мудрацоў — усё жыцьцё ў падмане,
і бонзам мусіш кожны дзень выказваць шанаваньне.
Няма падставы веданьнем хваліцца несусьветным —
куды табе да грэшніцы у залатой сутане.
376.
У сьціплай хатцы пры агні свае сьпявае песьні
паэт — манах і ерэтык, натхніўшыся прадвесьнем.
Ды гэтак холадна ўначы, што нават кветкі сакур
з малюнку, што схаваў паэт у рукаве — памерзьлі.
383. Кій
Глыбока пранікае боль прывязанасьці грэшнай;
раптоўна я забыў пра ўсё — пра прозу і пра вершы.
Раней настолькі простага не разумеў я шчасьця...
Ласкава думкі залюляў сьпеў ветрыка суцешны.
Кій — маецца на ўвазе рытуальны кій, які выкарыстоўваюць дзэнавыя майстры.
389. Да манаха, што паліў кнігі
Пад дрэвам, у хаціне трысьняговай на гары
суіснуюць паэзія, эсэ, камэнтары...
Найперш забудзь пра кнігі, што ў сваіх вантробах носіш,
калі спаліць надумаўся ты рукапіс стары.
394. Аплакваю ваяроў, загіблых на вайне
Скрываўленымі целамі засеялі палі.
Зямлю і неба зруйнаваць кляліся і клялі.
Ня велькі пераможца той, каму расьсеклі чэрап.
Шмат кальпаў будуць здані іх бадзяцца па зямлі.
454. Ненавіджу духмянасьці
У кожнага з настаўнікаў — набор сваіх дзівос:
вярзуць пра дзэн, тлумачаць Шлях — язык бы рос і рос.
Па шчырасьці, набожнасьці ніколі не любіў я —
ад сьвечкі, што на алтары, і тое моршчу нос.
572. Бо Цзюі
Красу ўкладаць у вершы зноў і зноў, мільёны вёснаў —
тысячы словаў надзяліў ён сьвежасьцю дзівоснай.
З усіх прызнаных клясыкаў часоў старых і новых
адзіна гэты зазірнуць патрапіў за нябёсы.
Бо Цзюі (772-846) — знакаміты паэт, дзяржаўны дзеяч, буддыст.
604. На ўцёках (ад вайны) з Міканагары ў Нару
Колькі цягнуцца мне яшчэ па негасьцінным краі?
Цераз парогі, па гарах — я дома ці ў Кітаі?
Прайшоў дзясяткі тысяч міль, дзясяткі тысяч скруткаў,
і сэнс паэзіі Ду Фу на скуры адчуваю.
Ду Фу (712-770) — клясык кітайскай паэзіі.
605.
Шкада, што не ў раі жыву сярод багоў бясьсьмертных.
А па зямлі ўжо не прайсьці: палююць злыдні ў нетрах.
Згадаў Ду Фу, як «пырснулі сьлязамі хрызантэмы»:
іх водар восеньскі адчуў і пах зямлі ў паветры.
Пераклады зробленыя з выкарыстаньнем ангельскіх падрадкоўнікаў Соньі Арнцэн.
